Özel Gider İndirimi (Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği (Sıra No:13))

GİRİŞ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 26/12/1993 tarihli ve 3946 sayılı Kanunla değişik 63 üncü maddesinin birinci fıkrası hükmüyle ücretlilerin vergi matrahlarından bazı özel giderlerinin belli bir kısmının “özel gider indirimi” olarak indirilebilme imkanı getirilmiştir. Özel gider indirimine konu harcamalar ve bu harcamaların belgelendirilmesi, işverene beyanı, hesaplanan vergi farkının işverence ücretlilerin ücretlerinden tevkif edilen vergilere mahsubu ve benzeri hususlar 176, 178, 182, 190 ve 218 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğleriyle açıklanmıştır. Ayrıca söz konusu tebliğlerde, emekliye ayrılan veya ölenlerle istifa edip başka bir işyerinde çalışmayan ücretlilere ait özel gider indirimi uygulamasından doğacak gelir vergisi farkının ilgililerine nakden ödeneceği belirtilmiştir.

Yukarıda belirtilen düzenlemeler ve tebliğlerle tespit edilen usul ve esaslara paralel olarak özel gider indirimi uygulamasının, genel ve katma bütçeli daire ve idareler ile bu idarelere bağlı döner sermayeli kuruluşlar, fonlar ve bunlara hizmet veren saymanlıklarda aşağıda belirtildiği şekilde yapılması uygun görülmüştür.

 

I- ÖZEL GİDER İNDİRİMİ UYGULAMASINDA YAPILACAK İŞLEMLER
 

A- ÖZEL GİDER İNDİRİMİNE KONU HARCAMALARIN DAİRE
VE İDARELERE BİLDİRİLMESİ

Genel ve katma bütçeli daire ve idarelerle bu daire ve idarelere bağlı döner sermayeli kuruluşlarda ve fonlarda çalışan ücretlilerden;

1- Halen çalışmakta olanlar 1 Ocak-31 Aralık döneminde,

2- Yıl içinde emekli olanlar, görevinden ayrılıp başka bir işyerinde çalışmayanlar ve ölenlerin mirasçıları, 1 Ocak tarihinden emeklilik, ayrılma veya ölüm tarihine kadar,

yaptıkları özel gider indirimine konu harcamaları, ertesi yılın 20 Ocak tarihine kadar 176 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği esaslarına göre ve anılan Genel Tebliğ ekinde yer alan “Özel Gider İndirimine Ait Bildirim” ile halen çalışılan veya en son çalışılmış olan daire veya idareye bildireceklerdir.

3- Aynı işveren bünyesinde birden fazla (genel ya da katma bütçeli daire ve idare ile bunların bünyesinde yer alan döner sermaye veya fonlar gibi) tahakkuk biriminden ücret alan hizmet erbabına ilişkin özel gider indirimi uygulamasının, her bir tahakkuk birimi itibariyle yapılması Bakanlığımızın (Gelirler Genel Müdürlüğü) 1994/4 sıra no.lu Gelir Vergisi İç Genelgesi ile uygun görülmüştür. Bu nedenle, aynı işveren bünyesinde yer alan birden fazla tahakkuk biriminden ücret alan hizmet erbabı, özel gider indirimine ait bildirimini ücret aldığı her bir tahakkuk birimi itibariyle ayrı ayrı vereceklerdir.

B- İDARELERCE YAPILACAK İŞLEMLER

1- Genel ve katma bütçeli daire ve idareler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar ve fonların tahakkuk dairelerince, personel tarafından verilen bildirimler incelendikten sonra her yılın Ocak ayı sonuna kadar, Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliği eki 30 Örnek Numaralı “Özel Gider İndirimine Ait Bordro” düzenlenecektir.

Söz konusu bordrolar;

a) Halen çalışmakta olan ücretliler (aylık ve ücret bordrosundaki sıralamaya uygun olarak) için ayrı,

b) Yıl içinde emekli olanlar, görevinden ayrılıp başka bir işyerinde çalışmayanlar, ücretsiz izinli olanlar ve ölenlerin mirasçılarına yapılacak iadelere ilişkin olanlar için ayrı,

olmak üzere üçer nüsha tanzim edilecektir.

2- Özel Gider İndirimine Ait Bordronun “Özel Gider İndiriminden Doğan Mahsup Edilecek Vergiler” bölümünde yer alan sütunlar her ay itibariyle aşağıda açıklandığı şekilde doldurulacaktır.

a) Ücretlilere 14-15 Şubat tarihlerinde yapılacak aylık ve ücret ödemelerinden tevkif edilecek gelir vergisinden mahsup edilebilecek tutar “Şubat” ayı sütununa,

b) (9) no.lu sütun tutarından “Şubat” ayı sütun tutarı düşüldükten sonra kalan tutar bulunduğu takdirde bu tutar, ücretlilere 14-15 Mart tarihinde yapılacak aylık ve ücret ödemelerinden tevkif edilmesi gereken gelir vergisi tutarını aşmamak kaydıyla “Mart” ayı sütununa,

c) “Şubat” ve “Mart” ayı sütun tutarı toplamı (9) no.lu sütun tutarından düşüldükten sonra kalan tutar bulunduğu takdirde bu tutar, tevkif edilmesi gereken gelir vergisi tutarını aşmamak kaydıyla “Nisan” ayı sütununa,

kaydedilecektir. Bu işlem, mahsup edilecek vergi tutarı tamamlanıncaya kadar yukarıdaki bentlerde yapılan açıklamalara uygun olarak devam ettirilecektir.

Ayrıca, özel gider indiriminden doğan mahsup edilecek gelir vergisi tutarı, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu gereğince damga vergisine tabi olduğundan Kanuna bağlı (1) sayılı Tablonun IV/1-h bendi gereğince hesaplanan vergi “Damga Vergisi“ sütununa, bu tutar düşüldükten sonra kalan tutar ise “Özel Gider İndirimi Olarak Ödenecek Tutar” sütununa kaydedilecektir.

3- Düzenlenen “Özel Gider İndirimine Ait Bordro”nun ikişer nüshası, ilki Şubat ayından başlamak üzere ilgili aylarda saymanlığa verilmesi gereken aylık ve ücret bordroları ile birlikte ödeme evrakı ekinde ilgili saymanlığa gönderilecektir. Aylık ve ücretlerden tevkif edilecek gelir vergisi tutarı şimdiye kadar olduğu gibi bordroların ilgili sütunlarında gösterilmeye devam edilecektir.

4- Tahakkuk dairelerince saymanlıklara ve personel hesabının bulunduğu bankalara verilecek listelerde, her bir memur veya işçiye aylık veya ücret olarak ödenecek net tutar ayrı, özel gider indirimi olarak ödenecek net tutar ayrı olmak üzere iki ayrı sütuna, ödenmesi gereken toplam tutar ise üçüncü sütuna kaydedilecektir.

Personel aylık ve ücretlerini mutemet vasıtasıyla ödeten tahakkuk dairelerince de yukarıda belirtilen aylık ve ücret listeleri düzenlenerek bir nüshası özel gider indirimi uygulaması yapılan aylarda aylık ve ücret bordroları ile birlikte saymanlıklara verilecektir.

5- Mahsup edilecek gelir vergisi tutarının tamamı iade edilemeden işten ayrılan personele ait mahsup edilecek tutar genel bütçeli dairelerce (personelin işten ayrılma tarihi belirtilmek ve özel gider indirimine ait bordronun tasdikli bir örneği bağlanmak suretiyle) bir yazı ile yeni görev yerinde ücret ödemelerini yapan saymanlık müdürlüğüne bildirilecektir.

6- Yılı içinde emekli olanlara, görevinden ayrılıp başka bir işyerinde çalışmayanlara, aylıksız izne ayrılmış olanlara ve ölenlerin mirasçılarına yapılacak iadelerin nakden ödenmesi gerektiğinden, bunlara ilişkin özel gider indirimine ait bordrolar ayrı düzenlenecektir. Söz konusu bordrolar ayrı bir yazı ekinde en son aylık veya ücret ödemesini yapan ilgili saymanlık müdürlüğüne, Ocak ayı sonuna kadar gönderilecektir.

C- SAYMANLIKLARCA YAPILACAK İŞLEMLER

1- Genel Bütçe Saymanlıklarınca (vergi daireleri hariç) Yapılacak İşlemler:

a) Aylık ve ücret ödemelerine ilişkin ödeme evrakı ekinde ilgili saymanlığa gönderilen Özel Gider İndirimine Ait Bordrolar, ilgili ücret bordroları ile birlikte usulüne göre incelendikten sonra, bordronun “Özel Gider İndiriminden Doğan Mahsup Edilecek Gelir Vergisi” sütun tutarı toplamı (ilgili aya ait sütun toplamı) 603- Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabına (Gelir Vergisi Tevkifatı ekonomik koduna) borç, “Damga Vergisi” sütun tutarı toplamı 602- Bütçe Gelirleri Hesabına (Damga Vergisi ekonomik koduna) alacak, “özel gider indirimi olarak ödenecek tutar” sütun toplam tutarı ise 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına alacak kaydedilerek muhasebeleştirilmek suretiyle, aylık ve ücret ödemelerine ilişkin aynı ödeme evrakı ile mahsuben iadesi sağlanacaktır.

Örneğin; Devlet hesaplarında 50.000 Liranın altındaki tutarlara yer verilmeyeceği hususu da dikkate alınarak, Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü merkez personeline 15 Şubatta yapılacak ücret ödemelerine ilişkin olarak düzenlenen;

Aylık bordrosunda:
- “Ele geçen” sütun tutarı toplamı 17.665.700 bin Lira,
- Tevkif edilen gelir vergisi toplam tutarının 3.418.600 bin Lira,
- Damga vergisi toplam tutarının 42.550 bin Lira,
Özel Gider İndirimine Ait Bordrosunda:
- “Şubat” ayı sütun toplam tutarının 2.408.450 bin Lira,
- “Damga Vergisi” sütun toplamının 14.450 bin Lira,
- “Özel Gider İndirimi Olarak Ödenecek Tutar” sütunu toplamının 2.394.000 bin Lira, olduğunu kabul edersek, Tahakkuk Müzekkeresi ve Verile Emrinde,

- 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına 2.394.000 bin Lira,

- 602- Bütçe Gelirleri (Gelir Vergisi Tevkifatı ) Hesabına 3.418.600 bin Lira,

- 602- Bütçe Gelirleri (Damga Vergisi ) Hesabına 14.450 bin Lira alacak,

- 603- Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabı (Gelir Vergisi Tevkifatı) 2.408.450 bin Lira borç,

kaydedilmek ve diğer hesaplara kaydedilmesi gereken tutarlar ise aynen alınmak suretiyle muhasebeleştirilecektir.

b) Personelin, mahsup edilecek gelir vergisi tutarının tamamı mahsup edilemeden işten ayrılması, aylıksız izine çıkması, emekli olması veya ölmesi durumlarında bu personele ait mahsup edilemeyen tutarın tamamı, düzenlenecek Saymanlık İşlem Fişi ekine (B) bölümünde öngörüldüğü şekilde dairesinden alınan yazı ve Özel Gider İndirimine Ait Bordronun bir örneği bağlanmak suretiyle 603- Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabına borç kaydıyla defaten ilgiliye ödenecektir.

İlgilisine ödenemeyenler, alacaklıları adına 333- Emanetler Hesabına kaydedilecek ve düzenlenen Saymanlık İşlem Fişinin bir nüshası yapılacak ödemeler sırasında kullanılmak üzere saymanlıkta muhafaza edilecektir.

c) Herhangi bir mahsup işlemi yapılmadan önce emekli olanlar, işten ayrılıp başka bir işyerinde ücretli olarak çalışmayanlar ve ölenlerin mirasçılarına yapılacak gelir vergisi farkı ödemelerine ilişkin olarak (B) bölümünün (6) numaralı fıkrasında belirtildiği gibi ayrıca düzenlenerek gönderilen “Özel Gider İndirimine Ait Bordro”lar saymanlığa ulaştığında yukarıdaki (b) bendinde açıklandığı şekilde işlem yapılacaktır.

2- Katma Bütçe, Döner Sermaye ve Fon Saymanlıklarınca Yapılacak İşlemler:

a) Katma bütçe saymanlıklarınca;

Aylık ve ücret ödemelerine ilişkin ödeme evrakı ekinde ilgili saymanlığa gönderilen Özel Gider İndirimine Ait Bordrolar ilgili ücret bordroları ile birlikte usulüne göre incelendikten sonra, özel gider indirimine ait bordronun mahsup edilecek gelir vergisi sütun tutarı toplamı (ilgili ay sütun tutarı toplamı) düzenlenecek Tahakkuk Müzekkeresi ve Verile Emri üzerinde 370- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına (Gelir Vergisi) borç, “Damga Vergisi” sütun tutarı toplamı 370- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına (Damga Vergisi) alacak, kişilerden kesilen toplam gelir vergisi tutarı ise 370- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına (Gelir Vergisi) alacak kaydedilmek suretiyle muhasebeleştirilecektir. Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alınan ve iade edilmesi gereken bu tutar, “Hesaba Aktarma Suretiyle Ödeme”ye ilişkin 7 sıra no.lu Genel Tebliğdeki esaslara göre ilgililere ödenecektir.

Mahsup edilecek gelir vergisinin tamamı yukarıda açıklandığı şekilde mahsup edilemeden işten ayrılan personelin mahsup edilemeyen vergi farkı için özel gider indirimine ait bordronun onaylı bir örneği, henüz mahsup edilemeyen gelir vergisi tutarı da belirtilmek suretiyle bir yazı ekinde bağlı oldukları vergi dairelerine gönderilecektir. Mahsup edilemeyen vergi farkının tamamı vergi dairelerince aşağıdaki (3) numaralı fıkrada açıklandığı şekilde ilgililere ödenecektir.

Herhangi bir mahsup işlemi yapılmadan önce emekli olanlar, işten ayrılıp başka bir işyerinde ücretli olarak çalışmayanlar ve ölenlerin mirasçılarına yapılacak gelir vergisi farkları, (B) bölümünün (6) numaralı fıkrasında belirtildiği şekilde düzenlenerek gönderilen “Özel Gider İndirimine Ait Bordro”lar Saymanlık İşlem Fişi ekine bağlanarak, Ocak ayına ait ücretlerden tevkif edilmiş olup, Şubat ayında muhtasar beyanname ile beyan edilecek olan vergilerden mahsup edilmek suretiyle ödenmek üzere; gelir vergisi farkı tutarı bir taraftan 370- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına (Gelir vergisi) borç, diğer taraftan ödenecek tutar 333- Emanetler Hesabına ve kesilen damga vergisi tutarı 370- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına (Damga vergisi) alacak kaydedilecek ve ilgililerin müracaatı üzerine ödenecektir. Mahsup sonrasında düzenlenecek muhtasar beyannamelerde, tevkif edilen gelir vergisi tutarı ile mahsup edilen ve varsa ödenmesi gereken tutar ayrı ayrı gösterilecektir. Bu şekilde yapılan mahsuba rağmen, arta kalan özel gider indiriminden doğan vergi farkının bulunması halinde bu fark, özel gider indirimine ait bordronun bir örneği ile yazı ekinde, mahsup işlemlerinin yapıldığı gün ilgili vergi dairesine bildirilecektir.

b) Döner sermaye ve fon saymanlıklarında;

Özel gider indirimi uygulamasından doğan gelir vergisi farkı ödemeleri, yukarıdaki açıklamalara göre ve kendi hesap planındaki ilgili hesaplara kaydedilmek suretiyle muhasebeleştirilerek yapılacaktır.

3- Vergi Dairelerince Yapılacak İşlemler:

a) (2) numaralı fıkrada öngörüldüğü şekilde vergi dairesine gelen belgeler usulüne göre incelendikten sonra, Saymanlık İşlem Fişi ekine bağlanmak suretiyle 603- Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabına borç kaydedilerek ödenecektir.

b) İlgililere mahsuben ödenen özel gider indiriminden doğan gelir vergisi farkı tutarlarının da Devlet hesaplarına yansıtılması asıldır. Bu nedenle, ücretlilerden tevkif ettikleri vergilerden dolayı sorumlu sıfatıyla ilgili vergi dairelerine muhtasar beyanname vermek zorunda olan katma bütçeli idare saymanlıkları, döner sermaye ve fon saymanlıkları ile bunlar dışındaki işverenler tarafından vergi dairelerine verilen muhtasar beyannamelerde gösterilen o aya ait ücretlerden tevkif edilen gelir vergisi tutarları, vergi dairelerinin muhasebe servislerince özel gider indirimi nedeniyle mahsup edilen gelir vergisi tutarı (beyannamede gösterilen) bir taraftan 603- Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabına borç, diğer taraftan 602- Bütçe Gelirleri Hesabına alacak kaydedilecektir. Mahsuptan arta kalan tahakkuk artığı tutarı ise vergi sorumlusundan tahsil edilecek ve Genel Bütçeye Dahil Daireler ve Katma Bütçeli İdareler Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre muhasebeleştirilecektir.

 

II- DİĞER HUSUSLAR

1- Özel gider indirimine konu harcama belgelerinin ilgili personel tarafından süresi içinde işverene verilmiş olmasına rağmen, bordroların tahakkuk dairelerince düzenlenerek zamanında saymanlıklara intikal ettirilmemesi ya da bordroların hiç düzenlenmemiş olması nedeniyle nakden veya mahsuben yapılamayan özel gider indiriminden doğan vergi iadesi, özel gider indirimine ait bildirimin süresi içinde işverene verilip verilmediğini belirleyen inceleme raporuna dayanılarak yapılacaktır.

2- Mali yıl içerisinde ücretlinin vergisine mahsup edilemeyen özel gider indiriminden doğan vergi iadesi alacağının bulunması halinde, bu tutar mali yılın son ayına ait ücretinin ödenmesinden sonra;

a) Genel bütçeli saymanlıklarca, düzenlenecek Saymanlık İşlem Fişi ekine dairesinden alınan yazı ve Özel Gider İndirimine Ait Bordronun bir örneği bağlanmak suretiyle mali yılın sonuna kadar ilgiliye defaten ödenecektir.

b) Katma bütçe saymanlıkları ile döner sermaye ve fon saymanlıklarınca, özel gider indirimine ait bordronun onaylı bir örneği, henüz mahsup edilemeyen gelir vergisi tutarı da belirtilmek suretiyle bir yazı ekinde, bu Tebliğin “I/C-3-Vergi Dairelerince Yapılacak İşlemler” bölümünde açıklandığı şekilde gereği yapılmak üzere bağlı oldukları vergi dairelerine gönderilecektir.

 

III- YÜRÜRLÜK

14/1/2003 tarihli ve 24993 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 13 sıra no.lu Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği ile ek ve değişiklikleri yürürlükten kaldırılmıştır.

Bu Tebliğ, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Tebliğ olunur.