Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler

Bilindiği üzere, Ülkemizde kayıt dışı istihdam en önemli sorunların başında gelmektedir. Kayıt dışı istihdamla mücadele için sadece Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının alacağı tedbir ve bu kurumun denetim elemanlarının yapacağı denetimler yeterli olmayıp, sorunun çözümü Devletin tüm kurum ve kuruluşlarının işbirliğini gerekmektedir.

Bu çerçevede, esasen 7/1/2000 tarihli ve 23929 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Genel Bütçeye Dahil Daireler ve Kamu Bütçeli İdarelerin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler Hakkında Yönetmelik gereğince; kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatlarına göre yapılan denetim, inceleme ve soruşturmalarda, 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre hizmet akdiyle çalışanların sigortalı olup olmadıklarının da kontrolü yapılmakta ve sigortasız olanların Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığına bildirilmesi yükümlülüğü bulunmakta idi. 

Sosyal güvenlik reformu çerçevesinde hazırlanan ve 1/10/2008 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 59 uncu maddesinin yedinci fıkrası; "Kamu idarelerinin denetim elemanları kendi mevzuatı gereğince işyerlerinde yapacaktan soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında, çalıştırılanların sigortalı olup olmadığını da tespit ederek, sigortasız çalıştırılanları Kuruma bildirmek zorundadır. Bu kurumların ayrıca kendi mevzuatları gereğince yaptıkları inceleme ve tespitler sırasında bu Kanuna göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesi sonucunu doğuran tespitlerini de en geç bir ay içinde Kuruma bildirirler. Kurum bu bildirimleri esas almak üzere gerekli yasal işlemi yapar." hükmüne amirdir.           

Bu hükme göre; 27/9/2008 tarihli ve 27010 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler Hakkında Yönetmelik" gereğince; kamu idarelerinin denetim elemanların kendi mevzuatlarına göre yapılan soruşturma, inceleme ve denetimlerde, hizmet akdiyle çalışanların sigortalı olup olmadıkları ile 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı olanların prime esas kazançları (aldıkları ücret) ve sigortalı gün sayılarının (hizmet bildirim gün sayıları) araştırması da yapılarak, sigortalı kaydı olmayanlar ile prime esas kazançları ve prime esas gün sayılan eksik bildirilenlerin Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığına bildirilmesi yükümlüğü getirilmiştir. 

5510 sayılı Kanunla; 7/1/2000 tarihli ve 23929 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Genel Bütçeye Dahil Daireler ve Kamu Bütçeli İdarelerin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler Hakkında Yönetmelik hükümlerinden farklı olarak, kamu idarelerinin denetim elemanlarına sigortalılık kontrolü dışında, sigortalı bildirimi olanların aldıkları ücret ve bildirilen gün sayılarının eksik olup olmadığına ilişkin belge ve defterlerin incelenerek bu tür eksik bildirimlerin de Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığına bildirilmesi yükümlülüğü ve yetkisi getirilmiş ve bu tür tespitlerin, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığınca ayrıca incelenmeden resen dikkate alınması ve işlem yapılması öngörülmüştür. 

Bu çerçevede; Devletin kurumlan arasında işbirliği içerisinde kayıt dışı istihdamla mücadelede etkinliğin sağlanması için söz konusu Kanun hükmü gereğince, kamu idarelerinin denetim elemanlarınca 1/10/2008 tarihi itibarıyla yapılacak denetimlerde anılan yönetmelik hükümlerine göre işlem yapılması, kayıt dışı çalışma veya eksik ücret ya da eksik güne ilişkin tespitlerin, Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar dahilinde çalışmanın bulunduğu İl'deki Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerine bildirimde bulunulması için yazımızın Bakanlığınız bünyesindeki tüm denetim birimlerine gönderilmesi hususunu bilgilerinize arz ederim.

                                                 İbrahim ULAŞ

                                                 Genel Müdür