Tasnif ve Tescil Uygulamaları
Sayı : B.16.0.KVM.0.12.02.00 / 714.1 (Gnl)
Konu : Tasnif ve Tescil Uygulamaları.
D.G.Y.Y.
16.04.2003 tarih ve 4848 sayılı kanunun 8. Maddesi uyarınca Bakanlığımız Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne yüklenen görevlerden biri de 2863 sayılı yasa kapsamındaki kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve kaçakçılığının önlenmesi hususunda gerekli tedbirleri almak olarak belirlenmiştir.
Bakanlığımız merkez ve taşra teşkilatında kaçakçılığın önlenmesine ilişkin idari ve fiili hizmetler yoğun bir şekilde yürütülmektedir. Merkez teşkilatımızda kaçakçılık olayları hukuki ve idari yönden değerlendirilerek ilgili kurumlarla gerekli koordinasyon sağlanırken, taşra teşkilatımızda ise yasa dışı kazılar ve kaçakçılık olaylarında ele geçirilen eserlere ilişkin araştırma ve rapor hazırlama çalışmaları yürütülmektedir.
Bu konuda taşra teşkilatımıza bağlı Müze Müdürlükleri yoğun bir mesai harcamakta ve yasa dışı kazılar ve kaçakçılık olaylarında ele geçen eserlerin 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında olup olmadıklarına ilişkin değerlendirmelerle bu tür olayların adli sürecine önemli ölçüde etkide bulunmaktadırlar.
Bu bağlamda Müze Müdürlükleri uzmanları tarafından hazırlanan raporlar büyük oranda 2863 sayılı yasanın müzelere alınmayı düzenleyen 25. Maddesine bağlı olan “Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tasnifi, Tescili ve Müzelere Alınmaları Hakkında Yönetmelik” hükümleri çerçevesinde oluşturulmaktadır.
Söz konusu raporların içeriklerine ilişkin yapılan incelemelerde Müze Müdürlüklerince hazırlanan raporlarda, ele geçen eserlerin kültür varlığı olmakla birlikte müzelik değerde olmadığı, müzelik değerini yitirdiği, etüdlük mahiyette olduğu, silik, okunamıyor, tahrip olmuş vb. gibi ifadeler de kullanılarak tasnif ve tescil dışı olduğu yönünde ifadelere yer verildiği görülmektedir.
Bu raporlar doğrultusunda 2863 Sayılı Kanun ve adı yukarıda geçen ilgili yönetmelik hükümleri, yasa dışı kazı ve kaçakçılık faaliyetlerinde bulunanların lehine yorumlanarak eserlerin tasnif ve tescil dışı olduğu, müzelerde korunması gerekli olmayan eserler olduğu yolunda hazırlanan görüşler kültür varlığı kaçakçılığının önlenmesinde etkili bir mücadeleyi engellemektedir. Bu durum cezai müeyyidelerin uygulanmaması nedeniyle, 2863 sayılı Kanunun caydırıcılığını yitirmesine de neden olmaktadır.
Bununla birlikte, 08.02.2008 tarihli resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 5728 sayılı Kanunla 2863 sayılı yasada bazı değişikliklere gidilmiştir. 2863 sayılı yasanın 67inci maddesi “Kültür ve tabiat varlıklarıyla ilgili olarak bildirim yükümlülüğüne mazereti olmaksızın ve bilerek aykırı hareket eden kişi,altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bildirimi yapılmamış olan kültür ve tabiat varlığını satışa arz eden, satan,veren,satın alan, kabul eden kişi iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Ancak bu durumda birinci fıkrada tanımlanan suçtan dolayı ayrıca cezaya hükmolunmaz.” şeklinde değiştirilmiş olup, buna göre mazeretsiz ve bildirimsiz olarak elinde kültür varlığı bulunduranların suç işledikleri hükme bağlanmıştır.
Yapılan değişikliklerin adli soruşturmalardaki etkisi bu konuda Müze Müdürlüklerimizin takınacağı tutum doğrultusunda şekilleneceğinden, yasadışı kazı ve kaçakçılık olaylarında ele geçen eserlere ilişkin hazırlanarak, ilgili kurumlara sunulan raporların kültür varlıklarının müzelerde korunmasına yönelik düzenlemesi uygun görülmektedir.
Konunun bu çerçevede değerlendirilmesi hususunda bilgilerinizi ve gereğini rica ederim.
Orhan DÜZGÜN
Bakan a.
Genel Müdür