Döner Sermayeli İşletmeler Muhasebe Yönetmeliği

     01/05/2007 tarih ve 26509 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği ile yürürlükten kalkmıştır.
(Bu mevzuat sayfaları Kültür ve Turizm Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından derlenmekte ve güncellenmektedir.)

Resmi Gazete Tarihi:18/06/1999 Sayısı:23724)
KISIM I
GENEL HÜKÜMLER

AMAÇ VE KAPSAM
Madde 1- Döner sermayeli işletmelerde uygulanacak muhasebe kayıt ve işlemlerinin yürütülmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla düzenlenen bu Yönetmelik genel bütçeli daireler ile katma bütçeli idarelere bağlı döner sermayeli işletmeleri kapsar.

HUKUKİ DAYANAK:
Madde 2- Bu Yönetmelik, Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 178 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 543 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değişik 11 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

TANIMLAR:
Madde 3- Bu Yönetmelikte geçen;

a) Bakanlık: Maliye Bakanlığını (aksine bir hüküm bulunmadıkça Muhasebat Genel Müdürlüğünü),

b) Bağlı Olunan İdare: Döner sermayeli işletmelerin bağlı oldukları genel bütçeli daireler ile katma bütçeli idareleri,

c) Döner Sermaye: Genel bütçeli daireler ile katma bütçeli idarelerin kanunlarla verilen temel ve sürekli kamu görevlerine bağlı olarak ortaya çıkan ve genel idare esaslarına göre yönetilme olanağı bulunmayan mal ve hizmet üretimine ilişkin faaliyetlerinin değerlendirilmesi için tahsis edilen sermayeyi,

d) İşletme: (c) fıkrası ile verilen sermayenin tahsis amacını gerçekleştirmek üzere, genel bütçeli daireler ile katma bütçeli idarelerin mal ve hizmet üreten fabrika, atölye ve benzeri diğer birimlerini,

e) Hesap Dönemi: Takvim yılını,

f) Maliyet Dönemi: Döner sermayeli işletmelerin hesap dönemini geçmemek üzere kabul edecekleri maliyet çıkarma dönemlerini ,

g) Sayman: Yukarıda (d) fıkrasında tanımlanan işletmelerde, gelirleri toplayan, nakit ve malları saklayan, giderleri hak sahiplerine ödeyen ve bu işlerle ilgili her türlü göndermeler ile bunlara bağlı bütün nakit ve mal işlemlerini yapan ve Sayıştay’a yönetim dönemi hesabı veren görevlileri,

h) Yönetmelik: Döner Sermayeli İşletmeler Muhasebe Yönetmeliğini,

ifade eder.

KISIM II
MUHASEBE USUL VE ESASLARI

I- MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI
Madde 4- Muhasebenin temel kavramları, evrensel kavramlar olup muhasebe ilke ve kurallarının dayandığı zemini oluşturur. Temel kavramlar ilke ve kurallarla beraber, muhasebe uygulamalarına yön veren disiplinin esası olup, muhasebe bilgileri bu esasa göre üretilir.

Muhasebenin temel kavramları şunlardır:
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı
2. Kişilik Kavramı
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı
4. Dönemsellik Kavramı
5. Parayla Ölçülme Kavramı
6. Maliyet Esası Kavramı
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı
8. Tutarlılık Kavramı
9. Tam Açıklama Kavramı
10. İhtiyatlılık Kavramı
11. Önemlilik Kavramı
12. Özün Önceliği Kavramı

1. SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMI

Bu kavram, muhasebenin işlevini yerine getirme hususundaki sorumluluğunu belirtir ve muhasebenin kapsamını, anlamını, yerini ve amacını gösterir. Sosyal sorumluluk kavramı; muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında, belli kişi ya da grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.

2. KİŞİLİK KAVRAMI

Bu kavram, işletmenin yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür.

3. İŞLETMENİN SÜREKLİLİĞİ KAVRAMI

Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Süreklilik kavramı, maliyet esasının temelini oluşturur.

Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı ya da ortadan kalktığı durumlarda, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.

4. DÖNEMSELLİK KAVRAMI

Dönemsellik kavramı, işletmelerin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat ve gelirlerin aynı döneme ait maliyet gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı ya da ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.

5. PARAYLA ÖLÇÜLME KAVRAMI

Parayla ölçülme kavramı, parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder.

Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.

6. MALİYET ESASI KAVRAMI

Maliyet esası kavramı, para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün ya da uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder.

7. TARAFSIZLIK VE BELGELENDİRME KAVRAMI

Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.

8. TUTARLILIK KAVRAMI

Tutarlılık kavramı, muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler, uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak, bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin mali tabloların dipnotlarında açıklanması zorunludur.

9. TAM AÇIKLAMA KAVRAMI

Tam açıklama kavramı, mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.
Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tabloların kalemleri kapsamında yer almayan ancak, alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir.

10. İHTİYATLILIK KAVRAMI

Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin gözönüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelirleri için ise, gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler ya da gereğinden fazla karşılık ayrılmasına gerekçe oluşturmaz

11. ÖNEMLİLİK KAVRAMI

Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi ya da mali bir olayın nispî ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri ya da alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.

Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.

12. ÖZÜN ÖNCELİĞİ KAVRAMI

Özün önceliği kavramı, mali işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerden çok, özlerinin esas alınması gereğini ifade eder.

Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliği esastır.

II- MUHASEBE POLİTİKALARININ AÇIKLANMASI
Madde 5- Döner sermayeli işletmelerde uygulanacak muhasebe politikaları şunlardır.

1- Mali tablolar işletmenin sürekliliği, tutarlılık ve dönemsellik kavramlarına dayanılarak hazırlanmış ise bunların açıklanması istenmez. Ancak bu kavramlardan ayrılmaların mevcut olması halinde, mali tabloların dipnotlarında nedenleri ile birlikte açıklama yapılır.

2- İhtiyatlılık, özün önceliği ve önemlilik kavramları muhasebe politikalarının seçimini ve uygulanmasını yönlendirir.

3- Mali tabloların içerdiği bütün önemli muhasebe politikaları anlaşılır ve kısa olarak açıklanır.

4- Kullanılan muhasebe politikaları ile ilgili açıklamalar mali tablolarla bütünlük oluşturur. Kullanılan önemli muhasebe politikalarının açıklanması mali tabloların bütünlüğü ve tamlığı için temel ilkedir. Politikalara ilişkin açıklamalar işletme yönetimi tarafından muhasebe departmanına toplu olarak verilir.

5- Bilanço ve gelir tablosundaki ve diğer tablolardaki yanlış ve gerçeğe uygun olmayan işlemler, muhasebe politikalarının açıklanması veya dipnotlarda belirtilmesi suretiyle düzeltilemez. Düzeltme ancak, muhasebe kayıt ve tekniğine uygun olarak yapılır ve mali tablolara yansıtılır.

6- Mali tablolar, dönemler itibariyle karşılaştırılabilir nitelikte olmalıdır.

7- Mali tablolarda, cari dönem veya gelecek dönemlerde önemli etki yaratan veya yaratabilecek bir değişiklik yapılmış ise durum nedenleri ile birlikte açıklanır ve bunun mali tablolara olan etkileri gösterilir.

III- MALİ TABLOLAR
Madde 6- Mali tablolar ilkeleri, temel mali tabloların düzenlenmesinde işletmeler tarafından uygulanacak kuralları ifade eder.

Mali tabloların hazırlanmasında esas alınan kavram ve ilkeler ile ilgili diğer mevzuat hükümlerinin farklı uygulamalara yer verdiği durumlarda, işletmeler söz konusu mevzuat hükümleri uyarınca istenilen bilgileri sağlayacak şekilde gerekli düzenlemeleri yaparlar. Ancak, bu düzenlemeler bu bölümde yer alan ilkeler çerçevesinde düzenlenecek mali tabloların tekliği ilkesini değiştirmez.

Mali tablolar aşağıdaki tabloları içerir.
1- Bilanço
2- Gelir Tablosu
3- Satışların Maliyeti Tablosu
4- Fon Akım Tablosu
5- Nakit Akım Tablosu
6- Sermaye Hareketleri Tablosu
Bilanço ve gelir tablosu dipnotlar ve ekleri ile birlikte temel mali tabloları, diğerleri ise ek mali tabloları oluşturur.

A- MALİ TABLOLARIN AMAÇLARI

Mali tabloların amaçları aşağıda belirtilmiştir:

1- Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar almada yararlı bilgiler sağlamak.

2- Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak.

3- Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak.

B- MALİ TABLOLARDAKİ BİLGİLERİN ÖZELLİKLERİ

Mali tablolarda yer alan bilgilerin karar vericiler tarafından en iyi şekilde ve süratle kullanılabilmesi için bu tabloların anlaşılabilir, ihtiyaca uygun, güvenilir, karşılaştırılabilir olması, zamanında düzenlenmesi gerekir.

C- TEMEL MALİ TABLOLARIN DÜZENLEME İLKELERİ

Temel mali tablolar düzenlenirken uygulanacak ilkeler, muhasebe temel kavramlarına dayanır. Temel kavramlarla birlikte bir bütünlük ifade eder. Temel mali tablolar ilkeleri; bilanço ilkeleri ve gelir tablosu ilkeleri biçiminde iki ana grupta toplanmaktadır.

1- BİLANÇO İLKELERİ

Bilanço ilkelerinin amacı, sermaye koyan veya sonradan karı işletmede bırakanların işletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla belli bir tarihte işletmenin mali durumunu açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtmaktır.

Bilanço ilkeleri; varlıklar, yabancı kaynaklar ve özkaynaklar itibarıyla üç grupta toplanmaktadır:

A) Varlıklara ilişkin ilkeler

a) İşletmenin bir yıl ya da normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüştürülebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar grubu içinde gösterilir.

b) İşletmenin bir yıl ya da normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşemeyen hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde, bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara aktarılır.

c) Bilançodaki varlıkların, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterilebilmesi için, varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur.

Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler, alacaklar, stoklar ve diğer dönen varlıklar içindeki ilgili kalemler için, yapılacak değerleme sonucu, gerekli durumlarda uygun karşılıklar ayrılır.

Bu ilke, duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, bağlı menkul kıymetler, iştirakler ve diğer duran varlıklardaki ilgili kalemler için de geçerlidir.

d) Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler, kayıt ve tespit edilir ve bilançoda ayrıca gösterilir.

e) Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilir

f) Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilir.
g) Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot ya da eklerinde gösterilir.

h) Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot ya da eklerinde açıkça belirtilir.

Bu ilke, alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatlar için de geçerlidir.

Ayrıca, işletmenin varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarlarının bilanço dipnot ya da eklerinde açıkça gösterilmesi gerekir.

B) Yabancı Kaynaklara ilişkin ilkeler

a) İşletmenin bir yıl ya da normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçları, bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir.

b) İşletmenin bir yıl ya da normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçları, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar, kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki ilgili hesaplara aktarılır.

c) Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere, işletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları kayıt ve tespit edilerek bilançoda gösterilir.

İşletmenin bilinen ancak tutarları uygun olarak tahmin edilemeyen durumları da bilançonun dipnotlarında açık olarak belirtilir.

d) Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilerek bilançoda ayrıca gösterilir.

e) Bilançonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında yer alan borçlar , alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilişkili bulunduğu iktisadi işletmelere ve personele ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.

C) Özkaynaklara ilişkin ilkeler

a) Özkaynaklar; ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiş yıl karları (zararları) ve dönem net karı (zararı)’ndan oluşur. Sermaye yedekleri, gelir unsuru olarak gelir tablosuna aktarılamaz.

b) İşletme tarafından özkaynakların devam ettirilmesi ve korunması gerekir. İşletmede herhangi bir zararın ortaya çıkması, herhangi bir nedenle özkaynaklarda meydana gelen azalmalar, hem dönemsel hem de kümülatif olarak izlenir ve kaydedilir.

c) Özkaynakların bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiş yıllar zararları ile dönem zararları, özkaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alır.

2- GELİR TABLOSU İLKELERİ

Gelir tablosu ilkelerinin amacı, satışlar, gelirler, giderler, maliyetler, kâr ve zararlara ait hesapların belli dönemlere ait faaliyet sonuçlarını doğru olarak göstermelerini sağlamaktır.

Bu amaç doğrultusunda benimsenen gelir tablosu ilkeleri şunlardır:

a) Gerçekleşmemiş gelirler ve satışlar gerçekleşmiş gibi ya da gerçekleşenler gerçek tutarından fazla ya da az gösterilemez. Belli bir dönem ya da dönemlerin gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem ya da dönemlerin başında ve sonunda doğru hesap kesimi işlemleri yapılır.

b) Belli bir dönemin gelirleri ve satışları bunları elde etmek için yapılan maliyet ve giderler ile karşılaştırılır. Belli bir dönem ya da dönemlerin başında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemleri yapılır.

c) Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı ayrılır.

d) Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ile diğer gider grupları arasında uygun bir şekilde dağıtılır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenler zaman ve kullanma faktörü dikkate alınmak ve tahakkuk ettirilmek suretiyle dağıtılır.

e) Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip gelir ve giderler meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilir, ancak normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilir.

f) Karşılıklar, işletmenin karını keyfi şekilde azaltmak ya da bir döneme ait karı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılamaz.

g) Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilir.

h) Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir ya da birkaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak, tahmin edilebilen gider ve zararlar tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve karlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz, dipnotlarda açıklama yapılır

KISIM III
DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER HESAP ÇERÇEVESİ VE HESAP PLANI

I- HESAP ÇERÇEVESİ
Madde 7- İşletmelerin muhasebe sistemleri hesap çerçevesi ve hesap planı doğrultusunda yürütülür. Hesapların çalışması hesap planı açıklamalarında belirtildiği gibi gerçekleşir. Hesap çerçevesindeki hesap sınıfları; bilanço ve gelir tablosundaki gruplama ve sıralama paralelinde aşağıda belirtildiği gibi düzenlenir.

A- Hesap Sınıfları

1- Dönen Varlıklar
2- Duran Varlıklar
3- Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
4- Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
5- Özkaynaklar
6- Gelir Tablosu Hesapları
7- Maliyet Hesapları
9- Nazım Hesapları

B- Hesap Grupları

1- Dönen Varlıklar

10- Hazır Değerler
11- Menkul Kıymetler
12- Ticari Alacaklar
13- Diğer Alacaklar
14-
15- Stoklar
16-
17- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri
18- Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları
19- Diğer Dönen Varlıklar

2- Duran Varlıklar

20-
21-
22- Ticari Alacaklar
23- Diğer Alacaklar
24- Mali Duran Varlıklar
25- Maddi Duran Varlıklar
26- Maddi Olmayan Duran Varlıklar
27- Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar
28- Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları
29- Diğer Duran Varlıklar

3- Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

30-
31-
32- Ticari Borçlar
33- Diğer Borçlar
34- Alınan Avanslar
35- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri
36- Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler
37- Borç ve Gider Karşılıkları
38- Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları
39- Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

4- Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

40-
41-
42- Ticari Borçlar
43- Diğer Borçlar
44- Alınan Avanslar
45-
46-
47- Borç ve Gider Karşılıkları
48- Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları
49- Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

5- Özkaynaklar

50-Ödenmiş Sermaye
51-
52- Sermaye Yedekleri
53-
54- Kar Yedekleri
55-
56-
57- Geçmiş Yıllar Karları
58- Geçmiş Yıllar Zararları
59- Dönem Net Karı (Zararı)

6- Gelir Tablosu Hesapları

60- Brüt Satışlar
61- Satış İndirimleri (-)
62- Satışların Maliyeti (-)
63- Faaliyet Giderleri (-)
64- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar
65- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-)
66-
67- Olağandışı Gelir ve Karlar
68- Olağandışı Gider ve Zararlar (-)
69- Dönem Net Karı (Zararı)

7- Maliyet Hesapları

70-
71- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri
72- Direkt İşçilik Giderleri
73- Genel Üretim Giderleri
74- Hizmet Üretim Maliyeti
75- Araştırma ve Geliştirme Giderleri
76- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri
77- Genel Yönetim Giderleri
78-

9- Nazım Hesapları

90- Teminat Alınan Değerler
91- Teminat Verilen Değerler
92- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler
93- Vergi Dışı Gelirler
94- Demirbaş Giderleri

II- HESAP PLANI

Bu yönetmeliğe göre kullanılacak hesaplara ilişkin hesap planı aşağıdadır.

1- DÖNEN VARLIKLAR
10- HAZIR DEĞERLER
100- Kasa Hesabı
101- Alınan Çekler Hesabı
102- Bankalar Hesabı
103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı (-)
108- Diğer Hazır Değerler Hesabı

11- MENKUL KIYMETLER
110- Hisse Senetleri Hesabı
112- Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları Hesabı
118- Diğer Menkul Kıymetler Hesabı
119- Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı (-)

12- TİCARİ ALACAKLAR

120- Alıcılar Hesabı
121- Alacak Senetleri Hesabı
122- Alacak Senetleri Reeskontu Hesabı(-)
123- Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı
126- Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı
127- Diğer Ticari Alacaklar Hesabı
128- Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı
129- Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı (-)

13- DİĞER ALACAKLAR

135- Personelden Alacaklar Hesabı
136- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı
138- Şüpheli Diğer Alacaklar Hesabı
139- Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabı (-)

15- STOKLAR

150- İlk Madde ve Malzeme Hesabı
151- Yarı Mamuller - Üretim Hesabı
152- Mamuller Hesabı
153- Ticari Mallar Hesabı
157- Diğer Stoklar Hesabı
158- Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı (-)
159- Verilen Sipariş Avansları Hesabı

17- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ

170- 178- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı
179- Taşeronlara Verilen Avanslar Hesabı

18- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

180- Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı
181- Gelir Tahakkukları Hesabı

19- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

190- Devreden KDV Hesabı
191- İndirilecek KDV Hesabı
193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı
195- İş Avansları Hesabı
196- Personel Avansları Hesabı
197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı
198- Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hesabı
199- Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı Hesabı (-)

2- DURAN VARLIKLAR

22- TİCARİ ALACAKLAR

220- Alıcılar Hesabı
221- Alacak Senetleri Hesabı
222- Alacak Senetleri Reeskontu Hesabı (-)
226- Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı
227- Diğer Ticari Alacaklar Hesabı
229- Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı (-)

23-DİĞER ALACAKLAR

235- Personelden Alacaklar Hesabı
236- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı
239- Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabı (-)

24-MALİ DURAN VARLIKLAR

248- Diğer Mali Duran Varlıklar Hesabı
249- Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı Hesabı (-)

25- MADDİ DURAN VARLIKLAR

250- Arazi ve Arsalar Hesabı
251- Yer Altı ve Yer Üstü Düzenleri Hesabı
252- Binalar Hesabı
253- Tesis, Makine ve Cihazlar Hesabı
254- Taşıtlar Hesabı
255- Demirbaşlar Hesabı
256- Diğer Maddi Duran Varlıklar Hesabı
257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-)
258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı
259- Verilen Avanslar Hesabı

26- MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

260- Haklar Hesabı
267- Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar Hesabı
268- Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-)
269- Verilen Avanslar Hesabı

27- ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR

271- Arama Giderleri Hesabı
272- Hazırlık ve Geliştirme Giderleri Hesabı
278- Birikmiş Tükenme Payları Hesabı (-)
279- Verilen Avanslar Hesabı

28- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

280- Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı
281- Gelir Tahakkukları Hesabı

29- DİĞER DURAN VARLIKLAR

291- Gelecek Yıllarda İndirilecek KDV Hesabı
293- Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar Hesabı
294- Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabı
295- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı
297- Diğer Çeşitli Duran Varlıklar Hesabı
298- Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı (-)
299- Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-)

3- KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

32- TİCARİ BORÇLAR

320- Satıcılar Hesabı
326- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı
329- Diğer Ticari Borçlar Hesabı

33- DİĞER BORÇLAR

335- Personele Borçlar Hesabı
336- Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı

34- ALINAN AVANSLAR

340- Alınan Sipariş Avansları Hesabı
349- Alınan Diğer Avanslar Hesabı

35- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ

350- 358- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri Hesabı

36- ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı
361- Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri Hesabı
362- Ödenecek Döner Sermaye Yükümlülükleri Hesabı
363- Ödenecek Döner Sermaye Katkı Payları Hesabı
368-Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş
Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabı
369- Ödenecek Diğer Yükümlülükler Hesabı

37- BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

370-Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı
371-Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer
Yükümlülükleri Hesabı (-)
372- Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı
373- Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabı
379- Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Hesabı

38- GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI

380- Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı
381- Gider Tahakkukları Hesabı

39- DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

391- Hesaplanan KDV Hesabı
393- Merkez ve Şubeler Cari Hesabı
397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabı
399- Diğer Çeşitli Yabancı Kaynaklar Hesabı

4- UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

42- TİCARİ BORÇLAR

420- Satıcılar Hesabı
426- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı
429- Diğer Ticari Borçlar Hesabı

43- DİĞER BORÇLAR

436- Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı
438-Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş
Borçlar Hesabı

44- ALINAN AVANSLAR

440- Alınan Sipariş Avansları Hesabı
449- Alınan Diğer Avanslar Hesabı

47- BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

472-Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı

48- GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI

480- Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı
481- Gider Tahakkukları Hesabı

5- ÖZKAYNAKLAR

50- ÖDENMİŞ SERMAYE

500- Sermaye Hesabı
501- Ödenmemiş Sermaye Hesabı (-)

52- SERMAYE YEDEKLERİ

522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabı

54- KAR YEDEKLERİ

549- Özel Fonlar Hesabı

57- GEÇMİŞ YILLAR KARLARI

570- Geçmiş Yıllar Karları Hesabı

58- GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI

580- Geçmiş Yıllar Zararları Hesabı (-)

59- DÖNEM NET KARI (ZARARI)

590- Dönem Net Karı Hesabı
591- Dönem Net Zararı Hesabı (-)

6- GELİR TABLOSU HESAPLARI

60- BRÜT SATIŞLAR

600- Yurtiçi Satışlar Hesabı
601- Yurtdışı Satışlar Hesabı
602- Diğer Gelirler Hesabı

61- SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)

610- Satıştan İadeler Hesabı (-)
611- Satış Iskontoları Hesabı (-)
612- Diğer İndirimler Hesabı (-)

62- SATIŞLARIN MALİYETİ (-)

620- Satılan Mamuller Maliyeti Hesabı (-)
621- Satılan Ticari Mallar Maliyeti Hesabı (-)
622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı (-)
623- Diğer Satışların Maliyeti Hesabı (-)

63- FAALİYET GİDERLERİ

630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı (-)
631- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı (-)
632- Genel Yönetim Giderleri Hesabı (-)

64- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR

642- Faiz Gelirleri Hesabı
644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı
645- Menkul Kıymet Satış Karları Hesabı
646- Kambiyo Karları Hesabı
647- Reeskont Faiz Gelirleri Hesabı
649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabı

65- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)

654- Karşılık Giderleri Hesabı (-)
655- Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabı (-)
656- Kambiyo Zararları Hesabı (-)
657- Reeskont Faiz Giderleri Hesabı(-)
659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabı (-)

67- OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR

671- Önceki Dönem Gelir ve Karları Hesabı
679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabı

68- OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR

680- Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları Hesabı (-)
681- Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı (-)
689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabı (-)

69- DÖNEM NET KARI (ZARARI)

690- Dönem Karı veya Zararı Hesabı
691- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı (-)
692- Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı

7- MALİYET HESAPLARI

71- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

710- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabı
711- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabı
712- Direkt İlk Madde ve Malzeme Fiyat Farkı Hesabı
713- Direkt İlk Madde ve Malzeme Miktar Farkı Hesabı

72- DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

720- Direkt İşçilik Giderleri Hesabı
721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı
722- Direkt İşçilik Ücret Farkları Hesabı
723- Direkt İşçilik Süre (Zaman) Farkları Hesabı

73- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

730- Genel Üretim Giderleri Hesabı
731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı
732- Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları Hesabı
733- Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları Hesabı
734- Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları Hesabı

74- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

740- Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı
741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı
742- Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesabı

75- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

750- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı
751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı
752- Araştırma ve Geliştirme Gider Farkları Hesabı

76- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

760- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı
761- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı
762- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Fark Hesabı

77- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

770- Genel Yönetim Giderleri Hesabı
771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı
772- Genel Yönetim Gider Farkları Hesabı

9- NAZIM HESAPLAR

90- TEMİNAT ALINAN DEĞERLER

900- Alınan Teminatlar Hesabı
901- Alınan Teminatlar Alacaklı Hesabı

91- TEMİNAT VERİLEN DEĞERLER

910- Verilen Teminatlar Hesabı
911- Verilen Teminatlar Alacaklı Hesabı

92- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER

920- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Hesabı
921- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Alacaklı Hesabı

93- VERGİ DIŞI GELİRLER

930- Vergi Dışı Gelirler Hesabı
931- Vergi Dışı Gelirler Alacaklı Hesabı

94- DEMİRBAŞ GİDERLERİ

940- Demirbaş Giderleri Hesabı
941- Demirbaş Giderleri Alacaklı Hesabı

KISIM IV
DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER SAYMANLIK İŞLEMLERİ
BELGE VE DEFTER KAYITLARI

BİRİNCİ BÖLÜM

YEVMİYE SİSTEMİ, AÇILIŞ KAYITLARI VE MUHASEBELEŞTİRME BELGELERİ

I- YEVMİYE SİSTEMİ VE AÇILIŞ KAYITLARI

Madde 8- İşlemler, yevmiye tarih ve numara sırasına göre ve maddeler halinde yevmiye defterine kaydedilir; buradan da usulüne göre defter-i kebir hesaplarına sistemli bir şekilde dağıtılır.

Gerçekleşen işlemler, muhasebeleştirme belgeleriyle kayda geçirilir. Belge olmadan hiçbir kayıt yapılmaz. Bir hesaba borç yazılan tutar, diğer hesap veya hesaplara alacak yazılır.

Muhasebeleştirme belgelerinin yevmiye tarih ve numarası sütunlarına, gerçekleşen işlemlerin kayda geçirildikleri tarih ile hesap döneminin başında (1)’ den başlayıp, hesap döneminin sonuna kadar devam eden birer numara verilir. Gerek yevmiye defteri ve gerekse defter-i kebir kayıtlarından bu yevmiye numaraları esastır.

Hesap döneminin başında, önceki hesap döneminden devreden hesaplar için açılış bilançosu düzenlenir. Açılış bilançosuna dayanılarak açılış yevmiyesinin kayıtlarını sağlamak üzere düzenlenecek (1) yevmiye numaralı saymanlık işlem fişi (Örnek: 2) ile ilgili hesaplara borç ve alacak yazılır. Devreden hesaplar, aynı yevmiye numarasıyla yevmiye defteri ve defter-i kebire de yazıldıktan sonra açılış kaydına ilişkin saymalık işlem fişine, açılış bilançosunun bir nüshası eklenir. Bu işlemlerden sonra işletmenin dönem faaliyetlerine ilişkin işlemlerinin kaydına başlanır.

II- MUHASEBELEŞTİRME BELGELERİ

Madde 9- Döner sermayeli işletmelerce mal, hizmet ve duran varlık satın almaları ile gider kaydıyla nakden veya hesaben yapacakları ödemelerde tahakkuk müzekkeresi ve verile emri (Örnek:1); diğer bütün işlemlerde saymanlık işlem fişi (Örnek: 2) muhasebeleştirme belgesi olarak kullanılır.

Tahakkuk müzekkeresi ve verile emrine, ödemenin çeşidine göre Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliğinde belirtilen kanıtlayıcı belgeler eklenir.

Muhasebeleştirme belgelerinin birinci nüshası ile eki kanıtlayıcı belgeler Sayıştay’a gönderilir; ikinci nüshası ise yevmiye tarih ve numara sırasına göre saymanlıkta saklanır.

Muhasebeleştirme belgelerinin birinci nüshasına, kanıtlayıcı belgelerin aslı veya yasal bir sebeple aslı temin edilemeyen belgelerin onaylı suretleri bağlanır. Onaylı suretlerin; onaylayan ilgili birim yetkilisinin adı, soyadı, unvanı, imzası ve resmi mühür ile onay tarihini taşıması gerekir. Ancak, fatura ve ayniyat alındısı asıllarının muhasebeleştirme belgelerine bağlanması esastır.

Muhasebeleştirme belgelerinin düzenlenme yer ve şekilleri aşağıda açıklanmıştır.

A- Tahakkuk Müzekkeresi ve Verile Emri (Örnek: 1)

Döner sermayeli işletmelerin işletme bütçesine gider kaydı suretiyle nakden veya hesaben yapacakları her türlü ödemeler ile göndermeler için bu belge kullanılır.

Tahakkuk müzekkeresi ve verile emrinin düzenlenmesinde, tabloların ilgili sütunlarında yer alan bilgilerin aşağıdaki açıklamalara göre tam ve doğru yazılmasına dikkat edilir.

1- Saymanlık kodu sütununa; döner sermaye saymanlığının kod numarası yazılır.

2- Daire kodu ve birim kodu sütunlarına; varsa ilgili dairelere verilen kod numaraları yazılır.

3- Hesap dönemi sütununa; işlemin yapıldığı hesap dönemini gösteren ve dört rakamdan oluşan takvim yılı yazılır.

4- Yevmiye tarihi sütununa; işleme ilişkin düzenlenen belgenin saymanlıkça yevmiye kayıtlarına alındığı gün , ay ve yılı gösteren tarih yazılır

5- Yevmiye numarası sütununa; hesap döneminin başında (1)' den başlayıp, hesap döneminin sonuna kadar sıra atlamaksızın devam eden numara yazılır.

6- Belge düzenleme nedeni sütununa; belgenin hangi amaçla düzenlendiği yazılır.

7- İlgilinin adı- soyadı sütununa; ödeme, gönderme ve iadenin yapıldığı kişi veya kurumun adı, soyadı ya da unvanı yazılır. Adı, soyadı veya unvanın yazılmasına gerek olmayan işlemlerde bu sütun boş bırakılır.

8- Hesabın kodu sütununa; bu Yönetmeliğin hesap planında yer alan hesapların kod numaraları ve bölümlemeleri yazılır.

9- Tutarı sütununa; gerçekleşen işleme ilişkin tutar, rakamsal olarak “borç” ve “alacak” sütunlarına ayrı ayrı yazılır.

10- Gider - gelir - kesinti veya ayrıntının çeşidi sütununa; gider- gelir- kesinti veya ayrıntının kodu ve kısa açıklaması yazılır.

11- Tahakkuk eden sütununa; tahakkuk eden giderler yazılır.

12- Kesinti toplamı sütununa; giderlerden yapılan kesintilerin toplamı yazılır.

13- Ödenmesi gereken sütununa; ilgiliye ödenmesi gereken tutar yazılır.

14- Kasa, çek ve gönderme emri numarası sütunlarına; sırasıyla, ödeme kasadan yapılıyor ise günlük kasa defteri “alacak” sayfasındaki sıra numarası, ödeme veya gönderme bankadan yapılıyor ise çek veya gönderme emri numarası yazılır.

15- “Tetkik eden” tablosunun “memur”, “şef” ve “müdür yardımcısı” sütunlarına; işleme ilişkin belgeyi inceleyen görevlilerin ad ve soyadları yazılır ve imzalanır.

16- Adres- açıklama ve ekler sütununa; kendisine ödeme yapılan kişi veya kurumun adresi ile yapılan ödemeye ilişkin zorunlu görülen hususlar ve bağlı belgeler yazılır.

B- Saymanlık İşlem Fişi (Örnek: 2)

Döner sermayeli işletmelerin tahakkuk müzekkeresi ve verile emri ile yapacakları kayıtlar dışındaki diğer tüm muhasebe kayıt ve işlemlerinde bu belge kullanılır.

Saymanlık işlem fişinin 1 ve 2’nci tablolarında yer alan sütunlara; tahakkuk müzekkeresi ve verile emrinin ilgili sütunlarındaki açıklamalara ilişkin bilgiler yazılır.

Fişin diğer tablolarında yer alan bilgiler ise aşağıdaki açıklamalara göre doldurulur.

1-Tahsilat ve ödemeler tablosunun kasa, vezne alındısı, menkul kıymetler alındısı, çek ve gönderme emri numaraları sütunlarına; kasaca yapılan tahsilatta günlük kasa defterinin “borç” sayfasındaki sıra numarası, kasadan yapılan ödemelerde ise defterin “alacak” sayfasındaki sıra numarası ile tahsilat veya teslimat karşılığında düzenlenen vezne alındısı ya da menkul kıymetler alındısı numaraları, bankadan yapılan ödeme veya göndermelerde ise çek veya gönderme emri numaraları sırasıyla yazılır.

2-Borçların iadesi tablosunda yer alan sütunlara; iade edilen borcun hesaba alındığı yevmiye tarih ve numarası ile borç kimin adına kayıtlı ise ilgili kişi veya kurumun adı, soyadı veya unvanı yazılır.

3- Avans ve krediler tablosunda; iade edilen avansın veriliş tarihi, yevmiye numarası ve kimin adına kayıtlı olduğu bilgileri sırası ile ilgili sütunlara yazılır.

İKİNCİ BÖLÜM

KULLANILACAK DEFTERLER VE KAYIT DÜZENİ

I- KULLANILACAK DEFTERLER

Madde 10 - İşletmelerde, aşağıdaki defterler zorunlu olarak tutulur.

1- Yevmiye Defteri ( Örnek:3)
2- Defter-i Kebir (Örnek: 4)
3- Envanter ve Bilanço Defteri (Örnek: 5)
4- Günlük Kasa Defteri (Örnek: 6)

Defterlerin kullanılma yer ve şekilleri aşağıda açıklanmıştır.

A- Yevmiye Defteri (Örnek: 3)

Yevmiye defteri; kayda geçirilmesi gereken işlemlerin yevmiye tarih ve numara sırasıyla ve maddeler halinde düzenli olarak yazıldığı müteselsil sıra numaralı defterdir.

Kayda geçirilmesi gereken işlemler gerçekleştikçe, hesap döneminin başında (1)’ den başlamak üzere verilen yevmiye numara sırası ile bu deftere kaydedilir, buradan da usulüne göre defter-i kebir hesaplarına sistemli bir şekilde dağıtılır.

B- Defter-i Kebir (Örnek: 4)

Defter-i kebir, yevmiye defterinde kayda geçirilmiş olan işlemleri buradan alarak usulüne göre hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. İşlemler, yevmiye tarih ve numara sırasına göre yevmiye defterine kaydedildikten sonra, aynı yevmiye tarih ve numara sırası ile defter-i kebirde her hesap için açılmış ilgili sayfalara tasnifli olarak kaydedilir.

C- Envanter ve Bilanço Defteri (Örnek: 5)

Envanter ve bilanço defteri, işletmenin kuruluş tarihindeki ve daha sonra da her hesap döneminin sonundaki (31 Aralık) mevcut varlıkları ile kaynaklarının kaydedildiği ciltli ve müteselsil sıra numaralı defterdir.

Kuruluş tarihinde çıkarılan açılış envanterleri ve açılış bilançosu, bu deftere ilk kayıt olarak yazılır.

Dönem sonu envanteri çıkarılırken, işletmenin bilanço günündeki mevcut varlıkları, alacakları ve borçlarının sayımı, ölçülmesi, tartılması ve değerlemesi yapılmak suretiyle varlıklar ve kaynaklar kesin bir şekilde tespit edilir.

İşletmeler, kuruluş ve daha sonra da her hesap döneminin sonunda (31 Aralık) genel geçici mizan düzenledikten sonra envanter çıkarırlar. Bunun dışında devir, birleşme ve kapanma gibi durumlarda da envanter çıkarılması gerekir. Envanter sonuçları, ayrıntılı olarak envanter ve bilanço defterine işlenir. Cari yıl bilançosu, çıkarılan envanter ve önceki yıl bilançosu sırasıyla bu deftere kaydedilir.

İşletmeler, isteğe bağlı olarak değişik tarihlerde de envanter çıkarabilir.

D- Günlük Kasa Defteri: ( Örnek: 6 )

Günlük kasa defteri, işletmenin kasa ile ilgili işlemlerinin günü gününe yazıldığı defterdir.

Kasa işlemlerine ilişkin ayrıntılı kayıtların yer aldığı defter, karşılıklı iki sayfadan oluşur. Defterin borç sayfasına, bir önceki günden devreden kasa mevcudu ile o gün içinde nakden yapılan tahsilat; alacak sayfasına ise o gün içinde kasadan yapılan ödemeler tarih ve sıra numarası ile yazılır.

Günün sonunda, defterin “borç” ve “alacak” sayfalarındaki “tahsil edilen paraların” ve “ödenen paraların” “tutarı” sütunlarının toplamları alınarak “günlük toplamı” sütunlarına yazılır. Defterin borç sayfası “tahsil edilen paraların günlük toplamı” sütununa, günlük toplam olarak yazılacak tutar, önceki günden devreden tutarın altına yazılarak günlük genel toplam alınır ve bu tutardan, defterin alacak sayfası “ödenen paraların günlük toplamı” düşüldükten sonra kasa mevcudu bulunur.

Hesap döneminin sonunda, defterin borç sayfası genel toplamından alacak sayfası genel toplamı düşülerek aradaki fark, önceki hesap döneminden devreden tutar olarak ertesi hesap dönemi için tutulacak defterin borç sayfasının “tahsil edilen paraların günlük toplamı” sütununa yazılır.

Defterin “açıklama” sütununa, sayman tarafından yapılan kasa kontrolleri ve müşterek muhafaza işlemleri ile ilgili açıklamalar yazılır.

II- DEFTERLERİN ONAYI

Madde 11- Döner sermayeli işletmelerde bu Yönetmelik hükümlerine göre tutulması gereken tüm defterler, yetkili makamlarca onaylandıktan sonra kullanılır.

Hesap döneminin başında, işletme müdürleri veya ita amirleri tarafından ciltli defterlerin sayfa sıra numaralarının birbirini takip edip etmediğine bakılmak ve bu sayfalar teker teker mühürlenmek suretiyle onaylanır. Ancak, kurumlar vergisi mükellefi olan döner sermayeli işletmelerde tutulan yevmiye, envanter ve bilanço ve günlük kasa defterleri, işletmenin bulunduğu yerdeki noter veya noterlik görevini yürütmekle mükellef olanlar tarafından onaylanır.

Bakanlıkça belirlenecek işlem hacmini aşan kurumlar vergisi mükellefi olmayan döner sermayeli işletmelerin yukarıda belirtilen defterlerinin onayını, noterlere veya noterlik görevini yürütmekle mükellef olanlara yaptırmaya Bakanlık yetkilidir.

Çift nüshalı veya bilgisayar aracılığı ile tutulan defterlerin, bir hesap döneminde kullanılması tahmin edilen yaprak sayısı da yukarıdaki esaslara göre onaylanır.

Hesap dönemi içerisinde onaylı yaprakların bitmesi halinde, ilave yeni yapraklar onaylandıktan sonra kullanılır. İlave yeni yapraklara, hesap döneminin başında verilen onaylı yaprakların son sayfa numarasını takip eden sayfa numarası verilmek suretiyle devam ettirilir. Onay makamı, ilave yaprakların sayısını ilk onay şerhinin altına yazarak bu kaydı usulüne göre onaylar.

III- DEFTERLERİN KULLANILMA VE SAKLANMA SÜRELERİ

Madde 12- Bu yönetmelik hükümlerine göre tutulması gereken defterler, hesap dönemi itibariyle yıllık olarak kullanılır. Ancak, ertesi hesap döneminde de kullanılması mümkün olan defterler, gerekli devir ve açılış işlemleri yapılmak ve bu yönetmeliğin 11 inci maddesinde belirtilen esaslar çerçevesinde yetkili makamlarca onaylanmak suretiyle kullanılabilir.
Defterler, vergi kanunlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, kullanıldıkları yıl dahil 5 yılın sonunda arşiv defterine (Örnek:35) kaydedilerek arşive kaldırılır. Arşive kaldırılan defterler hakkında ilgili yönetmelik hükümleri uygulanır.
Tutulması gereken defterler ciltli ve sayfaları birbirini takip edecek şekilde kullanılır.

IV- DEFTERLERDE KAYIT DÜZENİ

Madde 13- Döner sermayeli işletmelerce kayda geçirilmesi gereken işlemler, düzenli ve okunaklı bir şekilde defterlere yazılır.
Gerçekleşen işlemlerin kullanılan defterlere kaydı sırasında aşağıdaki hükümler göz önünde bulundurulur.
1- Defter kayıtları; kazımak, çizmek ve silmek yoluyla okunamaz hale getirilemez .

2- Defterlerdeki kayıtlar arasındaki satırlar çizilmeden boş bırakılamaz ve atlanamaz.

3- Defter sayfaları koparılamaz, onaylı ve çift nüshalı yaprakların sırası bozulamaz ve bunlar yırtılamaz.

V- DEFTERLERDE KAYIT SÜRESİ

Madde 14 -Döner sermayeli işletmelerce yürütülen faaliyetlerin özelliğine uygun olarak gerçekleştirilen işlemlerin, muhasebe sistemindeki düzeni bozmayacak bir süre içinde defterlere kaydedilmesi esastır. Ancak gerçekleşen işlemlerin defterlere kaydı, izinsiz ve geçerli bir nedene dayanmaksızın üç günden fazla geciktirilemez.

İşlemler, günlük kasa defteri ile yevmiye defterine günlük olarak kaydedilir. İşlemlerin bu defterlere kaydı hiç bir sebeple geciktirilemez.

HESAP PLANI AÇIKLAMALARI

KISIM-V

I- DÖNEN VARLIKLAR

1- DÖNEN VARLIKLAR İŞLEMLERİ

Madde 15- Bu ana hesap grubu; nakit olarak kasa ve bankada tutulan varlıklar ile normal koşullarda en fazla bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlık unsurlarını kapsar. Dönen varlıklar aşağıdaki hesap gruplarından oluşur.

10- HAZIR DEĞERLER
11- MENKUL KIYMETLER
12- TİCARİ ALACAKLAR
13- DİĞER ALACAKLAR
15- STOKLAR
17- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
18- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI
19- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

BİRİNCİ BÖLÜM

10- HAZIR DEĞERLER İŞLEMLERİ, ALINDI VE HESAP KAYITLARI

I- HAZIR DEĞERLER İŞLEMLERİ

Madde 16- Bu grup, nakit olarak kasada veya bankada bulunan varlıklar ile istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevirme imkanı bulunan varlıkları (menkul kıymetler hariç) kapsar. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

100- KASA HESABI
101- ALINAN ÇEKLER HESABI
102- BANKALAR HESABI
103- VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EMİRLERİ HESABI (-)
108- DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI

II-VEZNECE YAPILAN TAHSİLAT VE VEZNELERE YAPILAN TESLİMAT KARŞILIĞINDA DÜZENLENEN ALINDI VE BELGELER

Madde 17- Saymanlık veznelerince tahsil edilen paralar ile teslim alınan değerler ve bu tahsilat veya teslimatın kaydına esas olacak alındı ve belgelerin düzenlenme yer ve şekilleri aşağıda açıklanmıştır.

Döner sermaye saymanlıklarınca yapılan tahsilat ile bu saymanlıklarca teslim alınan değerler karşılığında aşağıda belirtilen alındılar düzenlenir.

Birden fazla vezne açılması ya da çekle tahsilat yapılması halinde, her vezne için ayrı, çekle tahsilat için ayrı alındı ciltleri kullanılır.
a) Vezne Alındısı (Örnek: 7)

Döner sermaye saymanlık veznelerince nakden yapılan her türlü tahsilat karşılığında bir vezne alındısı düzenlenir. Vezne alındıları birisi dipkoçan olmak üzere iki nüshalıdır. Veznedar veya kasa işlemleri çok olan döner sermaye saymanlıklarında saymanın görevlendireceği memur tarafından düzenlenen alındıların aslı, para veya çeki saymanlık veznesine teslim edene verilir.

Sayman mutemetlerinin, sayman mutemedi alındıları ile tahsil ettikleri paraların saymanlık veznesine teslim edilmesinde de bir vezne alındısı düzenlenir. Alındılarda tahsilatın türü ayrıntılı olarak gösterilir.

Perakende satışları olan döner sermayeli işletmelerin, bu satışlarından dolayı ödeme kaydedici cihazları (yazar kasa) kullanmaları halinde; satışlardan elde edilen günlük toplam tahsilat için bir vezne alındısı düzenlenir. Ödeme kaydedici cihazlardan alınan günlük döküm raporu (Z raporu) vezne alındılarına bağlanarak açılacak bir dosya içerisinde muhafaza edilir.

b) Sayman Mutemedi Alındısı (Örnek: 8)

İl ve ilçelerdeki daire memurları arasından ilgili saymanın görüşü alınarak ita amirlerince seçilip, defterdarlarca Bakanlık adına mutemetlikleri onaylananlar ve 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu gereğince sayman mutemedi sayılan kefalete tabi memurlara, paranın yatırılacağı döner sermaye saymanlığınca kullanıldıkça yenisi verilmek üzere yeteri kadar sayman mutemedi alındısı cildi verilir.

Saymanlık veznesi dışında, sayman mutemetlerince nakden yapılan tahsilat karşılığında bu alındı düzenlenir. Çekle yapılan tahsilat için ayrı bir sayman mutemedi alındısı cildi kullanılır.

Sayman mutemedi alındısı, biri dipkoçan olmak üzere üç nüshalıdır. Alındının aslı parayı veya çeki teslim edene verilir, ikinci nüshası sayman mutemedi tarafından seri ve sıra numaralarına göre dosyada saklanır; dipkoçan olan üçüncü nüsha ise tahsil edilen para ve çeklerle birlikte saymanlığa getirilir. Tamamı kullanılmış olan sayman mutemedi alındı ciltleri dipkoçanları saymanlığa teslim edilir.

c) Banka Kredi Kartı Alındısı (Örnek: 9)

Döner sermayeli işletmeler saymanlık veznelerince banka kredi kartıyla yapılan tahsilat karşılığında bu alındı düzenlenir. Banka kredi kartı alındıları biri dipkoçan olmak üzere üç nüshalıdır. Alındının aslı banka kredi kartı hamiline verilir, ikinci nüshası muhasebeleştirme belgesine eklenir, dipkoçan ise saymanlıkta saklanır.

Banka kredi kartı hamili ile hizmetten yararlanan kişinin farklı kişiler olması durumunda alındıya, kart hamili ile birlikte hizmetten yararlanan kişinin de adı ve soyadı yazılır. Alındının “ne için alındığı” sütununa “hizmet bedeli veya avans” ibaresi yazılır.

d) Mahsup Alındısı (Örnek: 10)

Döner sermayeli saymanlıklarca, ilgililerin vergi, fon, icra, teminat ve diğer borçlarına karşılık alacaklarından hesaben yapılan tahsilat için bu alındı düzenlenir.

Alındı, biri dipkoçan olmak üzere üç nüshalıdır. Alındının aslı ilgiliye verilir; ikinci nüshası muhasebeleştirme belgesine eklenir; dipkoçanı ise saymanlıkta saklanır.

e) Menkul Kıymetler Alındısı (Örnek: 11)

Döner sermayeli işletmelerin faiz geliri veya kar payı sağlamak yada fiyat değişmelerinden yararlanarak karlar elde etmek amacı ile edindikleri kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları ve diğer menkul kıymetler ile teminat ve depozito olarak alınan menkul kıymetler, banka teminat ve garanti mektupları ve şahsi kefalete ilişkin belgeler karşılığında bu alındı düzenlenir. Alındıya; bu değerlerin cinsi, adedi, varsa numarası, ayarı gibi bütün nitelikleri yazılır.

Menkul kıymetler alındısı, biri dipkoçan olmak üzere iki nüshalıdır. Alındının aslı; teminat ve depozito niteliğindeki değerlerin alınması durumunda bu değerleri teslim edene verilir, diğer durumlarda ise muhasebeleştirme belgesine eklenir. Alındı dipkoçanı saymanlıkta saklanır.

III- KASADAN YAPILACAK ÖDEMELER

Madde 18- Döner sermaye saymanlıklarının Bakanlıkça belirlenen limit dahilindeki ödemeleri ile alındığı gün iade edilen teminat ve depozito niteliğindeki ödemeleri kasadan, bunların dışında kalan ödemeleri ise bankadan yapılır. Veznesi olmayan döner sermaye saymanlıklarının tüm tahsilat ve ödemeleri bankalar aracılığıyla yapılır.

IV- KASA TAHSİLATININ BANKAYA YATIRILMASI

Madde 19- Döner sermaye saymanlıklarınca bir gün içerisinde tahsil edilen paralardan, ertesi gün kasadan yapılacak ödemeleri karşılamak üzere Bakanlıkça tespit edilerek duyurulan miktarlar alıkonularak fazlası, düzenlenecek teslimat müzekkeresi (Örnek: 12) ile bankaya yatırılır.

Teslimat müzekkeresi biri dipkoçan olmak üzere dört nüshalıdır. İlk üç nüshası, kasa fazlası para ile birlikte saymanlığın hesabının bulunduğu bankaya gönderilir. Teslimat müzekkeresinin birinci nüshası Bankaca alıkonulduktan sonra, iki ve üçüncü nüshalar onaylanarak alındıyı teşkil eden üçüncü nüsha veznedarla, ikinci nüsha ise akşamları hesap ekstreleri ile birlikte saymanlığa gönderilir. Bankaya yatırılan kasa fazlası paraların belgesi olan ikinci nüsha, muhasebe kayıtlarına esas olmak üzere düzenlenecek saymanlık işlem fişine eklenir. Alındıyı teşkil eden üçüncü nüsha ise veznedarca tarih ve sıra numarasına göre bir dosyada saklanır.

V- VEZNEDARIN KASA İHTİYACI İÇİN BANKADAN ALACAĞI PARALAR

Madde 20- Kasa mevcudunun yapılacak ödemeleri karşılayamayacağının anlaşılması durumunda, o günkü ödemeye yetecek kadar para, veznedar adına düzenlenecek çekle bankadan alınarak kasaya konulur.

Saymanlar da dahil olmak üzere, veznedarlardan başka hiçbir kimse kasa ihtiyacı için bankadan para alamayacağı gibi, saymanlar kefalete tabi olmadıklarından fiilen tahsilat ve ödeme yapamazlar ve veznedarlara vekalet edemezler.

VI- KASANIN KAPANMASI, SAYIMI VE MEVCUDUN MÜŞTEREK MUHAFAZA ALTINA ALINMASI

Madde 21- Kasa, günlük resmi çalışma süresinin bitiminden, aşağıda belirtilen işlemlerin yapılmasına yetecek kadar süre önce kapatılır.

Günlük kasa defteri günü gününe işlenerek o günkü kasa mevcudunun tamam olup olmadığı veznedar tarafından sayılır ve sayman tarafından kontrol edilir. Defterin borç sayfasının açıklama bölümüne “borç” ve “alacak” genel toplamları ile kasa mevcudunu gösteren aradaki fark yazılarak sayman ve veznedar tarafından imzalanır. Ayrıca, o gün kullanılan vezne alındıları günlük kasa defteri ile karşılaştırılarak son kullanılan alındının arkası sayman tarafından imzalanır.

Çeşitli nedenlerle aynı gün paranın bankaya yatırılmasının mümkün olmaması veya banka gişelerinin kapanmasından sonra yapılan tahsilat dolayısıyla kasada biriken paranın Bakanlıkça tespit edilip duyurulan miktarı aşması halinde, ertesi gün kasa fazlası bankaya yatırılmak üzere sayman ve veznedar tarafından müşterek muhafaza altına alınır.

Müşterek muhafaza işlemi aşağıda açıklandığı şekilde yapılır ve durum günlük kasa defterinin “açıklama” bölümüne yazılarak sayman ve veznedar tarafından imzalanır.

Kasa bir adet ve tek gözlü, tek kilitli ise; veznedar tarafından kilitlenerek iple bağlanır ve bağlantı yerine konulan mumun üzeri saymanlık mührü ile mühürlenir.

Kasa bir adet ve kilidi iki ise; kilitlenerek anahtarlardan birisi sayman, diğeri veznedarca alınır.

Kasa bir adet ve iç gözü varsa; müşterek muhafaza altına alınacak para iç göze konularak iç gözün anahtarı sayman, kasanın anahtarı veznedarca alınır.

Kasa sayısı birden fazla ise; müşterek muhafaza altına alınacak para kasalardan birine konularak, kasanın özelliğine göre yukarıdaki açıklamalara göre işlem yapılır.

Müşterek muhafaza altına alınan kasa, ertesi gün sayman ve veznedar tarafından birlikte kontrol edilerek açılır.

VII- VEZNE VE AMBARLARIN KONTROLÜ

Madde 22- Kasa, sayman tarafından 21' inci maddede sözü edilen günlük kontrollerden başka, Kefalet Kanunu gereğince ayda iki defadan az olmamak üzere en az 15 günde bir belirsiz günlerde mevcut sayılmak; alındı, çek, teslimat müzekkeresi dipkoçanları ve diğer ödeme belgeleri ile günlük kasa defteri kayıtları karşılaştırılmak ve toplamlarına bakılmak suretiyle ayıca kontrol edilir.

Günlük kasa defterinin “açıklama” bölümüne “mevcut sayılmış, toplamlarına bakılmıştır”, en son kullanılan alındı dipkoçanının arkasına da “.../ .../... tarihinden ..../..../... tarihine kadar kesilen alındıların defter kayıtlarıyla karşılaştırılması yapılmıştır." açıklamaları yazılarak sayman tarafından imzalanır.

Kefalet Kanunu uyarınca saymanlar, maiyetlerinde ayniyatı alıp vermekte ve elinde tutmakta olan memur ve müstahdemlerin koruyacakları ayniyatı da işin icaplarına göre en az yılda bir defa kontrol ederler.

Ambar kontrolünde de bu değerlerin kontrol sonuçları ilgili defterlerin açıklama bölümlerinde yukarıda açıklanan şekilde belirtilerek sayman ve ayniyattan sorumlu memur veya müstahdem tarafından imzalanır.

Birden fazla veznedar ve ambar memurunun görev yaptığı işletmelerde, her veznedarın ve ambar memurunun sorumluluğunu belli edecek, veznedar ve ambar memurlarının müşterek sorumluluğuna yer vermeyecek şekilde görev dağılımı sayman tarafından yapılır.

VIII- 100- KASA HESABI

Madde 23- İşletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların Türk Lirası karşılıkları bu hesapta izlenir.

Kayıt dışı özel nitelikteki paralar kasada bulundurulmaz.

A- Borç

1- Kasaya yatırılan tutarlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Yabancı para birimi ile yapılan tahsilatlar Merkez Bankasının o günkü döviz alış kuru üzerinden bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

3- Sayım sonucunda ortaya çıkan kasa fazlası bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

4- Envanter dönemlerinde yabancı paraların değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 646- Kambiyo Karları Hesabına alacak kaydedilir.

5- Kasa ihtiyacı için bankadan tahsil edilen çek tutarı kasa varlığına girdiğinde bu hesaba borç, 108- Diğer Hazır Değerler Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Kasadan yapılan ödemeler bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Sayım sonucunda ortaya çıkan kasa noksanı bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

3- Envanter dönemlerinde yabancı paraların değerlemesi sonucunda ortaya çıkan değer azalışları bu hesaba alacak, 656- Kambiyo Zararları Hesabına borç kaydedilir.

4- Kasa mevcudundan bankaya yatırılan tutarlar bu hesaba alacak, 102- Bankalar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IX- ÇEKLE TAHSİLAT İŞLEMLERİ

Madde 24- Saymanlıkların ve sayman mutemetlerinin yapacakları her türlü tahsilat karşılığında, saymanlığa hitaben düzenlenmiş banka çekleri kabul edilir. Alınan çek, sol alt köşesinden sağ üst köşesine çizilen iki kalın paralel çizgi arasına döner sermaye saymanlığının hesabının bulunduğu bankanın adı yazılarak çizgili çek haline getirilir. Çekin (bloke edilenler hariç) saymanlığa verildiği ya da bundan en çok bir gün önceki tarihte düzenlenmiş olması gerekir.

Döner sermaye saymanlıklarınca ve sayman mutemetlerince alınan çeklerin karşılığının bloke edildiğinin muhatap banka tarafından onaylanmış olması gerekir. Muhatap banka başka yerde ise bloke işlemi, saymanlığın bulunduğu yerdeki şubesince yapılır. Devlet sermayesi ile kurulmuş veya sermayesinde Devletin iştiraki bulunan idare ve kurumlar ile katma ve özel bütçeli idarelerin verecekleri çeklerde bloke onayı aranmaz. Gerçek ve tüzel kişilerin nam ve hesabına bizzat ilgili banka tarafından düzenlenerek saymanlıklara verilmiş olan çekler de bloke çekler gibi kabul edilir.

Saymanlık veznelerince alınan çekler için vezne alındısı, sayman mutemetlerince alınan çekler için ise sayman mutemedi alındısı düzenlenir ve alındıların üzerine “çekle tahsil edilmiştir” kaşesi basılır. Saymanlıklarca ve sayman mutemetlerince alınan çekler tahsil için saymanlığın hesabının bulunduğu bankaya verilir.

Karşılıksız çıkan çeklerle ilgili olarak gerekli hesap düzeltmeleri yapılmakla birlikte, sorumlular hakkında 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun hükümlerine göre işlem yapılması sağlanır.

X- 101- ALINAN ÇEKLER HESABI

Madde 25- Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz tahsil için bankaya verilmemiş olan çekler bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Alınan çekler yazılı değerleri ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Yabancı para birimi üzerinden alınan çekler Merkez Bankasının o günkü döviz alış kuru üzerinden Türk Lirası olarak bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

3- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden alınan çeklerin değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 646- Kambiyo Karları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Tahsil edilen çekler bu hesaba alacak, 102- Bankalar Hesabına borç kaydedilir.

2- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden alınan çeklerin değerlemesi sonucunda oluşan değer azalışları bu hesaba alacak, 656- Kambiyo Zararları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı, üçüncü kişilerden alınmış olup henüz tahsil edilmemiş çek tutarlarını gösterir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XI- HESAP AÇILACAK BANKA

Madde 26- Bu yönetmelik kapsamındaki döner sermaye saymanlıkları, banka hesaplarını T.C. Merkez Bankası veya T.C. Ziraat Bankası şubelerinde açarlar.

XII- GÜNLÜK HESAP EKSTRESİ

Madde 27- Saymanlıkların hesabının bulunduğu bankalar tarafından, bir gün içerisinde saymanlık adına tahsil edilen paraların miktarları ile karşılığında onaylanan veya düzenlenen alındıların tarih ve numaralarını; saymanlık adına ödenen veya gönderilen paraların miktarları ile bunlara ilişkin çek ve gönderme emirlerinin tarih ve numaralarını gösteren iki nüsha onaylı hesap ekstresi düzenlenerek saymanlığa gönderilir.

Günlük tahsilat ve ödemelerin ayrıntılı olarak yer aldığı hesap ekstreleri, teslimat müzekkeresi ve gönderme emirlerinin ikinci nüshaları ile birlikte saymanlığa geldiğinde, veznedar tarafından kasa fazlası olarak bankaya yatırılan paralar ile saymanlıkça düzenlenen çek ve gönderme emirlerinden ödenen ve gönderilenlerin muhasebe kayıtlarına geçirilmesi için düzenlenecek saymanlık işlem fişine eklenir. Günlük hesap ekstrelerinin diğer nüshası ise dosyalanmış olarak saymanlıkta saklanır.

Günlük hesap ekstrelerinin bankaca her günün akşamı onaylandıktan sonra teslimat müzekkeresi ve gönderme emirlerinin ikinci nüshalarıyla birlikte saymanlığa gönderilmesi ve saymanlığın da günü gününe bunu araması gerekir.

XIII- 102- BANKALAR HESABI

Madde 28- İşletmelerce bankaya yatırılan, ödettirilen veya göndertilen paralar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Bankaya yatırılan tutarlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Banka tarafından hesaplanıp saymanlığın hesabına kaydedildiği bildirilen faiz gelirlerinden tevkifat tutarları düşüldükten sonra kalan kısım bu hesaba, faiz gelirlerinden yapılan tevkifatlar 193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabına borç, faiz gelirlerinin brüt tutarı da 642- Faiz Gelirleri Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Bankaca saymanlığa gönderilen hesap ekstreleri ile ödendiği veya ilgili yerlere gönderildiği bildirilen çek ve gönderme emri tutarları bu hesaba alacak, 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XIV- VERİLEN ÇEKLER İŞLEMLERİ

Madde 29- Döner sermaye saymanlıklarının hesaplarının bulunduğu bankalardan yaptıracakları ödemeler için bu bankaların kendi çekleri düzenlenir. Gerek T.C. Merkez Bankası çeki, gerekse T.C. Ziraat Bankası çeki yan yana iki parçalıdır. Çekin tamamı saymanlıkça doldurulduktan sonra dipkoçanı, çeki alana imza ettirilerek ikinci parçası ilgiliye verilir.

Çeklerin rakam ve yazı ile okunaklı bir şekilde ve mürekkepli kalemle yazılması gerekir. Hatalı düzenlenen çekler iptal edilerek yenisi düzenlenir. İptal edilen çekler, dipkoçanına iliştirilerek saklanır.

Bir kimseye aynı gün birden fazla belge ile yapılacak olan ödemeler için bir çek düzenlenebilir. Düzenlenen çekin numarası muhasebeleştirme belgelerinin ilgili sütunlarına ayrı ayrı yazılır.

XV- GÖNDERME EMRİ (Örnek: 13)

Madde 30- Saymanlıklarca tahakkuk ettirildiği halde, sözleşmeler gereği yada gerçek ve tüzel kişilerin yazılı başvuruları üzerine, saymanlığın banka hesabından ilgililerin banka hesaplarına gönderilecek olan paralar ile başka bir hesaba aktarılması gereken vergi, fon ve sosyal güvenlik kesintilerine ilişkin tutarlar ve milli banklar nezdinde akreditif veya kredi açtırılması durumunda, nezdinde kredi açılan bankalara aktarılacak paralar için gönderme emri düzenlenir.

Gönderme emrinde, açtırılacak kredinin veya gönderilecek paranın ne şekilde ve hangi belgeler karşılığında ödeneceği belirtilir.

Gönderme emri üç nüshalı olup, dipkoçanı sabittir. Zımbalı olan ilk iki nüsha, saymanlığın hesabının bulunduğu bankaya gönderilir. Bankaca, gönderme emrinin “ banka” nüshası alıkonulup, “saymanlık” nüshası paranın gönderilmesi veya istenilen hesaba aktarılmasından sonra onaylanarak hesap ekstreleri ile birlikte saymanlığa iade edilir. İade edilen nüsha, ilgili muhasebeleştirme belgesinin birinci nüshasına eklenir.

XVI- 103- VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EMİRLERİ HESABI (-)

Madde 31- İşletmenin üçüncü kişilere bankadan yapacağı ödemeler için düzenlediği çek ve gönderme emri tutarları ile bunlardan üçüncü kişilere ödendiği veya ilgili yerlere gönderildiği bildirilen paralar bu hesapta izlenir.

İşletmeler bankada bulundurdukları tutarın üzerinde çek ve gönderme emri; ilgili mevzuat gereğince ise vadeli çek düzenleyemezler. İşletmeler, çek ve gönderme emri dışında düzenleyecekleri başka belgelerle bankadan ödeme ve gönderme yaptıramazlar.

A- Alacak

Düzenlenen çek ve gönderme emri tutarları bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Bankadan alınacak günlük hesap ekstresinden ilgilisine ödendiği veya gönderildiği anlaşılan çek ve gönderme emri tutarları bu hesaba borç, 102- Bankalar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı, işletme tarafından düzenlenen çek ve gönderme emirlerinden, bankaca henüz üçüncü kişilere ödenmeyen veya gönderilmeyen tutarları gösterir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XVII-108- DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI

Madde 32- Nitelikleri itibariyle hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri, yoldaki paralar, posta çekleri gibi değerler bu hesapta izlenir.
A- Borç

1- Diğer hazır değerler bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Kasa ihtiyacı için veznedar adına düzenlenen çek tutarları bu hesaba borç, 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına alacak kaydedilir.

3- İşletmeye gönderilen havale tutarları bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.

4- Menkul kıymetlerle birlikte satın alınan vadesi gelmiş kuponlar karşılığında tahsil edilecek faiz tutarları bu hesaba borç, 642- Faiz Gelirleri Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Diğer hazır değerler kullanıldıkça kayıtlı değerleri üzerinden bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Kasa ihtiyacı için bankadan tahsil edilen çek tutarları kasaya dahil edildiğinde bu hesaba alacak, 100- Kasa Hesabına borç kaydedilir.

3- Tahsil edilen menkul kıymetlerin vadesi gelmiş kuponları kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, vergi ve fonlara ilişkin kesintiler 193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabına, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

İKİNCİ BÖLÜM

11- MENKUL KIYMET İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- MENKUL KIYMET İŞLEMLERİ

Madde 33- Döner sermayeli işletmelerin ellerinde bulunan ve yakın zamanda harcama yeri bulunmayan paraların değer düşüklüğünü önlemek, faiz geliri veya kar payı sağlamak veya fiyat değişmelerinden yararlanarak karlar elde etmek amacı ile geçici bir süre elde tutulmak üzere edindikleri hisse senetleri, kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları ve diğer menkul kıymetler ile bunlara ait değer azalma karşılıkları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

110- HİSSE SENETLERİ HESABI
112- KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI HESABI
118- DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI
119- MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-)

II- MENKUL KIYMET ÇEŞİTLERİ

Madde 34- Döner sermayeli işletmelerce geçici bir süre elde tutulmak üzere edinilen hisse senetleri ile kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları ve diğer menkul kıymetlerin çeşitleri aşağıda sayılmıştır.

1- Hisse senetleri
2- Devlet tahvilleri
3- Hazine bonoları
4- Gelir ortaklığı senetleri
5- Altınlar
6- Gümüşler
7- Her türlü değerli maden ve taşlardan yapılmış eşyalar (bilezik, yüzük, kolye, küpe, iğne ve benzeri takı eşyaları)
8- Çeşitli maden ve taşlardan yapılmış, antik değeri olan ve menkul kıymet sayılan diğer eşyalar (tabak, bardak, kupa, şamdan, fincan, tablo ve benzeri eşyalar)

III- MENKUL KIYMETLERİN ALINMASI, SAKLANMASI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Madde 35- Hisse senetleri ile kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları ve diğer menkul kıymetler edinildiğinde menkul kıymetler alındısı düzenlenir ve muhasebeleştirme belgesine eklenir. Alındıda menkul kıymetin cinsi, adedi, numarası, varsa ayarı, kupon adedi ve tutarı gibi tüm nitelikleri ayrıntılı olarak gösterilir.

Menkul kıymetler, veznedarlarca torba veya zarflar içerisinde vezne odasının uygun bir bölümünde saklanır.

Menkul kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden ilgili menkul kıymet hesabına borç, elden çıkarıldığında ise kayıtlı değeri üzerinden alacak kaydedilir.

Ancak tahvillerle birlikte tahsil edilebilir duruma gelmiş kuponlarında alınması durumunda kuponlar, bu kuponlar karşılığında tahsil edilecek faiz tutarı üzerinden 108- Diğer Hazır Değerler Hesabına kaydedilir. Vadesi gelmiş kupon bedelleri satın alma tutarından indirildikten sonra kalan tutar, tahvillerin alış değerini oluşturur.

Satılan menkul kıymetlerin satış bedeli ile alış bedeli arasındaki fark olumlu ise “645-Menkul Kıymet Satış Karları Hesabına”, olumsuz ise “655-Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabına” kaydedilir.

Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları satıldığında veya herhangi bir nedenle işletmenin mülkiyetinden çıktığında alış değeri üzerinden ilgili menkul kıymet hesabına alacak kaydedilir. Bunların alış değeri ile satış değeri arasındaki farkın, varsa işlemiş faiz gelirlerine karşılık gelen kısmı “642- Faiz Gelirleri Hesabına”, kalanı da “645-Menkul Kıymet Satış Karları Hesabına” kaydedilir. Satış bedeli farkı işlemiş faizi karşılamadığı durumlarda; işlemiş faiz “642-Faiz Gelirleri Hesabına” alınmakla beraber alış değeri ile satış değeri arasındaki olumsuz fark da “655-Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabına” kaydedilir.

Ana paranın geri ödemesi sırasında alınan menkul kıymetlerin faizi tahsil edildiğinde daha önce tahakkuk ettirilmiş gelir yoksa tamamı; tahakkuk yolu ile gelirlere alınmış kısım varsa aşan tutar “642-Faiz Gelirleri Hesabına” kaydedilir.

Dönem sonu faiz ödemeli olan menkul kıymetlerde faiz tutarı menkul kıymetin kuponu karşılığında tahsil edildiğinde faizin varsa tahakkuku aşan kısmı, yoksa tamamı “642-Faiz Gelirleri Hesabına” kaydedilir.

Alış işlemi nedeniyle ödenen giderler menkul kıymet alış bedeline eklenmez. Menkul kıymet satın alma giderleri “65-Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” grubundaki ilgili gider hesabına kaydedilir.

Hisse senetleri ile kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları teminat olarak verildiğinde, bu değerlerin teminat olarak verildiğini gösteren bir alt hesaba aktarılır ve nazım hesaplarda izlenir.

IV-110- HİSSE SENETLERİ HESABI

Madde 36- İşletmenin iştirak amacı dışında, gelirinden veya fiyat farkından yararlanmak ve bu amacın gerçekleşmesi veya nakde gereksinme duyulması halinde satmak üzere edindiği hisse senetleri bu hesapta izlenir.

A-Borç

1- Hisse senetleri alış bedeli ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Sayım sonucunda fazla çıkan hisse senetleri rayiç değerleri ile bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Hisse senetleri satıldığında veya herhangi bir nedenle işletmenin mülkiyetinden çıktığında kayıtlı değeri üzerinden bu hesaba alacak kaydedilmekle birlikte, alış bedeli ile satış bedeli arasındaki farkın olumlu veya olumsuz olması durumlarına göre;

a) Alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark olumlu ise; satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, menkul kıymet satış karı 645- Menkul Kıymet Satış Karları Hesabına alacak,

b) Alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark olumsuz ise; satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara, menkul kıymet satış zararı 655- Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabına borç,

kaydedilir.

2- Sayım sonucunda noksan çıkan hisse senetleri bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

V- 112 - KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI HESABI

Madde 37- Genel bütçeli daireler ile katma bütçeli idarelerin ve sosyal güvence sağlayan resmi kuruluşların çıkardığı tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları alış bedeli ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Sayım sonucunda fazla çıkan kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları rayiç değerleri ile bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan veya herhangi bir nedenle işletmenini mülkiyetinden çıkan kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları kayıtlı değeri ile bu hesaba alacak kaydedilmekle birlikte, alış bedeli ile satış bedeli arasındaki farkın olumlu veya olumsuz olması durumlarına göre;

a) Alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark olumlu ise; satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, işlemiş faizler 642- Faiz Gelirleri Hesabına, menkul kıymet satış karı ise 645- Menkul Kıymet Satış Karları Hesabına alacak,

b) Alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark olumsuz ise; satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara, menkul kıymet satış zararı 655- Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabına borç, işlemiş faizleri ise 642- Faiz Gelirleri Hesabına alacak,

kaydedilir.

2- Sayım sonucunda noksan çıkan kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VI-118- DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI

Madde 38- Hisse senedi, kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları dışında altın, gümüş, her türlü değerli maden ve taşlar ile menkul kıymet sayılan diğer değerler bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Diğer menkul kıymetler alış bedeli ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Sayım sonucunda fazla çıkan diğer menkul kıymetler rayiç değerleri ile bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan veya herhangi bir nedenle işletmenin mülkiyetinden çıkan diğer menkul kıymetler kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak kaydedilmekle birlikte, alış bedeli ile satış bedeli arasındaki farkın olumlu veya olumsuz olması durumlarına göre;

a) Alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark olumlu ise satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, işlemiş faizler 642- Faiz Gelirleri Hesabına, menkul kıymet satış karı ise 645- Menkul Kıymet Satış Karları Hesabına alacak,

b) Alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark olumsuz ise satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara, menkul kıymet satış zararı 655- Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabına borç, işlemiş faizler de 642- Faiz Gelirleri Hesabına alacak,

kaydedilir.

2- Sayım sonucunda noksan çıkan diğer menkul kıymetler bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespit için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VII- 119- MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI(-)

Madde 39- Menkul kıymetlerin değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıklar bu hesapta izlenir.

Karşılıklar menkul kıymet değer azalışını karşılayacak ölçüde ayrılır. Menkul kıymet değer düşüklüğü için ayrılan karşılıklar, dönem sonunda hesaplanarak vergi matrahına dahil edilmek üzere nazım hesaplar grubunda yer alan “92- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler” hesaplarında izlenir.

A- Alacak

Değer azalışları için ayrılan karşılık tutarları bu hesaba alacak, 654-Karşılık Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Karşılık ayrılmış olan menkul kıymet satıldığında değer düşüklüğünün;

1- Ayrılan karşılığa eşit olması durumunda, ayrılan karşılık bu hesaba, satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç; kayıtlı değeri ile ilgili menkul kıymet hesabına alacak kaydedilir.

2- Ayrılan karşılıktan fazla olması durumunda, ayrılan karşılık bu hesaba, satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara, bu işlemden doğan zarar ise 655- Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabına borç; kayıtlı değeri ile ilgili menkul kıymet hesabına alacak kaydedilir.

3- Ayrılan karşılıktan az olması ya da gerçekleşmemesi durumunda, ayrılan karşılık bu hesaba, satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç; kayıtlı değeri ile ilgili menkul kıymet hesabına, gerçekleşmeyen değer düşüklüğüne ait karşılık ise 644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

12- TİCARİ ALACAKLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- TİCARİ ALACAKLAR İŞLEMLERİ

Madde 40- Döner sermayeli işletmelerin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan ve bir yıl içinde tahsili öngörülen senetli ve senetsiz alacakları ile bunlardan şüpheli hale gelenler ve bunlar için ayrılan karşılıklar bu grup hesaplarda izlenir.

Bu gruba kayıtlı ticari alacaklar, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarının gerçekleşmesi veya üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi karşılığında verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerleri kapsar.

Mal ve hizmet satışlarının karşılığında alınan senetler bir dosyada saklanır. Bu gruptaki senetlerin süresi en fazla bir yıldır. Süresi bir yıldan fazla uzun vadeli senetler ve senetsiz alacaklar “Duran Varlıklar” içerisinde ilgili hesaplarda takip edilir.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

120- ALICILAR HESABI
121- ALACAK SENETLERİ HESABI
122- ALACAK SENETLERİ REESKONTU HESABI (-)
123- BANKA KREDİ KARTLARINDAN ALACAKLAR HESABI
126- VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI
127- DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HESABI
128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI
129- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (- )

II- 120- ALICILAR HESABI

Madde 41- İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmamış alacakları bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Mal ve hizmet satışlarından doğan senetsiz alacaklar bu hesaba borç, satış bedeli “60-Brüt Satışlar” grubunun ilgili hesabına,bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilir.

2- Mal ve hizmet satışında alıcı adına yapılan giderler bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.

3- Anlaşmalar uyarınca alıcılara yürütülen faizler bu hesaba borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

4- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden bir alacağın değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 646- Kambiyo Karları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Alıcılar tarafından nakden veya hesaben yapılan ödemeler bu hesaba alacak, tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Satılan mallardan yapılan iadelerden dolayı ortaya çıkan senetsiz alacaklar bu hesaba alacak, geri alınan malın bedeli 610-Satıştan İadeler Hesabına, hesaplanan katma değer vergisi de 391- Hesaplanan KDV Hesabına borç kaydedilir.

Sürekli envanter yönteminde geri alınan mallar aynı zamanda maliyet değerleri ile ilgili stok hesaplarına borç, “62- Satışların Maliyeti” grubunun ilgili hesabına alacak kaydedilir.

3- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden bir alacağın değerlemesi sonucunda oluşan değer azalışları bu hesaba alacak, 656- Kambiyo Zararları Hesabına borç kaydedilir.

4- Tahsili şüpheli hale gelen ticari alacaklar bu hesaba alacak, 128- Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

5- Alacaklardan tahsil edilebilme niteliğini kaybetmiş olanlar bir taraftan bu hesaba alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç; diğer taraftan varsa sorumlulukları saptananlar adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649-Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III-121- ALACAK SENETLERİ HESABI

Madde 42- Bu hesap işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından doğan senede bağlanmış alacakları kapsar

A- Borç

1- Mal ve hizmet satışlarından doğan senetli alacaklar bu hesaba borç, satış bedeli “60-Brüt Satışlar” grubunun ilgili hesabına, hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilir.

2- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden düzenlenen senetlerin değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 646- Kambiyo Karları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Senetli alacaklardan yapılan tahsilat tutarları bu hesaba alacak, tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden düzenlenen senetlerin değerlemesi sonucunda oluşan değer azalışları bu hesaba alacak, 656- Kambiyo Zararları Hesabına borç kaydedilir.

3- Tahsili şüpheli hale gelen alacak senetleri bu hesaba alacak, 128- Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

4- Senetli alacaklardan tahsil edilebilme niteliğini kaybetmiş olanlar bir taraftan bu hesaba alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç; diğer taraftan varsa sorumlulukları saptananlar adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649-Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IV-122- ALACAK SENETLERİ REESKONTU HESABI (-)

Madde 43- Bilanço gününde senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarı bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Dönem sonunda hesaplanan alacak senetleri reeskont faiz giderleri tutarı bu hesaba alacak, 657 - Reeskont Faiz Giderleri Hesabına borç kaydedilir.
B- Borç

Hesap dönemi başında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 647-Reeskont Faiz Gelirleri Hesabına alacak kaydedilir.

V- BANKA KREDİ KARTLARI İŞLEMLERİ

Madde 44- Mal ve hizmet satış bedellerinin veya avansların tahsilinde kredi kartı kullanacak olan işletmelerin; kredi kartı kullanımıyla ilgili olarak bankayla yapacakları sözleşmede, bankaya komisyon ödenmeyeceği ve P.O.S cihazları ile yapılan tahsilatın banka hesabına aktarılmasında Bakanlıkça belirlenen ve sözleşmede yer alan valörün uygulanacağı hususları belirtilir.

İşletmelerce mal ve hizmet satış bedelleri ile avansların banka kredi kartı ile tahsili işleminden önce kartın gerekli bilgileri taşıdığı ve geçerlilik süresi içinde kullanılmakta olduğu tespit edildikten sonra, resimli bir kimlik belgesi ile (nüfus cüzdanı, sürücü belgesi) kimlik kontrolü yapılarak kartı kullanan kişinin gerçek kart hamili olduğu saptanır. Banka kredi kartının kullanılması halinde satış belgesinin ilgili bölümü imzalatıldıktan sonra ikinci nüshası kart hamiline verilir.

Banka kredi kartlarıyla yapılan tahsilat karşılığında banka kredi kartı alındısı düzenlenir. Kart hamili ile hizmetten yararlananların ayrı kişiler olması durumunda alındıya, kart hamili ile birlikte hizmetten yararlananların da adı ve soyadı yazılır.

Avans olarak banka kredi kartıyla tahsilat yapılması ve bunun sonucunda avans artığı ortaya çıkması durumunda kesinlikle nakden iade işlemi yapılmaz. Artan avans tutarı banka kredi kartıyla iptal edilir.

VI- 123- BANKA KREDİ KARTLARINDAN ALACAKLAR HESABI

Madde 45- Banka kredi kartlarıyla yapılan tahsilat ve bunlara ilişkin olarak yapılan mahsup ve iade işlemleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Hizmet veya mal satış bedeli olarak banka kredi kartıyla yapılan tahsilatlar bu hesaba borç, hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına, kalan tutar ise 600- Yurtiçi Satışlar Hesabına alacak kaydedilir.

2- Avans olarak banka kredi kartıyla yapılan tahsilatlar bu hesaba borç, 340- Alınan Sipariş Avansları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Banka kredi kartıyla yapılan tahsilatlar nedeniyle saymanlığın banka hesabına aktarılan tutarlar bu hesaba alacak, 102- Bankalar Hesabına borç kaydedilir.

2- Avans olarak banka kredi kartıyla yapılan tahsilatlardan iptal edilenlere ilişkin tutarlar bu hesaba alacak, 340- Alınan Sipariş Avansları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VII- 126- VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI

Madde 46- İşletmece üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerler bu hesapta izlenir.

Bu hesaba sadece nakit olarak verilen depozito ve teminatlar kaydedilir.

A- Borç

1- Verilen depozito ve teminatlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi olarak verilen depozito ve teminatların değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 646- Kambiyo Karları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Verilen depozito ve teminatlardan geri alınanlar veya mahsup edilenler bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- İşletmenin taahhüdünü yerine getirmemesi nedeniyle geri alma imkanı sona eren depozito ve teminatlar bir taraftan bu hesaba alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç; diğer taraftan varsa sorumlulukları saptanan personel adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi olarak verilen depozito ve teminatların değerlemesi sonucunda oluşan değer azalışları bu hesaba alacak, 656- Kambiyo Zararları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VIII-127- DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HESABI

Madde 47- İşletmenin ticari faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve yukarıdaki hesapların kapsamına girmeyen tahsili gecikmiş alacaklar (henüz şüpheli alacak niteliği kazanmayanlar) ve diğer çeşitli ticari alacaklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Diğer ticari alacaklar bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.

2- Anlaşmalar uyarınca diğer ticari alacaklara yürütülen faizler bu hesaba borç, 649-Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Diğer ticari alacaklardan nakden veya hesaben yapılan tahsilatlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IX-128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI

Madde 48- Ödeme süresi gelmiş, bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenilmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış ticari alacaklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Tahsili şüpheli hale gelen alacaklar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Şüpheli ticari alacaklardan nakden veya hesaben yapılan tahsilatlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Karşılık ayrılmamış şüpheli alacaklardan tahsil edilemeyeceği kesinleşenler bir taraftan bu hesaba alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç; diğer taraftan alacağın tahsil edilememesinde sorumluluğu saptanan personel adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Karşılık ayrılmış şüpheli alacaklardan tahsil edilemeyeceği kesinleşenler bir taraftan bu hesaba alacak, 129- Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabına borç; diğer taraftan alacağın tahsil edilememesinde sorumluluğu saptanan personel adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar hesabına alacak kaydedilir.

4- Şüpheli olma niteliği ortadan kalkan ticari alacaklar bu hesaba alacak, ilgili ticari alacaklar hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

X-129- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

Madde 49- Şüpheli ticari alacaklar için ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir.

Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır. Ayrılan karşılığın hangi alacaklara ait olduğu muhasebeleştirme belgesinde ve alacak izleme dosyalarında belirtilir.

A- Alacak

Şüpheli hale gelen ticari alacaklar için ayrılan karşılık tutarları bu hesaba alacak, 654- Karşılık Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin edilen zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım bu hesaba borç, 644- Konusu Kalmayan Karşılıklar hesabına alacak kaydedilir.

2- Şüpheli alacaklardan tahsili imkansız hale gelenler bir taraftan bu hesaba borç, 128- Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabına alacak; diğer taraftan alacağın tahsilinin imkansız hale gelmesinde sorumluluğu saptanan personel adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

13- DİĞER ALACAKLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- DİĞER ALACAKLAR İŞLEMLERİ

Madde 50- Herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş alacaklar ile bunlardan şüpheli hale gelenler ve şüpheli alacak karşılıkları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

135- PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
136- DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
138- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI
139- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

II- DİĞER ALACAKLARIN DOĞUŞU

Madde 51- Diğer alacaklar hesaplarına alınarak takibi gereken tutarlar genellikle;

1- Sayıştay, adli, idari ve askeri mahkemelerce verilip ilgili dairelerden saymanlıklara tebliğ olunan ilamlarla,

2- Müfettiş, kontrolör, denetmen veya idare amirlerinin yaptıkları inceleme ve denetimler sonucunda düzenleyecekleri raporlarla,

3- Bakanlıkça belgeler üzerinde yapılan incelemelerle,

4- Sayıştay denetçileri tarafından aylık belgeler üzerende yapılan incelemelerle,

5- Saymanların gerek kendi yönetim dönemi, gerekse devraldıkları saymanın yönetim dönemine ait işlemler üzerinde görevleri gereği yapacakları incelemelerle,

ortaya çıkar.

Sayıştay denetçileri tarafından aylık belgeler üzerinde yapılan incelemeler sırasında tespit edilip saymanlıklara sorgu kağıtları ile bildirilen hususlar, gerekli incelemeye tabi tutulduktan sonra denetçi görüşüne uyulduğu taktirde hesaplara alınır.

III- ALACAK İZLEME DOSYALARI VE ALACAK SIRA NUMARALARI

Madde 52- Döner sermaye saymanlıklarınca “Diğer Alacaklar” hesap gruplarında kayıtlı alacakların her biri için ayrı bir izleme dosyası açılır. Bu dosyalara, alacakların hesaplara alındığı hesap döneminin son iki rakamı ile bu rakamlardan sonra gelmek üzere hesap dönemi başında birden başlayarak verilen rakamlardan oluşan bir alacak sıra numarası verilir. Alacakların izlenmesi bu dosyalardan yapılır.

Alacak sıra numaraları, alacağın tamamı tahsil edilinceye kadar kullanılır.

IV- SAYIŞTAY İLAMLARI

Madde 53- Döner sermaye saymanlarının yönetim dönemlerine ait olmak üzere, Sayıştay’ca tazmin hükmedilen tutarlar sorumlular adına, 136- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilerek izlenir. Saymanlarca ilamda yazılı miktarlardan kısmen veya tamamen daha önceden 136- Diğer Çeşitli Alacaklar hesabına kaydedilmiş miktarlar bulunduğu takdirde, bu miktarlar düşüldükten sonra arta kalan tutarlar hesaplara kaydedilir. Tazmin tutarları saymanlığa geldiğinde, bu paraların hesaplara alınış kaydına ilişkin yevmiye tarih ve numarası ile miktarlarını gösteren bir liste düzenlenir. Kayda ait yevmiye tarih ve numarası Bakanlığa bir yazı ile bildirilir ve yazıya düzenlenen listenin bir örneği bağlanır. İlamın kesinleştiği Bakanlıktan bildirilinceye kadar sorumlulardan icraya müracaat edilmeksizin tahsili izlenir. İlamın kesinleştiği Bakanlıktan bildirilince icra takibine başlanır. Yargılamanın iadesi talebinde bulunmak icrayı alıkoymaz.

Sayıştay’ca temyiz, yargılamanın iadesi veya karar düzeltilmesi yoluyla alacaklardan bir kısmının veya tamamının kaldırılmasına karar verildiği takdirde, buna ait kararlar Bakanlıktan saymanlıklara gönderildiğinde kaldırılan miktar hesaplardan çıkartılır.

Saymanlıkça Sayıştay ilamına dayanılarak hesaba alınan tutarlarla ilgili olarak bir ay içerisinde nakden veya hesaben yapılan tahsilat, terkin veya tenziller ile ilgili bilgiler her ay Bakanlığa gönderilir.

V- 135- PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI

Madde 54- İşletme personelinin işletmeye olan çeşitli borçları bu hesapta izlenir.

İşletmenin esas faaliyet konusu mal ve hizmetlerin personele satılmasından dolayı ortaya çıkan alacaklar 120- Alıcılar Hesabında, personele verilen avanslar da 196- Personel Avansları Hesabında izlenir.

A- Borç

1- Personelin ücret iptali sonucunda işletmeye doğan borçları bu hesaba, ücret tahakkuk ettirilmesi nedeniyle yapılan vergi, sosyal güvenlik ve diğer kesintiler ilgili hesaplara borç, daha önce hangi gider hesabına borç yazılmış ise o hesaba alacak kaydedilir.

2- Personelden alacaklara yürütülen faizler bu hesaba borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Personelin işletmeden kredili olarak ticari faaliyet konusu dışında bir kıymet alması, işletmenin tesislerinden (lojman, misafirhane, dinlenme kampı vb) yararlanması gibi nedenlerle ortaya çıkan borçları bu hesaba borç, ilgili gelir hesaplarına alacak kaydedilir.

4- Sayım sonucunda noksan çıkan nakit, menkul kıymet, stok ve duran varlıklardan sorumluları tespit edilenlere ilişkin tutarlar ilgilileri adına bu hesaba borç, 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Personelden nakden veya hesaben yapılan tahsilatlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- İşletmeden ayrılan personelin borcu bu hesaba alacak, 136- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VI-136- DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI

Madde 55- Ticari olmayan ve başka bir hesaba da dahil edilemeyen alacaklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Sayıştay, adli, idari ve askeri mahkemelerce tazmin hükmedilenler ile inceleme, teftiş ve denetimler sonucu fazla ve kanunsuz verildiği veya noksan tahsil edildiği tespit edilen tutarlar bu hesaba borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

2- Sosyal güvenlik kurumlarına maaş ve ücretlerden fazla veya yersiz kesilmek suretiyle gönderilen tutarlar bu hesaba borç, işletme hissesini oluşturan tutar 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına, fazla kesintiden dolayı noksan hesaplanan gelir vergisi tutarı 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına, personele ödenmesi gereken tutar ise 335- Personele Borçlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- İşletmeden ayrılan personelin borcu bu hesaba borç, 135- Personelden Alacaklar Hesabına alacak kaydedilir.

4- Diğer çeşitli alacaklar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir

5- Diğer alacaklara yürütülün faizler bu hesaba borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Diğer çeşitli alacaklardan nakden veya hesaben yapılan tahsilatlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VII-138- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI

Madde 56- Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış diğer alacaklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Tahsili şüpheli hale gelen diğer alacaklar bu hesaba borç, ilgisine göre 135- Personelden Alacaklar Hesabına veya 136- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Şüpheli diğer alacaklardan nakden veya hesaben yapılan tahsilatlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Karşılık ayrılmamış şüpheli diğer alacaklardan tahsili imkansız hale gelenler bir taraftan bu hesaba alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç; diğer taraftan alacağın tahsil edilememesinde sorumluluğu saptanan personel adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Karşılık ayrılmış şüpheli alacaklardan tahsili imkansız hale gelenler bir taraftan bu hesaba alacak, 139- Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabına borç; diğer taraftan alacağın tahsil edilememesinde sorumluluğu saptanan personel adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

4- Şüpheli olma niteliği ortadan kalkan diğer alacaklar bu hesaba alacak, ilgisine göre 135- Personelden Alacaklar Hesabına veya 136- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VIII- 139- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

Madde 57- Şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir.

Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır. Ayrılan karşılığın hangi alacaklara ait olduğu muhasebeleştirme belgesinde ve alacak izleme dosyalarında belirtilir.

A- Alacak

Şüpheli diğer alacaklar için ayrılan karşılık tutarları bu hesaba alacak, 654- Karşılık Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Şüpheli diğer alacağın tahsiline bağlı olarak tahmin edilen zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım bu hesaba borç, 644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak kaydedilir.

2- Tahsili imkansız hale gelen şüpheli diğer alacaklar bir taraftan bu hesaba borç, 138- Şüpheli Diğer Alacaklar Hesabına alacak; diğer taraftan alacağın tahsilinin imkansız hale gelmesinde sorumluluğu saptanan personel adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

BEŞİNCİ BÖLÜM

15- STOK İŞLEMLERİ, HESAP, BELGE VE DEFTER KAYITLARI

I- STOKLAR

Madde 58- İşletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurdalar gibi varlıklar ile bunlara ait karşılıklar bu grup hesaplarda izlenir.

İşletmenin satın aldığı veya kendi ürettiği maddeler bu gruptaki hesaplara maliyet bedeli ile alınırlar.

Maliyet tutarının belirlenmesine satın alma, taşıma ve taşımaya ilişkin sigorta giderleri ile depolama ve akreditife ilişkin giderler de dahil edilir

Maddelerin elde edilmesinde ıskonto ve başka indirimler yapılmışsa, stok maliyetine iskontodan sonraki net tutar alınır. Sonradan yapılan ıskonto ve başka indirimler de fiyat indirimi niteliği taşıdığından ilgili stok hesabına alacak yazılarak maliyetten indirilir.

Stokların elde edinilme işlemleri tamamlandıktan sonra stokun şeklini veya bulunduğu yeri değiştirme işlemleri dışında, stoku elde bulundurmanın gerektirdiği giderler stokun maliyetine eklenmez. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

150- İLK MADDE VE MALZEME HESABI
151- YARI MAMULLER-ÜRETİM HESABI
152- MAMULLER HESABI
153- TİCARİ MALLAR HESABI
157- DİĞER STOKLAR HESABI
158- STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-)
159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI

II- STOKLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Madde 59- Bu bölümde belirtilen varlıklar üretildiğinde veya bağışlandığında saymanlık işlem fişi, satın alındığında ise tahakkuk müzekkeresi ve verile emri ile muhasebeleştirme kayıtları yapılır.

Bu varlıklar üretime verildiğinde, işletmenin kullanımı için ayrıldığında, satıldığında veya başka nedenlerle hesaplardan çıkarılması gerektiğinde saymanlık işlem fişi ile kayıtlı değerleri üzerinden stok hesaplarından çıkarılır.

III- STOKLARIN MUHAFAZASI VE SORUMLULAR

Madde 60- Stok kabul edilen varlıklar, işletmenin bu amaç için kullanacağı bir depoda ambar memurunun sorumluluğu altında saklanır. Stokların ambara alınması gerektiğinde ambar memurunca tarih ve sıra numarası taşıyan ayniyat alındısı düzenlenir ve stoklar kontrol edilerek ambara alınır. Ambara alınan stoklar çalınmaya, bozulmaya ve çeşitli nedenlerle değer kaybına uğramaya karşı ambar memurunca muhafaza edilir.

IV- STOK İŞLEMLERİ

Madde 61- Derhal harcanabilecek ve tüketilebilecek ilk madde ve malzemeler ile kullanıldığında tüketilen yiyecek maddeleri ve akaryakıt gibi değerini tamamen kaybeden eşya ve malzemeler, satışı yapılana kadar muhafaza edilmesi gereken mamul ve ticari mallar, saymanlık işlemlerinde kullanılan bütün defter ve belgeler gibi varlıklar ambar konusunu oluşturur.

Satın alınan ya da işletmede elde edilen her çeşit madde, malzeme ve ürün ayniyat alındısı (Örnek:14) ile ambara alınır. Maddi duran varlıklar ambara sokulmadan doğrudan doğruya ilgili memur tarafından teslim alınır veya kullanılacağı birime teslim edilir ve ilgili maddi duran varlıklar hesabına kaydedilir.

Ambardan yapılacak bütün çıkışlar ilgili servislerce düzenlenecek ihtiyaç pusulasına (Örnek:19) dayanılarak ambar stok çıkış fişi (Örnek:15) ile yapılır. Ambardan satış mağazasına veya kantine satılmak üzere mamul veya ticari mal göndermek de aynı usulle olur.

Ambar stok çıkış fişleri, saymanlarca gerekli kontrol yapılarak imzalanır ve işleme tabi tutulur. Saymanlarca imzalanmayan ambar stok çıkış fişleri ile ambardan hiç bir şekilde stok çıkarılamaz.

Ambardan satış suretiyle yapılacak eşya çıkarmaları için de ambar stok çıkış fişi düzenlenir.

V- AYNİYAT ALINDISI ( Örnek: 14)

Madde 62- Stok kabul edilen varlıklar ve maddi duran varlıklar teslim alındığında ayniyat alındısı düzenlenir. Üç nüsha düzenlenen ayniyat alındısının birinci nüshası gider belgelerine eklenir. İkinci nüshası saymanlıkta ilgili serviste, dipkoçanı da ayniyat mutemetliğinde muhafaza edilir.

VI- AMBAR STOK ÇIKIŞ FİŞİ (Örnek:15 )

Madde 63- Ambar konusu varlıkların üretime verilmesi, satılması, işletmede kullanılması veya başka nedenlerle kayıtlardan çıkarılması gerektiğinde ilgili birimlerce düzenlenen ihtiyaç pusulası ve diğer belgelere dayanılarak ambar stok çıkış fişi düzenlenir. Bu fişe; çıkışı yapılan ambar konusu stokun, stok hareketleri defteri kayıt tarihi ve numarası, ihtiyaç pusulasının tarihi, numarası, stokun cinsi, ölçüsü, nereye ve hangi amaçla verildiği, istenilen miktar ile verilen stokun miktarı, birim fiyatı ve tutarı sütun başlıklarına göre yazılarak ilgililerce imzalanır. Fişler tarih ve sıra numaralı olup üç nüsha olarak düzenlenir. Birinci nüshası muhasebeleştirme belgesine eklenir. İkinci nüshası serviste, dipkoçanı da ambar memurluğunda muhafaza edilir.

VII- 150- İLK MADDE VE MALZEME HESABI

Madde 64- Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi ve diğer malzemeler bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Satın alınan veya üretilen ilk madde ve malzemeler maliyet bedelleri ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- İlk madde ve malzemelerin sayımı sonucunda ortaya çıkan fazlalıklar bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

3- Üretimde veya tüketimde kullanılmak üzere gider yerlerine verilen ancak, daha sonra kullanılmayarak iade edilen ilk madde ve malzemeler bu hesaba borç, 710- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabına veya 740- Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Üretime verilen veya diğer amaçlarla kullanılan ilk madde ve malzemeler bu hesaba alacak, “7- maliyet hesapları” sınıfındaki ilgili grubun gider hesabına borç kaydedilir.

2- İlk madde ve malzemelerin sayımı sonucunda ortaya çıkan noksanlıklar bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

3- Artık ve hurdaya ayrılan ilk madde ve malzemeler maliyet bedelleri ile bu hesaba alacak, 157- Diğer Stoklar Hesabına borç kaydedilir.

4- Değerini tamamen yitiren ilk madde ve malzemeler bu hesaba alacak, 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

5- Satışı yapılan ilk madde ve malzemeler bir taraftan maliyet bedeli ile bu hesaba alacak, 623- Diğer Satışların Maliyeti Hesabına borç; diğer taraftan satış bedeli 600- Yurtiçi Satışlar Hesabına, satış bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

6- Satıcılara iade edilen ilk madde ve malzemeler kayıtlı değerleri ile bu hesaba, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına alacak, iade edilen ilk madde ve malzeme bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VIII-151- YARI MAMULLER-ÜRETİM HESABI

Madde 65- Henüz tam mamul haline gelmemiş ancak direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamuller bu hesapta izlenir.

Henüz işlem halinde olduklarından ambara alınma söz konusu olamayacağı için, bu hesapta sadece üretimdeki “yarı mamul stokları” izlenir.

Hesabın kalanı otomatik olarak yarı mamullerin değerini göstereceğinden maliyet dönemi sonlarında bu hesap üzerinde başka bir işlem yapılmaz.

A- Borç

1- Maliyet dönemi sonlarında yarı mamul üretimiyle ilgili olarak 710- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri, 720- Direkt İşçilik Giderleri ve 730- Genel Üretim Giderleri hesaplarının borcunda toplanan giderler bu hesaba borç, ilgili yansıtma hesaplarına alacak kaydedilir.

2- Yarı mamuller üretim hesabının sayımı sonucunda tespit edilen fazlalıklar bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Üretimi tamamlanan yarı mamuller maliyet bedeli üzerinden bu hesaba alacak, 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

2- Artık ve hurdaya ayrılan yarı mamuller maliyet bedelleri ile bu hesaba alacak, 157- Diğer Stoklar Hesabına borç kaydedilir.

3- Yarı mamuller üretim hesabında kayıtlı değerlerin sayımı sonucunda tespit edilen noksanlıklar bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

4- Dönem sonunda bu hesabın borç kalanı devam eden üretimi ifade ettiğinden takip eden dönemin başında tekrar üretime verilmek üzere bu hesaba alacak, ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IX-152- MAMULLER HESABI

Madde 66- Üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş bulunan mamuller bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Üretimi tamamlanan yarı mamuller maliyet bedelleri ile bu hesaba borç, 151- Yarı Mamuller-Üretim Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonlarında yarı mamul hesabına alınmadan doğrudan mamule dönüştürülen giderler bu hesaba borç, 711- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma, 721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma, 731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma hesaplarının mamulün üretimiyle ilgili olanlarına alacak kaydedilir.

3- Bu hesapta kayıtlı değerlerin sayımı sonucunda tespit edilen fazlalıklar bu hesaba borç, fazlalığının nedeninin araştırıp sonuçlandırılması kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

4- Satılan veya herhangi bir nedenle başka bir yere verilen mamullerden geri alınanlar bir taraftan maliyet bedeli ile bu hesaba borç, 620- Satılan Mamuller Maliyeti Hesabına alacak; diğer taraftan satış bedeli 610- Satıştan İadeler Hesabına, satış bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına borç, bunların toplamı da tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan mamuller bir taraftan maliyet bedelleri ile bu hesaba alacak, 620- Satılan Mamuller Maliyeti Hesabına borç; diğer taraftan yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, satış bedeli 60- Brüt Satışlar grubunun ilgili hesabına, satış bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi de 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilir.

2- Artık ve hurdaya ayrılan mamuller maliyet bedelleri ile bu hesaba alacak, 157- Diğer Stoklar Hesabına borç kaydedilir.

3- Bu hesapta kayıtlı değerlerin sayımı sonucunda tespit edilen noksanlıklar bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

4- Bu hesapta kayıtlı mamullerden işletmenin kullanımı için ayrılanlar bir taraftan maliyet bedelleri ile bu hesaba alacak, 620- Satılan Mamuller Maliyeti Hesabına borç; diğer taraftan rayiç değerleri üzerinden 600- Yurtiçi Satışlar Hesabına alacak, ilgili varlık hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

X-153- TİCARİ MALLAR HESABI

Madde 67- Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan aynen satılmak üzere işletmeye alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemler bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Satın alınan ticari mallar maliyet bedeli ile bu hesaba, ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Satılan veya herhangi bir nedenle başka bir yere verilen ticari mallardan geri alınanlar, bir taraftan maliyet bedeli ile bu hesaba borç, 621- Satılan Ticari Mallar Maliyeti Hesabına alacak; diğer taraftan satış bedeli 610- Satıştan İadeler Hesabına, satış bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına borç, geri alınan ticari malların bedeli ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

3- Bu hesapta kayıtlı değerlerin sayımı sonucunda tespit edilen fazlalıklar bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.
B- Alacak

1- Satılan ticari mallar bir taraftan maliyet bedelleri ile bu hesaba alacak, 621- Satılan Ticari Mallar Maliyeti Hesabına borç, diğer taraftan satış bedeli 60- Brüt Satışlar grubunun ilgili hesabına, satış bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Artık ve hurdaya ayrılan ticari mallar maliyet bedelleri ile bu hesaba alacak, 157- Diğer Stoklar Hesabına borç kaydedilir.

3- Bu hesapta kayıtlı değerlerin sayımı sonucunda tespit edilen noksanlıklar bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

4- Bu hesapta kayıtlı ticari mallardan işletmenin kullanımı için ayrılanlar bir taraftan maliyet bedelleri ile bu hesaba alacak, 621- Satılan Ticari Mallar Maliyeti Hesabına borç; diğer taraftan rayiç değerleri ile 600- Yurtiçi Satışlar Hesabına alacak, ilgili varlık hesabına borç kaydedilir.

5- İade edilen ticari mallar alış bedeli ile bu hesaba, alış bedeli üzerinden ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına alacak, iade edilen ticari malın bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XI- 157- DİĞER STOKLAR HESABI

Madde 68- Bu yönetmeliğin 64,65,66 ve 67 nci maddelerindeki stok kalemlerinden hiçbirinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurda gibi kalemler bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Diğer stoklar maliyet bedeli ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Diğer stokların sayımı sonucunda tespit edilen fazlalıklar bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan diğer stoklar bir taraftan kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, 623- Diğer Satışların Maliyeti Hesabına borç; diğer taraftan satış bedeli 600- Yurtiçi Satışlar Hesabına, satış bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- İşletmenin kullanımına tahsis edilen diğer stoklar bir taraftan kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, 623- Diğer Satışların Maliyeti Hesabına borç; diğer taraftan rayiç değerleri ile 600- Yurtiçi Satışlar Hesabına alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

3- Diğer stokların sayımı sonucunda tespit edilen noksanlıklar bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

4- Karşılık ayrılan diğer stoklar satıldığında kayıtlı değerleri ile bu hesaba, ayrılan karşılık tutarı 158- Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabına alacak, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına borç kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan zararlar 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç,

b) Ayrılan karşılık doğan zarardan fazla ise aradaki fark 644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak,

kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XII-158- STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-)

Madde 69- Yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi nedenlerle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması veya bunların dışında diğer nedenlerle stokların piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla oluşan kayıpların karşılanması için ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Stok değer düşüklüğü için ayrılan karşılık tutarları bu hesaba alacak, 654- Karşılık Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Karşılık ayrılan stokun satılması halinde ayrılan karşılık tutarı bu hesaba, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç; kayıtlı değeri ile ilgili stok hesabına, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemlerden doğan zararlar 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç,

b) Ayrılan karşılık doğan zarardan fazla ise aradaki fark 644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak ,

kaydedilir.

2- Karşılık ayrılan stokun değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ayrılan karşılık tutarı bu hesaba borç, 644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak kaydedilir.
3- Değersiz hale gelen stoklar için ayrılan karşılık tutarı bu hesaba, ayrılan karşılık tutarı stokun kayıtlı değerinden az ise aradaki fark 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç, kayıtlı değerleri ile ilgili stok hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XIII-159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI

Madde 70- Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemeleri ve açılan akreditifler bu hesapta izlenir.

Yapılan avans ödemeleri için teminat alınması durumunda teminat, niteliğine göre ilgili hesaplara kaydedilir. Teminatın iadesinde ise ters kayıtla hesaplardan çıkarılır.

A- Borç

Verilen avans veya açtırılan akreditif tutarları bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Stokların teslim alınmasında verilen sipariş avansları veya açtırılan akreditif tutarları bu hesaba, yapılan ödemeler ilgili hesaplara alacak, teslim alınan mal maliyet bedeli ile ilgili stok hesabına, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi de 191- İndirilecek KDV Hesabına borç kaydedilir.

2- Nakden iade edilen avans tutarları bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

3- Nakden veya mahsuben geri alınamayan sipariş avansları tutarları bu hesaba alacak, satıcı adına ilgili alacak hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XIV- STOK HAREKETLERİ DEFTERİ (Örnek :16)

Madde 71- Ambar konusu stok giriş ve çıkış kayıtlarının izlendiği bu defter, Yönetmeliğin “15- Stoklar” bölümünde çeşitleri sayılan hesaplara göre bölümlere ayrılmak suretiyle tutulur.

Üç bölümden oluşan defterin “giren” bölümüne, ayniyat alındısı (Örnek: 14) ile ambara giren stoklar; “çıkan” bölümüne, ambar stok çıkış fişi (Örnek: 15) ile ambardan çıkışı yapılan stoklar hesap döneminin başında (1) den başlamak üzere verilen sıra numaralarına göre ve “kalan” bölümüne ise çıkışı yapılanlardan sonra kalan stoklar; sütun başlıklarına göre deftere kaydedilir.

Ambar sayımlarına esas teşkil edecek olan bu defterde bölümler itibariyle belli nitelikteki madde ve malzemeler için ayrılan sayfalara, başka nitelikteki madde ve malzemeler kaydedilmez. Ambar konusu madde ve malzemelerin çeşidi defterde, o madde ve malzeme için ayrılan sayfanın üst kısmına yazılır.
Defterin hesaplar itibariyle ayrılan bölüm toplamlarının, defter-i kebirde ilgili hesabın borç ve alacak toplamına eşit olması gerekir.

ALTINCI BÖLÜM

17- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ

Madde 72- Döner sermayeli işletmelerin kendi özel mevzuatları gereği üstlendikleri yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla yaptıkları harcamalar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta işletmelerin 170-178 hesap aralığında projeler bazında açacakları hesaplar yer alır.

II-170-178- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ HESABI

Madde 73- İşletmelerin üstlendikleri yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin maliyetleri bu hesaplarda projeler bazında izlenir.

İnşaat ve onarım işlerinin proje bazındaki sayısı, her bir inşaatın 170-178 hesap aralığında açılacak hesaplar üzerinde defter-i kebir düzeyinde izlenmesine imkan vermeyecek kadar fazla ise her proje yardımcı defter düzeyinde izlenebilir. Bu durumda, her bir proje için tutulacak yardımcı defterler, defter-i kebir hükmündedir.

170-178 hesap grubuna projeler bazında sıralanan yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile bu işlerden tamamlanan kısımlar için düzenlenen hakediş bedellerinin izlendiği 350-358 hesap grubu birbirine paralel olarak düzenlenir.

A- Borç

İşletmenin üstlendiği inşaat ve onarım işleri ile ilgili olarak 740- Hizmet Üretim Maliyeti ve 770- Genel Yönetim Giderleri hesaplarına kaydedilen giderlerden o inşaat ve onarıma düşen ortak gider payları, yukarıdaki hesapların yansıtma hesapları olan 741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma ve 771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma hesaplarının alacağına karşılık 170-178 hesap aralığında ilgili proje için açılan İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Alacak

170-178 hesap grubunda projeler bazında oluşturulan “yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri”, işin geçici kabulü yapıldığında bu hesaba alacak, 622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 179- TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR HESABI

Madde 74- Yıllara yaygın inşaat ve onarım faaliyetinde bulunan işletmeler tarafından, taahhüt konusu inşaat ve onarımın bir kısmının ya da tamamının taşeronlara yaptırılması durumunda, taşeronlara projeler bazında verilen avanslar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla taşeronlara verilen avanslar bu hesaba borç, avanslardan kesilen damga vergisi 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına, taşerona ödenen tutar ödemenin şekline göre ilgili hesaba alacak kaydedilir.

B- Alacak

Taşeronlara yaptırılan yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla yapılan ödemlerden mahsup edilen avans tutarları bu hesaba, taşerona ödenecek tutar ödemenin şekline göre ilgili hesaba, bu ödemeden yapılan vergi ve fon kesintileri 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak, taşeronlara yaptırılan hizmetin maliyeti 740- Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına, ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

YEDİNCİ BÖLÜM

18- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI İŞLEMLERİ

Madde 75- İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirler bu hesapta izlenir.

Bu grupta yer alan hesaplar dönemsellik kavramı gereğince gelirlerin ve giderlerin ilgili dönemle ilgilendirilmesini sağlayan kısa vadeli dönem ayırıcı hesaplardır. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

180- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI
181- GELİR TAHAKKUKLARI HESABI

II- 180- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI

Madde 76- Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken gelecek dönemlere ait giderler ilgili oldukları aya kadar geçici olarak bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Gelecek aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin ödenen giderler bu hesaba borç, yapılan ödemeler ilgili hesaba, vergi ve fon kesintileri 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak kaydedilir.

2- Döner sermaye personeline, ertesi hesap dönemi bütçesinden karşılanmak üzere peşin ödenen aylık ve ücretler bu hesaba borç, kesintiler ilgili hesaplara, ödenen tutar ise 100- Kasa Hesabı veya 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına alacak kaydedilir.

3- İşletmelerde cari yılda tüketilmek üzere alınarak ilgili gider hesaplarına borç yazılan değerlerden envanter gününde henüz tüketilmeyen kısım bu hesaba borç, ilgili gider hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Peşin olarak yapılan giderler ilgili oldukları ayda bu hesaba alacak, ilgili gider hesabına borç kaydedilir.

2- Döner sermaye personeline ertesi hesap dönemi bütçesinden karşılanmak üzere peşin ödenen aylık ve ücretler, yeni hesap dönemi başında bu hesaba alacak, ilgili gider hesabına borç kaydedilir.

3- Peşin olarak yapılan giderlerden çeşitli nedenlerle geri alınması gereken tutarlar bu hesaba alacak, ilgili hesaba borç kaydedilir.
Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 181- GELİR TAHAKKUKLARI HESABI

Madde 77- Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar adına kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunulan döneme ait olan kısımları bu hesapta izlenir.

Bu gelirler, henüz tahsil edilmemiş veya üçüncü kişi adına borç kaydı yapılmamış olmasına rağmen tahakkuk esası gereği gelir kaydedilir.

A- Borç

Dönem sonları itibariyle gerçekleşmiş olmasına rağmen henüz nakden veya hesaben tahsil edilebilir duruma gelmeyen gelirler bu hesaba borç, ilgili gelir hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Tahakkuk ettirilen gelirlerden nakden veya hesaben yapılan tahsilatlar bu hesaba alacak, tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Tahakkuk ettirilen gelirlerden çeşitli nedenlerle iptal edilmesi gerekenler bu hesaba alacak, ilgili gelir hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

SEKİZİNCİ BÖLÜM

19- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR İŞLEMLERİ

Madde 78- Niteliklerinden dolayı, yukarıda belirtilen bölümlere dahil edilemeyen varlık kalemleri bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

190- DEVREDEN KDV HESABI
191- İNDİRİLECEK KDV HESABI
193- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI
195- İŞ AVANSLARI HESABI
196- PERSONEL AVANSLARI HESABI
197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI
198- DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HESABI
199- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

II-190- DEVREDEN KDV HESABI

Madde 79- Bir dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer vergisi bu hesapta izlenir.

Katma değer vergisi indirilinceye kadar bu hesapta bekletilir.

A- Borç

Ay sonlarında 191- İndirilecek KDV Hesabının, 391- Hesaplanan KDV Hesabı ile karşılaştırılmasında indirilecek katma değer vergisi hesabının kalanı bu hesaba borç, 191- İndirilecek KDV Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

İzleyen dönemde 191- İndirilecek KDV Hesabı ile 391- Hesaplanan KDV Hesabının karşılaştırılmasında, 391- Hesaplanan KDV Hesabının alacak kalanı, 190- Devreden KDV Hesabı ile karşılaştırılarak yapılacak indirimler bu hesaba alacak, 391- Hesaplanan KDV Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III-191- İNDİRİLECEK KDV HESABI

Madde 80- Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisi bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- İşletmenin mal ve hizmet alımlarına ilişkin olarak ödedikleri katma değer vergisi bu hesaba, mal ve hizmet bedeli ilgili hesaplara borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Bir yıldan daha uzun sürede indirilebilecek nitelikteki katma değer vergisinden indirilme süresi bir yılın altına düşenler bu hesaba borç, 291- Gelecek Yıllarda İndirilecek KDV Hesabına alacak kaydedilir.

3- Mal ve hizmet satışlarında sonradan yapılan ıskontolar 611- Satış Iskontoları Hesabına, ıskonto tutarı üzerinden ödenen katma değer vergisi bu hesaba borç, bunların toplamı da ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satın alınan stoklardan yapılan iadeler kayıtlı değerleri ile ilgili stok hesabına, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi bu hesaba alacak, iade edilen stokların bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Ay sonlarında bu hesabın ve devreden katma değer vergisi hesabının borç kalanları, hesaplanan katma değer vergisi hesabının alacak kalanı ile karşılaştırılarak;

a) İndirilecek katma değer vergisi hesabı kalan verirse aradaki fark bu hesaba alacak, 190- Devreden KDV Hesabına borç,

b) Hesaplanan katma değer vergisi hesabı kalan verirse aradaki fark 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak, 391- Hesaplanan KDV Hesabına borç,

kaydedilir.

IV-193- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI

Madde 81- Mevzuat gereğince peşin ödenen kurumlar vergisi ve diğer vergiler ile fonlar bu hesapta izlenir.

371- Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabına borç yazılan tutar, 370- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabının alacak tutarından fazla olamaz. Eğer fazla ise aktarılamayan tutar dönem sonunda bu hesapta kalan olarak yer alır.

A- Borç

Peşin ödenen vergi ve fonlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Bu hesaba borç yazılan tutarlardan dönem sonunda tahakkuk edecek vergi ve fon karşılıklarından yapılacak indirimler bu hesaba alacak, 371- Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

V- AVANS VE KREDİ ÇEŞİTLERİ

Madde 82- Döner sermayeli işletmelerce verilecek avans ve açılacak kredilerin çeşitleri aşağıda sayılmıştır.

1- Yurt içinden yada yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemeleri ve açılan akreditifler,

2- İşletme adına mal ve hizmet satın almak üzere gider ve ödemeleri yapacak personele verilen iş avansları,

3- Personele maaş, ücret ve yolluk karşılığı verilen avanslar,

4- Yurt içinden veya yurt dışından satın alınmak üzere sipariş edilen maddi duran varlıklarla ilgili olarak verilen avanslar ve açılan akreditifler,
5- Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla taşeronlara verilen avanslar.

Yukarıda sayılan avans ve kredilerden 1' inci fıkrada belirtilenler 159- Verilen Sipariş Avansları Hesabına, 2' nci fıkrada belirtilenler 195- İş Avansları Hesabına, 3' üncü fıkrada belirtilenler 196- Personel Avansları Hesabına, 4' üncü fıkrada belirtilenler 259- Verilen Avanslar Hesabına, 5' inci fıkrada belirtilenler ise 179- Taşeronlara Verilen Avanslar Hesabına kaydedilerek izlenir.

VI- MUTEMET GÖREVLENDİRİLMESİ

Madde 83- 82' nci maddenin 1, 2 ve 4' üncü fıkralarında belirtilen avanslar ile açılacak kredilere ilişkin mal ve hizmet alımları görevlendirilen ita amiri mutemetlerince yapılır. Mutemetler ita amirlerince görevlendirilir ve mutemet görevlendirme yazıları saymanlıkta açılacak bir dosyada saklanır. Her avans verilmesinde veya kredi açılmasında görevlendirme yazısının onaylı bir örneği saymanlık işlem fişine eklenir.

VII- KREDİ AÇILMASI VE KREDİLERİN MAHSUBU

Madde 84- İta amiri mutemetleri için Bakanlıkça tespit edilen avans miktarlarını aşan giderler için ita amirinin izniyle mutemetler adına saymanlık veya banka nezdinde kredi açtırılır.

Kredi açılması gerektiği takdirde alınacak mal ve hizmetin niteliği, açılacak kredinin tutarı, saymanlık veya hangi banka nezdinde ve kimin adına açılacağı ita amiri izin yazısında belirtilir.

Saymanlık nezdinde kredi açılması gerektiğinde, düzenlenecek saymanlık işlem fişi ile ilgili avans hesabına borç, ita amiri mutemedi adına 329- Diğer Ticari Borçlar Hesabına alacak kaydedilir. İta amiri mutemetlerince alınan mal ve hizmet karşılığında kredi ödeme emri (Örnek:17) düzenlenerek ilgililere verilir. Kredi ödeme emri tutarı saymanlıkça ödendiğinde 329- Diğer Ticari Borçlar Hesabına borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir. Kredi konusu mal ve hizmet alımı gerçekleştikten sonra açılan kredinin belgelere dayanılarak yapılan mahsubunda, açılan kredi tutarı ilgili avans hesabına alacak, krediden kullanılmayan kısım 329- Diğer Ticari Borçlar Hesabına, kullanılan kısım ilgili gider hesabına, ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç kaydedilerek kredi kapatılır.

Banka nezdinde kredi açılması gerektiğinde, ita amiri izin yazısına dayanılarak saymanlığın hesabının bulunduğu bankaya gönderme emri düzenlenir. Gönderme emri ile birlikte ita amiri mutemedinin imza sirkülerinin bir örneği de bankaya gönderilir. Gönderme emri tutarı saymanlık işlem fişi ile ilgili avans hesabına borç, 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına alacak kaydedilir. İta amiri mutemedi mal ve hizmet alımı karşılığında ilgili adına kredi ödeme emri düzenleyerek adına açılan krediden ödemeleri gerçekleştirir. Açılan krediden kullanılmayan kısım ita amiri mutemedince düzenlenecek kredi ödeme emri ile saymanlığın hesabına aktarılır. Kredi konusu mal ve hizmet alımı gerçekleştikten sonra ita amiri mutemedi yaptığı harcamalara ilişkin belgeleri saymanlığa verir. Saymanlıkça düzenlenecek saymanlık işlem fişi ile açılan kredi tutarı ilgili avans hesabına alacak, krediden kullanılmayan kısım 102- Bankalar Hesabına, kullanılan kısım ilgili gider hesabına, ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç kaydedilerek kredi kapatılır.

VIII- KREDİLERİN MAHSUP SÜRESİ

Madde 85- Her mutemet, adına açılan krediden harcadığı tutarlara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri kredinin açıldığı tarihten itibaren en geç üç ay içinde saymanlığa vermek zorundadır. Mutemet işin tamamlanmasından sonra üç aylık sürenin dolmasını beklemeksizin kredi artığını, düzenleyeceği kredi ödeme emri ile saymanlığın hesabına aktarır veya kredi saymanlık nezdinde açılmış ise ödemelere ilişkin kanıtlayıcı belgeleri ibraz ederek kredinin kapatılmasını sağlar.

IX- AKREDİTİF KARŞILIĞI AÇILACAK KREDİLER

Madde 86- Yabancı ülkelerden yapılacak satın almalar için akreditif karşılığı kredi açılması gerektiğinde ita amirinden izin alınır. Düzenlenecek izin yazısında satın alınacak mal veya hizmetin ne olduğu, bedeli, akreditif açılacak banka belirtilir.

Bu işlemler yerine getirildikten sonra düzenlenecek saymanlık işlem fişi ile açtırılan akreditif tutarı ilgili avans hesabına borç, 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına alacak kaydedilir.

Akreditif karşılığı kredinin mahsubuna ilişkin belgeler saymanlığa geldiğinde, yapılan ödeme ilgili gider hesabına borç, avans hesabına alacak kaydedilir.

X- AVANS VERİLMESİ

Madde 87- İta amiri mutemetlerine Bakanlıkça tespit edilecek limit dahilinde avans verilebilir. Verilen avans tutarı düzenlenecek saymanlık işlem fişi ile ilgili avans hesabına borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Taşeronlara sözleşme ve şartnameler uyarınca hakedişlerinden, memurlara ise yolluk ve ücretlerinden mahsup edilmek üzere verilen avanslarda limit aranmaz ve ilgili mevzuat uyarınca işlem yapılır.

Bir iş için verilen avans yalnız o iş için kullanılır. Avans alınmadan harcama yapılamaz. Avansın verildiği tarihten önce yapılan harcamalara ait belgeler kabul edilmez.

XI- AVANSLARIN MAHSUBU

Madde 88- Her mutemet aldığı avanstan harcadığı tutarlara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri avansın verildiği tarihten itibaren en geç bir ay içinde saymanlığa vermek ve artan parayı iade etmek zorundadır. Mutemet işin yapılmasından sonra bir aylık süreyi beklemeden artan parayı iade eder ve hesabını kapatır. Süresinde mahsup edilmeyen avanslar mutemet adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına aktarılarak 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uyarınca takibi yapılır.

XII- YOLLUK AVANSLARI

Madde 89- 6245 sayılı Harcırah Kanunu uyarınca memur ve hizmetlilere verilecek geçici ve sürekli görev yolluğu avanslarının verilmesinde ve mahsubunda anılan Kanunun ilgili hükümlerine göre işlem yapılır.

XIII- KREDİ ÖDEME EMRİ (Örnek.: 17)

Madde 90- Saymanlıkça, krediyle yapılacak işin niteliğine göre mutemede imza karşılığında yeteri kadar kredi ödeme emri verilir. Verilen kredi ödeme emrinin yaprak sayısı ile numaraları nezdinde kredi açılan bankaya bildirilir.

Her cildi on yapraklı ve her yaprağı üç parça olan kredi ödeme emirleri, mal alındıkça veya hizmet görüldükçe mutemetlerce düzenlenir. Birinci parçası parasını almak üzere alacaklılara verilir, ikinci parçası tahakkuk belgelerine bağlanır, dipkoçan olan üçüncü nüsha ise saymanlıkta saklanır.

Adına kredi açılan mutemet, krediden kendi adına kredi ödeme emri düzenleyip para alamaz. Bu husus saymanlıkça, nezdinde kredi açılan bankaya bir yazı ile bildirilir.

XIV- 195- İŞ AVANSLARI HESABI

Madde 91- İşletme adına mal ve hizmet satın almak üzere gider ve ödemeleri yapacak personele verilen avanslar ile temsil ve ağırlama giderleri için verilen avanslar bu hesapta izlenir.

A- Borç

İşletme adına mal ve hizmet satın almak ve benzeri giderleri yapmak üzere personele verilen avanslar bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Verilen avanslardan yapılan harcamalar bu hesaba alacak, yapılan harcama ilgili gider hesabına, bu tutar üzerinden ödenen katma değer vergisi ise 191- İndirilecek KDV Hesabına borç kaydedilir.

Mal ve hizmet satın alınırken yapılan damga vergisi kesintisi saymanlık veznesine teslim edildiğinde tutarı 100- Kasa Hesabına borç, 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak kaydedilir.

2- Nakden iade edilen avans tutarları bu hesaba alacak, 100- Kasa Hesabına borç kaydedilir.

3- Nakden veya mahsuben geri alınamayan avans tutarları bu hesaba alacak ilgili hesaplara borç kaydedilir.

XV-196- PERSONEL AVANSLARI HESABI

Madde 92- Personele maaş, ücret ve yolluk karşılığı verilen avanslar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Personele maaş ve ücretlerine karşılık verilen avanslar bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Personelin iş veya tedavi amacıyla yapacağı seyahat giderlerini karşılamak üzere verilen avanslar bu hesaba borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara, damga vergisi kesintisi 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Personele maaş ve ücret karşılığı verilen avanslardan yapılan mahsuplar bu hesaba, kesintiler ilgili hesaplara alacak, bunların toplamı da ilgili gider hesabına borç kaydedilir.

2- Personelin iş veya tedavi amacıyla yapacağı seyahat giderlerini karşılamak üzere verilen avanslardan yapılan mahsuplar bu hesaba, vergi kesintileri 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak, bunların toplamı da ilgili gider hesabına borç kaydedilir.

3- Nakden iade edilen avans tutarları bu hesaba alacak 100- Kasa Hesabına borç kaydedilir.
4- Nakden veya mahsuben geri alınamayan avans tutarları bu hesaba alacak, 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

XVI- 197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI

Madde 93- Sayım sonucunda tespit edilen kasa, menkul kıymet, stok ve maddi duran varlıklar noksanlarıyla tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanlar, nedenlerinin araştırılması ve varsa sorumlularının tespiti için geçici olarak bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Çeşitli kıymetlerin sayımı sonucunda ortaya çıkan noksanlıklar, nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- İşletmenin satın aldığı mal ve malzemelerin teslim alınması sırasında ortaya çıkan noksanlar nakliyeci, sigorta şirketi veya satıcı tarafından karşılanıncaya kadar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Nedeni tespit edilen sayım noksanları bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Sayım sonucunda ortaya çıkan noksanlıklardan nedeni tespit edilemediği için zarar yazılmasına karar verilenler bir taraftan kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç; diğer taraftan rayiç değerleri ile sorumlu personel adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XVII- 198- DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HESABI

Madde 94- Bu gruptaki hesaplara dahil edilemeyen ve işletmenin özelliğine göre ortaya çıkabilecek diğer dönen varlıklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Diğer çeşitli dönen varlıklar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Bir yere verilen, kullanılan veya kayıtlardan çıkarılması gereken diğer çeşitli dönen varlıklar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XVIII-199- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

Madde 95- Yıl sonunda ilgili kesin hesaplarına aktarılması imkanı bulunmayan, kasa, menkul kıymet, stok ve maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının üstünde olması halinde fark kadar ayrılacak karşılıklar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Yıl sonunda yapılan sayımda sayım noksanlarının sayım fazlalarından fazla olması halinde aradaki fark bir taraftan bu hesaba alacak, 654- Karşılık Giderleri Hesabına borç; diğer taraftan ilgili varlık hesabına alacak, 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Karşılık ayırma nedeninin gerçekleşmesi halinde ayrılan karşılık tutarı bu hesaba borç, 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına alacak kaydedilir.

2- Karşılık ayırma nedeninin gerçekleşmemesi halinde ayrılan karşılık tutarı bu hesaba borç, 644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

KISIM VI

II-DURAN VARLIKLAR

2- DURAN VARLIKLAR İŞLEMLERİ

Madde 96- Bu ana hesap grubu işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için kullanılmak amacıyla elde edilen ve ilke olarak bir yıl içerisinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülmeyen varlık unsurları ile diğer duran varlıkları kapsar. Duran varlıklar aşağıdaki hesap gruplarından oluşur.

22-TİCARİ ALACAKLAR
23- DİĞER ALACAKLAR
24- MALİ DURAN VARLIKLAR
25- MADDİ DURAN VARLIKLAR
26- MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
27- ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
28- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI
29- DİĞER DURAN VARLIKLAR

BİRİNCİ BÖLÜM

22- TİCARİ ALACAKLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- TİCARİ ALACAKLAR İŞLEMLERİ

Madde 97- İşletmenin ticari ilişkisi nedeniyle ortaya çıkan bir yıldan uzun vadeli olan alacakları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

220- ALICILAR HESABI
221- ALACAK SENETLERİ HESABI
222- ALACAK SENETLERİ REESKONTU HESABI (-)
226- VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI
227- DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HESABI
229- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

II-220- ALICILAR HESABI

Madde 98- İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmamış bir yıldan uzun vadeli alacakları bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 120- Alıcılar Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen senetsiz ticari alacaklar bu hesaba alacak, 120- Alıcılar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III-221- ALACAK SENETLERİ HESABI

Madde 99- Bu hesap, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından doğan senede bağlanmış bir yıldan uzun vadeli alacakları bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 121- Alacak Senetleri Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen alacak senetleri bu hesaba alacak, 121- Alacak Senetleri Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IV- 222- ALACAK SENETLERİ REESKONTU HESABI (-)

Madde 100- Bilanço gününde senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarları bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 122- Alacak Senetleri Reeskontu Hesabında olduğu gibidir.

V- 226- VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI

Madde 101- İşletmece üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen bir yıldan uzun süreli depozito ve teminat niteliğindeki değerler bu hesapta izlenir.

Bu hesaba sadece nakit olarak verilen depozito ve teminatlar kaydedilir.

Bu hesabın işleyişi 126- Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen depozito ve teminatlar bu hesaba alacak, 126- Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VI- 227- DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HESABI

Madde 102- İşletmenin ticari faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve yukarıdaki hesapların kapsamına girmeyen bir yıldan uzun süreli tahsili gecikmiş alacaklar (henüz şüpheli alacak niteliğini kazanmayanlar) ve diğer çeşitli senetsiz ticari alacaklar bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 127- Diğer Ticari Alacaklar Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen diğer ticari alacaklar bu hesaba alacak, 127- Diğer Ticari Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VII- 229- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

Madde 103- Perakende satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli ticari alacaklar için ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 129- Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabında olduğu gibidir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

İKİNCİ BÖLÜM

23- DİĞER ALACAKLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- DİĞER ALACAKLAR İŞLEMLERİ

Madde 104- Herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelen bir yıldan uzun vadeli alacaklar ile bunlardan şüpheli hale gelenler ve şüpheli alacak karşılıkları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

235- PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
236- DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
239- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

II-235- PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI

Madde 105- İşletmeye personelinin işletmeye olan çeşitli borçları bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 135- Personelden Alacaklar Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen personelden alacaklar bu hesaba alacak, 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III-236- DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI

Madde 106- Ticari olmayan ve başka bir hesaba dahil edilemeyen alacaklar bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 136- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen diğer çeşitli alacaklar bu hesaba alacak, 136- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IV- 239- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

Madde 107- Şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir.

Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır. Ayrılan karşılığın hangi alacaklara ait olduğu muhasebeleştirme belgesinde ve alacak izleme dosyalarında belirtilir.

Bu hesabın işleyişi 139- Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabında olduğu gibidir.
Vadesi bir yılın altına düşen şüpheli diğer alacaklar karşılıkları bu hesaba borç, 139- Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabına alacak kaydedilir.
Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

24- MALİ DURAN VARLIKLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- MALİ DURAN VARLIKLAR İŞLEMLERİ

Madde 108- Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan menkul kıymetler bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

248- DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR HESABI
249- DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

II- 248- DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR HESABI

Madde 109- Döner sermayeli işletmelerin uzun vadeli amaçlarla edindiği mali duran varlıklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Mali duran varlıklar alış bedeli ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Satılan veya herhangi bir nedenle işletmenin mülkiyetinden çıkan mali duran varlıklar alış değeri üzerinden bu hesaba alacak kaydedilmekle birlikte;

a) Alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark olumsuz ise;

Satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara, menkul kıymet satış zararı ise 655- Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabına borç,

b) Alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark olumlu ise;

Satış bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, menkul kıymet satış karı ise 645-Menkul Kıymet Satış Karları Hesabına alacak,

kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III-249- DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

Madde 110- Diğer mali duran varlıkların değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmaları için ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Ayrılan karşılık tutarları bu hesaba alacak, 654- Karşılık Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Karşılık ayrılan mali duran varlıkların elden çıkarılması veya karşılık ayırma nedenlerinin ortadan kalkması durumunda bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

25- MADDİ DURAN VARLIKLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- MADDİ DURAN VARLIKLAR

Madde 111- İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlık kalemleri ve bunlarla ilgili birikmiş amortismanlar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

250- ARAZİ VE ARSALAR HESABI
251- YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLERİ HESABI
252- BİNALAR HESABI
253- TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR HESABI
254- TAŞITLAR HESABI
255- DEMİRBAŞLAR HESABI
256- DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR HESABI
257- BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-)
258- YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI
259- VERİLEN AVANSLAR HESABI

II- MADDİ DURAN VARLIKLARLA İLGİLİ KAYIT İŞLEMLERİ

Madde 112- Bu hesap grubunda yer alan varlıkların işletme aktifine kaydedilmesi gerektiğinde, maddi duran varlıklar işletmede üretilmiş veya bağışlanmışsa saymanlık işlem fişi, satın alınmışsa tahakkuk müzekkeresi ve verile emri ile maliyet bedelleri üzerinden ilgili maddi duran varlık hesaplarına kaydedilir. Söz konusu maddi duran varlıkların çeşitli nedenlerle işletmenin aktifinden çıkarılması gerektiğinde saymanlık işlem fişi ile kayıtlı değerleri üzerinden hesaplardan çıkarılır.

Maddi duran varlıkların muhasebeleştirilmesinden sayman, korunmasından veya saklanmasından ayniyat mutemetliği, ayniyat mutemedi bulunmayan yerlerde ise bunları teslim alan memurlar sorumludur.

III- MADDİ DURAN VARLIKLAR İÇİN AMORTİSMAN AYRILMASI

Madde 113- Döner sermayeli işletmelerde bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz kalan maddi duran varlıklar için 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre amortisman ayrılır.

Kurumlar vergisi mükellefi olan döner sermayeli işletmeler 213 sayılı Vergi Usul Kanununda belirtilen amortisman hesaplama yöntemlerinden herhangi birini seçebilirler.

Kurumlar vergisi mükellefi olmayan döner sermayeli işletmelerce normal amortisman usulü uygulanır.

Normal amortisman usulü, eşit tutarda amortisman hesaplanması esasına dayanır. Bu usulde döner sermayeli işletmelerce amortisman oranı % 20’yi geçmemek üzere serbestçe belirlenir. Ancak arazi ve binalar ile % 20’nin üzerinde amortismana tabi tutulacak iktisadi kıymetler, Bakanlıkça (Gelirler Genel Müdürlüğü) tespit ve ilan olunan oranlar üzerinden amorti edilir.

Kurumlar vergisi mükellefi olmayan döner sermayeli işletmelerce normal amortisman hesaplama yönteminden başka bir yöntem kullanılmak istenilmesi halinde gerekçeleri belirterek Bakanlıktan izin alınır.

Maddi duran varlıklar, yeniden değerlemenin yapıldığı hesap döneminde yeni değerleri üzerinden; bina, arsa ve araziler ise yeniden değerleme işleminden önceki kıymetleri üzerinden amortismana tabi tutulur.

Döner sermayeli işletmelerce kullanılan amortisman hesaplama yöntemi bilanço dipnotlarında gösterilir.

IV- MADDİ DURAN VARLIKLARIN YENİDEN DEĞERLEMESİ

Madde 114- Kurumlar vergisi mükellefi olan döner sermayeli işletmelerce amortismana tabi maddi duran varlıklar ve bunlar üzerinden hesaplanan amortismanlar, hesap dönemi sonunda (hesap dönemi içinde aktife giren maddi duran varlıklar için aktife girdiği dönem yeniden değerleme yapılmaz) 213 sayılı Vergi Usul Kanununda belirtilen şartlarla yeniden değerlemeye tabi tutulabilir.

Kurumlar vergisi mükellefi olmayan döner sermayeli işletmelerce amortismana tabi maddi duran varlıklar ve bunlar üzerinden ayrılan amortismanlar, her hesap dönemi sonunda 213 sayılı Vergi Usul Kanununda belirtilen şartlarla yeniden değerlemeye tabi tutulur.

Her yıl Bakanlıkça (Gelirler Genel Müdürlüğü) belirlenen yeniden değerleme katsayısı, maddi duran varlığın değeri ile çarpılarak değer artışı bulunur. Aynı işlem maddi duran varlığın birikmiş amortismanı için de uygulanır. Bu iki artış arasındaki fark da yeniden değerleme artış fonunu oluşturur.

V- 250- ARAZİ VE ARSALAR HESABI

Madde 115- İşletmeye ait her türlü arazi ve arsalar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Arazi ve arsalar maliyet bedeli ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

İşletmenin mülkiyetinden çıkan, üzerine bina yapılan veya tesis maliyetine eklenen arazi ve arsalar kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VI- 251- YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ HESABI

Madde 116- Herhangi bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak için; yer altında ve yer üstünde inşa edilmiş her türlü yol, hark, köprü, tünel, bölme, sarnıç, iskele ve benzeri yapılar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1-Yapılan harcamaların direkt bu hesapta izlenmesi halinde oluşan maliyetler bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.

2-Yapılan harcamaların maliyet hesaplarında izlenmesi halinde ise yıl sonunda tespit edilen maliyetler bu hesaba borç, ilgili yansıtma hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Elden çıkarılan yeraltı ve yerüstü düzenleri bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VII- 252- BİNALAR HESABI

Madde 117- İşletmeye ait binalar ve bunların ayrılmaz parçaları bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Satın alınan binalar maliyet bedeli ile bu hesaba, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- İşletmece inşa edilen veya ettirilen binaların yapılmakta olan yatırımlar hesabında oluşan maliyetinin aktifleştirilmesinde maliyet bedeli bu hesaba borç, 258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Binaların ekonomik değerini arttırmak amacıyla yapılan harcamalar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

4- Binaların yeniden değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- İşletmenin aktifinde kayıtlı binaların satılması halinde kayıtlı değerleri ile bu hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yeniden değerleme artışları 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilmekle beraber;

a) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

b) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

kaydedilir.

2- İşletmenin aktifinden çıkarılan binalar kayıtlı değeri ile bu hesaba alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, amorti edilmeyen kısmı 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VIII-253- TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR HESABI

Madde 118- Üretimde kullanılan her türlü tesis, makine ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçla kullanılan taşıma gereçleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Satın alınan tesis, makine ve cihazlar maliyet bedelleri ile bu hesaba, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- İşletmece yapılan veya yaptırılan tesis, makine ve cihazların yapılmakta olan yatırımlar hesabında oluşan maliyetinin aktifleştirilmesinde maliyet bedeli bu hesaba borç, 258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Tesis, makine ve cihazların ekonomik değerini artırmak amacıyla yapılan harcamalar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

4- Tesis, makine ve cihazların yeniden değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan tesis, makine ve cihazlar kayıtlı değerleri ile bu hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yeniden değerleme artışları 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

b) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

kaydedilir.

2- İşletmenin aktifinden çıkarılan tesis, makine ve cihazlar kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, amorti edilmeyen kısmı 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IX- 254- TAŞITLAR HESABI

Madde 119- İşletme faaliyetlerinde kullanılan taşıtlar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Satın alınan taşıtlar maliyet bedelleri ile bu hesaba, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- İşletmece imal edilen veya ettirilen taşıtların yapılmakta olan yatırımlar hesabında oluşan maliyetinin aktifleştirilmesinde maliyet bedeli bu hesaba borç, 258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Taşıt araçlarının ekonomik değerini artırmak amacıyla yapılan harcamalar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

4- Taşıtların yeniden değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan taşıtlar kayıtlı değerleri ile bu hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yeniden değerleme artışları 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

b) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

kaydedilir.

2- İşletmenin aktifinden çıkarılan taşıtlar kayıtlı değeri ile bu hesaba alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, amorti edilmeyen kısmı 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

X- 255- DEMİRBAŞLAR HESABI

Madde 120- İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makine ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk, dolap, mobilya gibi maddi duran varlıklar bu hesapta izlenir.

Bedeli 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda belirlenen tutarı aşmayan demirbaşlar, Ayniyat Yönetmeliği hükümleri saklı kalmak kaydıyla doğrudan gider kaydedilebilir ve bu demirbaş giderlerine ilişkin kayıtlar nazım hesaplarda izlenir.

A- Borç

1- Satın alınan demirbaşlar maliyet bedeli ile bu hesaba, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- İşletmede kullanılmak üzere imal edilen veya ettirilen demirbaşların yapılmakta olan yatırımlar hesabında oluşan maliyetinin aktifleştirilmesinde maliyet bedeli bu hesaba borç, 258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Demirbaşların ekonomik değerini artırmak amacıyla yapılan harcamalar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

4- Demirbaşların yeniden değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına alacak kaydedilir.

5- Demirbaşların sayımı sonucunda tespit edilen fazlalıklar rayiç değerleri ile bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan demirbaşlar kayıtlı değerleri ile bu hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yeniden değerleme artışları 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

b) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç ,

kaydedilir.

2- Demirbaşların sayımı sonucunda tespit edilen noksanlıklar bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

3- Kullanılamayacak hale gelmesi nedeniyle kayıtlardan düşülmesi gereken demirbaşlar kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, ayrılan amortismanları demirbaşın kayıtlı değerinden az ise aradaki fark 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

4- Personele zimmetle verilen demirbaşlardan kaybedilen veya çalınanlar bir taraftan kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, amorti edilmeyen kısmı 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç; diğer taraftan rayiç değerleri üzerinden sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XI- 256- DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR HESABI

Madde 121- Yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer maddi duran varlıklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Satın alınan diğer maddi duran varlıklar maliyet bedelleri ile bu hesaba, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- İşletmece imal edilen veya ettirilen diğer maddi duran varlıkların yapılmakta olan yatırımlar hesabında oluşan maliyetinin aktifleştirilmesinde maliyet bedelleri bu hesaba borç, 258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Diğer maddi duran varlıkların ekonomik değerini artırmak amacıyla yapılan harcamalar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

4- Diğer maddi duran varlıkların yeniden değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına alacak kaydedilir.

5- Diğer maddi duran varlıkların sayımı sonucunda tespit edilen fazlalıklar rayiç değerleri ile bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan diğer maddi duran varlıklar kayıtlı değerleri ile bu hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yeniden değerleme artışları 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

b) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

kaydedilir.

2- Diğer maddi duran varlıkların sayımı sonucunda tespit edilen noksanlıklar bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

3- Kullanılamayacak hale gelmesi nedeniyle kayıtlardan düşülmesi gereken diğer maddi duran varlıklar kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, ayrılan amortisman diğer maddi duran varlığın kayıtlı değerinden az ise aradaki fark 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

4- Personele zimmetle verilen diğer maddi duran varlıklardan kaybedilen veya çalınanlar bir taraftan kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, amorti edilmeyen kısmı 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç; diğer taraftan rayiç değerleri üzerinden sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XII- 257- BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-)

Madde 122- Maddi duran varlık bedellerinin kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilmesini sağlamak amacıyla 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Maddi duran varlıklar için hesaplanan amortisman tutarları bu hesaba alacak, ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

2- Amortismana tabi maddi duran varlıkların yeniden değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları üzerinden hesaplanan amortisman tutarları bu hesaba alacak, ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Satılan maddi duran varlıkların birikmiş amortismanları bu hesaba, yeniden değerleme artışları 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, kayıtlı değerleri ile ilgili maddi duran varlık hesabına, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

b) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

kaydedilir.

2- Kullanılamayacak hale gelmesi nedeniyle kayıtlardan düşülmesi gereken maddi duran varlıkların birikmiş amortismanları bu hesaba, ayrılan amortisman maddi duran varlıkların

kayıtlı değerlerinden az ise aradaki fark 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç, kayıtlı değeri ile ilgili maddi duran varlık hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XIII- 258- YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI

Madde 123- İşletmede yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamalar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Yatırım projelerine yapılan harcamalar bu hesaba, bu tutarlar üzerinden ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Tamamlanan yatırım projeleri maliyet bedelleri ile bu hesaba alacak, ilgili maddi duran varlık hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

XIV- 259- VERİLEN AVANSLAR HESABI

Madde 124- Yurt içinden veya yurt dışından satın alınmak üzere sipariş edilen maddi duran varlıklarla ilgili avans ödemeleri ve bu amaçlarla açtırılan akreditifler bu hesapta izlenir.

A-Borç

1- Maddi duran varlık edinilmesi ile ilgili olarak verilen avanslar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Yabancı ülkelerden yapılacak satın almalar için milli bankalar nezdinde açılan akreditif tutarları bu hesaba borç, 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Verilen avans karşılığı sipariş edilen maddi duran varlıklardan teslim alınanlara ilişkin yapılan harcama tutarı bu hesaba alacak, maliyet bedeli ile ilgili maddi duran varlık hesabına, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç kaydedilir.

2- Verilen avanstan yapılan nakden iadeler bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

3- Nakden veya mahsuben geri alınamayan avans tutarları bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

BEŞİNCİ BÖLÜM

26- MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR İŞLEMLERİ,
HESAP VE DEFTER KAYITLARI

I- MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR İŞLEMLERİ

Madde 125- Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin belli bir şekilde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyeler bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

260- HAKLAR HESABI
267- DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR HESABI
268- BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-)
269- VERİLEN AVANSLAR HESABI

II- 260- HAKLAR HESABI

Madde 126- İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bir bedel ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin işletmeye belli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamalar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Haklar, maliyet bedeli ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Yararlanma süresi belli olanlar sürenin bitiminde, yararlanma süresi belli olmayanlar 5 inci yılın sonunda bu hesaba alacak, 268- Birikmiş Amortismanlar Hesabına borç kaydedilir.

2- Yararlanma hakkı devredildiğinde kayıtlı değeri ile bu hesaba alacak, birikmiş amortismanları 268- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, devir bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

b) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 267- DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR HESABI

Madde 127- Bu hesap grubunda sayılan duran varlıklar dışında kalan diğer maddi olmayan duran varlıklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Diğer maddi olmayan duran varlıklar maliyet bedeli ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Yararlanma süresi belli olanlar sürenin bitiminde, yararlanma süresi belli olmayanlar 5 inci yılın sonunda bu hesaba alacak, 268- Birikmiş Amortismanlar Hesabına borç kaydedilir.

2- Yararlanma hakkı devredildiğinde kayıtlı değeri ile bu hesaba alacak, birikmiş amortismanları 268- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, devir bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

b) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IV- 268- BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-)

Madde 128- Maddi olmayan duran varlık bedellerinin kullanılabilecekleri süre içinde yok edilebilmesini sağlamak amacıyla ayrılan amortismanlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Ayrılan amortisman tutarları bu hesaba alacak, ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Yararlanma süresi belli olanlar sürenin bitiminde, yararlanma süresi belli olmayanlar 5 inci yılın sonunda bu hesaba borç, ilgili maddi olmayan duran varlıklar hesabına alacak kaydedilir.

2- Elden çıkarılan maddi olmayan duran varlıkların birikmiş amortismanları bu hesaba, devir bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, kayıtlı değeri ile ilgili maddi olmayan duran varlıklar hesabına alacak kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

b) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

V- 269- VERİLEN AVANSLAR HESABI

Madde 129- Maddi olmayan duran varlıklarla ilgili olarak gerek yurtiçi gerekse yurt dışındaki kişi ve kuruluşlara yapılan avans ödemeleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

Verilen avanslar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Verilen avanstan yapılan mahsuplar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

VI- DURAN VARLIKLAR AMORTİSMAN VE YENİDEN DEĞERLEME DEFTERİ (Örnek : 18)
Madde 130- Duran varlıkların amortisman ve yeniden değerlemesine ilişkin bilgilerin kaydedildiği bu defter, duran varlıkların çeşitlerine göre bölümlere ayrılmak suretiyle tutulur.

Kayda alınan duran varlıkların cinsi, nevi, miktarı, edinme tarihi, iktisap değeri, amortisman oranı ve yöntemi ile yeniden değerleme oranına ilişkin bilgiler deftere sütun başlıklarına göre kaydedilir.

Kayda alınan maddi olmayan duran varlıklara ilişkin bilgiler de yukarıdaki fıkrada açıklandığı şekilde bu deftere sütun başlıklarına göre kaydedilir. Ancak, defterin yeniden değerleme ile ilgili sütunları boş bırakılır.

Maddi duran varlığın maliyetine eklenmesi gereken esaslı onarım ve değişikliklerin yapılmış olması durumunda, maddi duran varlık yeni satın alınmış gibi değerlendirilerek esaslı onarım ve değişikliğin hangi demirbaşla ilgili olduğu defterin “cinsi ve nevi” sütununda belirtilmek suretiyle kaydedilir.

Daha sonraki yıllara ait amortisman ayırma ve yeniden değerleme işlemlerine ilişkin bilgiler, duran varlıklar tamamen amorti edilene kadar defterin yarım sayfalarında yer alan ilgili sütunlara kaydedilerek izlenir.

Kayıttan düşülmesi gereken maddi duran varlıklar defterin “satış veya terkin tarihi ” sütununa, satıldığı veya terkin edildiği belirtilmek suretiyle kaydedilir.

Kullanılamaz hale gelen veya başka nedenlerle kullanım olanağı kalmayan maddi duran varlıklar için açıklamalı iki nüsha tutanak düzenlenir. Tutanağın birinci nüshası muhasebeleştirme belgesine bağlanır, ikinci nüsha ise saymanlıkta saklanır.

ALTINCI BÖLÜM

27- ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR İŞLEMLERİ
VE HESAP KAYITLARI

I- ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR İŞLEMLERİ

Madde 131- Belirli bir maddi varlıkla çok yakından ilgili bulunan veya tamamen tüketime tabi varlıklar için yapılan, üretim çalışmalarının zaman ve yoğunluğu ile sınırlı bir ömre sahip olan giderler bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

271- ARAMA GİDERLERİ HESABI
272- HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI
278- BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI HESABI (-)
279- VERİLEN AVANSLAR HESABI

II- 271- ARAMA GİDERLERİ HESABI

Madde 132- Arama amacı ile yapılan giderler bu hesapta izlenir.

A- Borç

Arama giderleri bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B-Alacak

1- Arama faaliyetleri sonucunda üretilebilir bir rezerv bulunamamışsa yapılan giderler bu hesaba alacak, ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

2- Aktifleştirilmiş olup itfa süresi dolanlar bu hesaba alacak, 278- Birikmiş Tükenme Payları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 272- HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI

Madde 133- Maden üstündeki örtüyü kaldırmak veya yer altındaki maden yataklarına girmek; petrol işlemlerinden kuyu açma, temizleme ve benzeri işlerle ilgili giderler bu hesapta izlenir.

A- Borç

Yapılan giderler bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Aktifleştirilmiş olup itfa süresi dolanlar bu hesaba alacak, 278- Birikmiş Tükenme Payları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IV- 278- BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI HESABI (-)

Madde 134- Özel tükenmeye tabi varlıklar grubuna giren kalemler için ayrılacak tükenme payları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Ayrılan tükenme payları bu hesaba alacak, ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

B- Borç

İtfa süresi dolan değerler bu hesaba borç, özel tükenmeye tabi varlıklar grubundaki ilgili hesaba alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

V- 279-VERİLEN AVANSLAR HESABI

Madde 135- Özel tükenmeye tabi varlıklar için yapılan avans ödemeleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

Verilen avanslar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Verilen avanstan yapılan mahsuplar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

YEDİNCİ BÖLÜM

28- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI
İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR
TAHAKKUKLARI İŞLEMLERİ

Madde 136- İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek yıllara ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirler bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

280- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABI
281- GELİR TAHAKKUKLARI HESABI

II- 280- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABI

Madde 137- Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken gelecek yıllara ait giderler bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 180- Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen gelecek yıllara ait giderler bu hesaba alacak, 180- Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 281- GELİR TAHAKKUKLARI HESABI

Madde 138- Üçüncü kişilerden tahsili yada bunlar hesabına kesin borç kaydı bir yıl veya daha sonraki yıllarda yapılacak gelirlerin içinde bulunulan döneme ait olan kısımları bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 181- Gelir Tahakkukları Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen gelir tahakkukları bu hesaba alacak 181-Gelir Tahakkukları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

SEKİZİNCİ BÖLÜM

29- DİĞER DURAN VARLIKLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- DİĞER DURAN VARLIKLAR İŞLEMLERİ

Madde 139- Önceki bölümlerde sayılan duran varlık kalemlerine girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer duran varlık kalemleri bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

291- GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KDV HESABI
293- GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR HESABI
294- ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLAR HESABI
295- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI
297- DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR HESABI
298- STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-)
299- BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-)

II- 291- GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KDV HESABI

Madde 140- Satın alınan veya imal edilen amortismana tabi iktisadi kıymetlerle ilgili bir yıldan daha uzun sürede indirilebilecek nitelikteki katma değer vergileri bu hesapta izlenir.

A- Borç

Bir yıldan daha uzun sürede indirilebilecek nitelikteki katma değer vergileri bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

İndirilme süresi bir yılın altına düşen katma değer vergileri bu hesaba alacak, 191- İndirilecek KDV Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 293- GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR HESABI

Madde 141- Tedbirli satın alma ve üretme politikası gereği ve stok dönüş hızı düşüklüğü nedeniyle işletmede bulunan ve işletmenin bir yıllık dönemden sonra kullanacağı stoklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Gelecek yıllar ihtiyacı stoklar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Gelecek yıllar ihtiyacı için edinilen stoklar kullanım dönemlerinde bu hesaba alacak, ilgili stok hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IV-294- ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLAR
HESABI

Madde 142- Çeşitli nedenlerle işletmede kullanılma ve satış olanaklarını yitiren stoklar ve maddi duran varlıklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- İşletmede kullanılma niteliğini kaybeden ilk madde ve malzemelerle fiziki nedenlerle bozulduğu için işletmenin müşterilerine sunamayacağı mamul ve ticari mallar tasfiye edilinceye kadar bu hesaba borç, ilgili stok hesaplarına alacak kaydedilir.

2- İşletmede kullanımdan kaldırılan maddi duran varlıklar kayıtlı değerleri ile bu hesaba borç, ilgili maddi duran varlık hesabına alacak kaydedilmekle birlikte; birikmiş amortismanları da 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına borç, 299- Birikmiş Amortismanlar Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan veya elden çıkarılan stoklar ve maddi duran varlıklar kayıtlı değerleri ile bu hesaba, bu değerler üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, birikmiş amortismanları 299- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

b) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

kaydedilir.

2- Değersiz hale gelen stoklar ve maddi duran varlıklar kayıtlı değerleri ile bu hesaba alacak, birikmiş amortismanları 299- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, amorti edilmeyen kısmı 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

V- 295- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI

Madde 143- İzleyen yıldan sonraki yıllarda indirim konusu yapılabilecek olan peşin ödenen vergiler ve fonlar bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen peşin ödenen vergiler ve fonlar bu hesaba alacak, 193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VI- 297- DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR HESABI

Madde 144- Bu hesap grubu içinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli duran varlıklar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Diğer çeşitli duran varlıklar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Kayıtlardan çıkarılan diğer çeşitli duran varlıklar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VII- 298- STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-)

Madde 145- Bu bölümde yer alan stokların yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri nedeniyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması veya bunun dışında diğer nedenlerle piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla, kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Ayrılan karşılık tutarları bu hesaba alacak, 654- Karşılık Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Karşılık ayırma nedeni ortadan kalktığında ayrılan karşılık tutarı bu hesaba borç, 644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak kaydedilir.

2- Karşılık ayrılan stokların satılması halinde ayrılan karşılık tutarı bu hesaba, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, kayıtlı değerleri ile 294- Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabına, hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

b) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VIII- 299- BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-)

Madde 146- Bu gruptaki amortismana tabi varlıklar için ayrılan amortisman tutarları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Diğer duran varlıklarla ilgili ayrılan amortisman tutarları bu hesaba alacak, 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Satılan diğer duran varlıkların birikmiş amortismanları bu hesaba, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, kayıtlı değeri ile ilgili duran varlıklar hesabına, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilmekle birlikte;

a) Bu işlemden doğan zararlar 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç,

b) Bu işlemden doğan karlar 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak,

kaydedilir.

2- Elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıklar hesabında kayıtlı varlıklardan değersiz hale gelenlerin birikmiş amortismanları bu hesaba, amorti edilmeyen kısmı 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç, kayıtlı değerleri ile 294- Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

KISIM VII

III- KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

3- KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR İŞLEMLERİ

Madde 147- Bu ana hesap grubu; işletmenin sahip olduğu kısa vadeli yabancı kaynakları kapsar. Kısa vadeli yabancı kaynaklar aşağıdaki hesap gruplarından oluşur.

32- TİCARİ BORÇLAR
33- DİĞER BORÇLAR
34- ALINAN AVANSLAR
35- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ
36- ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
37- BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
38- GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI
39- DİĞER YABANCI KAYNAKLAR

BİRİNCİ BÖLÜM

32- TİCARİ BORÇLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- TİCARİ BORÇLAR İŞLEMLERİ

Madde 148- İşletmenin ticari ilişkileri nedeniyle ortaya çıkan borçları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

320- SATICILAR HESABI
326- ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI
329- DİĞER TİCARİ BORÇLAR HESABI

II- 320- SATICILAR HESABI

Madde 149- İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan ticari borçları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Mal ve hizmet alımlarından doğan borçlar bu hesaba alacak, satın alınan mal ve hizmet maliyet bedeli ile ilgili hesaplara, ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç kaydedilir.

2- İşletmenin anlaşmalar uyarınca satıcılara olan borçlarına yürütülen faizler bu hesaba alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

3- Envanter dönemlerinde satıcılara yabancı para birimi üzerinden olan borçların değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba alacak, 656- Kambiyo Zararları Hesabına borç kaydedilir.

4- Mal ve hizmet alımlarında satıcıların işletme adına yaptığı giderler bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

1- Satıcılara nakden veya hesaben yapılan ödemeler bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- İade edilen stok tutarları bu hesaba borç, maliyet bedeli ile ilgili stok hesabına, ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına alacak kaydedilir.

3- Satıcıların sonradan yaptığı ıskontolar bu hesaba borç, ıskonto yapılan mal ve hizmet bedeli 602- Diğer Gelirler Hesabına, bu tutar üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilir.

4- Envanter dönemlerinde satıcılara yapancı para birimi üzerinden olan borçların değerlemesi sonucunda oluşan değer azalışları bu hesaba borç, 646- Kambiyo Karları Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 326- ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI

Madde 150- Üçüncü kişilerin belli bir işi yapmalarını, aldıkları bir değeri geri vermelerini sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek bir alacağın karşılığı olarak alınan depozito ve teminatlar bu hesapta izlenir.

Bu hesaba sadece nakit olarak alınan depozito ve teminatlar kaydedilir.

A- Alacak

Alınan depozito ve teminatlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

1- Geri verilen depozito ve teminatlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Gelir kaydedilen depozito ve teminatlar bu hesaba borç, 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Herhangi bir alacağa karşılık mahsup edilen depozito ve teminatlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IV- 329- DİĞER TİCARİ BORÇLAR HESABI

Madde 151- Yukarıdaki hesap kalemlerinin kapsamına alınamayan borçlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

İşletmenin diğer ticari borçları bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Ödenen diğer ticari borçlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

İKİNCİ BÖLÜM

33- DİĞER BORÇLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- DİĞER BORÇLAR İŞLEMLERİ

Madde 152- Herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelen borçlar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

335- PERSONELE BORÇLAR HESABI
336- DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI

II - 335- PERSONELE BORÇLAR HESABI

Madde 153- İşletmenin personeline olan ücret, ikramiye ve vergi iadeleri gibi borçları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Tahakkuk eden işçi ücretleri ve memur aylıklarından henüz ödenmemiş olanlar bu hesaba, vergi kesintileri 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına, sosyal güvenlik kesintileri 361- Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri Hesabına, diğer kesintiler ilgili hesaplara alacak, tahakkuk toplamı ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

2- İşletmenin personeline olan özel gider indirimine ilişkin borçları bu hesaba alacak,
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına borç kaydedilir.

3- Personelin maaş ve ücretlerinden fazla ve yersiz kesilmek suretiyle sosyal güvenlik kurumlarına gönderilen tutarlardan personele ödenmesi gerekenler bu hesaba alacak, 136- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Personele borçlardan ödenen tutarlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- İşletmeden ayrılan personele olan borçlar bu hesaba borç, 336- Diğer Çeşitli Borçlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.
III- 336- DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI

Madde 154- Ticari olmayıp yukarıdaki hesaplardan hiçbirinin kapsamına alınamayan öğrenci hakkı, kira borçları, faiz borçları gibi çeşitli borçlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

İşletmenin diğer çeşitli borçları bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Ödenen diğer çeşitli borçlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

34- ALINAN AVANSLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- ALINAN AVANSLAR İŞLEMLERİ

Madde 155- Gerek satış sözleşmeleri dolayısıyla gerekse diğer nedenlerle işletme tarafından üçüncü kişilerden alınan avanslar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

340- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI
349- ALINAN DİĞER AVANSLAR HESABI

II- 340- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI

Madde 156- İşletmenin satış amacıyla gelecekte yapacağı mal ve hizmet teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği tutarlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Alınan sipariş avansları bu hesaba alacak, tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

1- Alınan sipariş avansına konu mal teslim edildiğinde veya öngörülen hizmet yapıldığında alınan avans tutarı bu hesaba, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, mal veya hizmetin satış bedeli “60- Brüt Satışlar” grubunun ilgili hesabına, bu bedel üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilir.

2- Alınan sipariş avanslarından yapılan iadeler bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 349- ALINAN DİĞER AVANSLAR HESABI

Madde157- İşletmenin aldığı diğer avanslar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Alınan diğer avanslar bu hesaba alacak, tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Alınan diğer avanslardan yapılan iadeler ve mahsuplar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.
Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

35- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ İŞLEMLERİ
VE HESAP KAYITLARI

I- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ İŞLEMLERİ

Madde 158- Yıllara yaygın taahhüt işleri yapan işletmelerin üstlendikleri işlerden, gerçekleştirdikleri kısım karşılığında aldıkları hakedişler bu grup hesaplarda izlenir..

II- 350 -358-YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ HESABI

Madde 159- İşletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinden tamamlanan kısımlar için düzenlenen hakediş bedelleri, bu hesap grubu aralığında 170-178 hesap grubu aralığındaki hesaplara paralel olarak açılacak hesaplarda izlenir.

A- Alacak

İşletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile ilgili olarak düzenlenen hakediş tutarları bu hesaplara, bu tutarlar üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, peşin ödenen vergi ve fonlar ilgili hesaba, alınan avanslardan yapılan mahsuplar 340- Alınan Sipariş Avansları Hesabına, damga vergisi kesintileri 740- Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

İşletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin geçici kabulü yapıldığında hakediş tutarları bu hesaba borç, “60- Brüt Satışlar” grubunun ilgili hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesapların alacak kalanları ertesi hesap dönemine devreder.

BEŞİNCİ BÖLÜM

36- ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER İŞLEMLERİ
VE HESAP KAYITLARI

I- ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER İŞLEMLERİ

Madde 160- İşletmenin sorumlu veya mükellef sıfatıyla ödeyeceği vergi, resim, harç, kesinti, sigorta primi, sendika aidatları, icra taksitleri ve benzeri borçlar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI
361- ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ HESABI
362- ÖDENECEK DÖNER SERMAYE YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI
363- ÖDENECEK DÖNER SERMAYE KATKI PAYLARI HESABI
368- VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER HESABI
369- ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER HESABI

II- 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI

Madde 161- İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mali mevzuat uyarınca mükellef veya sorumlu sıfatıyla kendisine, personeline veya üçüncü kişilere ilişkin olarak ödenmesi gereken vergi, resim, harç ve fonlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- İşletmenin dönem sonu karları üzerinden ayrılan kurumlar vergisi ve fon payı tutarlarından peşin ödenen vergiler ve fonlar mahsup edildikten sonra kalan tutar bu hesaba alacak, 370- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabına borç kaydedilir.

2- İşletmenin faaliyetleri nedeniyle ortaya çıkan ve gider yazılması gereken vergi ve fonlar bu hesaba alacak, ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

3- Ay sonlarında hesaplanan katma değer vergisi hesabının alacak kalanı, indirilecek katma değer vergisi hesabı ve devreden katma değer vergisi hesabının borç kalanları toplamı ile karşılaştırıldığında hesaplanan katma değer vergisinin alacak fazlası bu hesaba alacak, 391- Hesaplanan KDV Hesabına borç kaydedilir.

4- Sorumlu sıfatıyla ücretlerden, hakediş ödemelerinden ve diğer işlemlerden yapılan vergi ve fon kesintileri bu hesaba, diğer kesintiler ve ödemeler ilgili hesaplara alacak, tahakkuk toplamı da ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Ödenen vergi ve fonlar bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Vadesi geçmiş, ertelenmiş veya takside bağlanmış vergi ve fonlar bu hesaba borç, 368- Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 361- ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ HESABI

Madde 162- İşletmenin, personelin hakedişlerinden sosyal güvenlik mevzuatı hükümlerine göre kesintiye tabi tutmakla yükümlü bulunduğu, personele ait emeklilik keseneği ve sigorta primleri ile bunlara ilişkin işveren katılma payları ve işverence sosyal güvenlik kuruluşlarına ödenecek diğer yükümlülükler bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Memur ve işçilerin aylık ve ücret ödemelerinden yapılan sosyal güvenlik kesintileri ile bunlara ilişkin işveren katılma payları bu hesaba, diğer kesintiler ve ödemeler ilgili hesaplara alacak, tahakkuk toplamı da ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

2- Emekli Sandığı veya Sosyal Sigortalar Kurumu geliri olarak nakden tahsil edilen tutarlar bu hesaba alacak, 100- Kasa Hesabına borç kaydedilir.

3- Hesap veya toplam hatası nedeniyle sosyal güvenlik kurumlarına fazla gönderilen tutarlar bu hesaba alacak, 136- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- İşletmece tahsil edilen sosyal güvenlik kesintilerinden ilgili kuruma gönderilen tutarlar veya yapılan mahsuplar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Vadesi geçmiş, ertelenmiş veya takside bağlanmış sosyal güvenlik kesintileri bu hesaba borç, 368- Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IV- 362- ÖDENECEK DÖNER SERMAYE YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI

Madde 163- Döner sermayeli işletmelerce genel bütçeye aktarılacak tutarlar, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu payı, idare masraflarına katılma payı, amortisman payı, kar payı, merkez hissesi gibi Hazineye veya ilgili idareye ödenecek gelir ve paylar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Döner sermayeli işletmelerce, bu Yönetmeliğin 60- Brüt Satışlar, 64- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar ile 67- Olağandışı Gelir ve Karlar gruplarındaki hesapların alacak toplamlarından; 61- Satış İndirimleri grubunda yer alan hesapların borç toplamları çıkarılarak bulunacak gayri safi hasılat üzerinden, Bakanlıkça belirlenen oranlarda ayrılacak genel bütçeye aktarılacak tutarlar bu hesaba alacak, 770- Genel Yönetim Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

2- 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununun 18/k maddesi gereğince, döner sermayeli işletmelerce her yıl Aralık ayı sonunda tespit edilen gayri safi hasılat üzerinden ayrılacak Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu payı bu hesaba alacak, 770-Genel Yönetim Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

3- Sağlık Bakanlığına bağlı döner sermayeli işletmeler ile Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu döner sermaye işletmelerinde; her yıl Aralık ayı sonunda tespit edilen gayri safi hasılattan ayrılan genel bütçeye aktarılacak tutarlar ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu payı düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden hesaplanan merkez hissesi bu hesaba alacak, 770- Genel Yönetim Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

4- Üniversite döner sermaye işletmelerince, mevzuatları gereği üniversitelerinin araştırma fonlarına aktarılan tutarlar bu hesaba alacak, 770- Genel Yönetim Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

5- İdare masraflarına katılma payı ve amortisman paylarına ilişkin tutarlar bu hesaba alacak, 770- Genel Yönetim Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Hazineye veya katma bütçeye yatırılan veya ilgili kuruma gönderilen tutarlar bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.

2- Vadesi geçmiş, ertelenmiş veya takside bağlanmış döner sermaye yükümlülüklerine ilişkin tutarlar bu hesaba borç, 368- Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

V- 363- ÖDENECEK DÖNER SERMAYE KATKI PAYLARI HESABI

Madde 164- Döner sermayeli işletmelerce, personele maaş dışında katkı payı, prim, huzur hakkı gibi değişik adlarla yapılan ödemelerin tahakkuku bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Personele katkı payı, prim gibi değişik adlarla ödenecek tutarlar bu hesaba, yapılan kesintiler ilgili hesaplara alacak, 770- Genel Yönetim Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Personele yapılan ödemeler bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaba alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VI- 368- VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER HESABI

Madde 165- Kanuni süresi içerisinde ödenmeyen vergi ve diğer yükümlülükler ile ertelenen veya taksitlendirilen vergi ve diğer yükümlülükler bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Vadesi geçmiş, ertelenmiş veya takside bağlanmış vergi ve diğer yükümlülükler bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Vadesi geçmiş, ertelenmiş veya takside bağlanmış vergi ve diğer yasal yükümlülüklerin tecil faizleri veya gecikme cezaları bu hesaba alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Vadesi geçmiş, ertelenmiş veya takside bağlanmış vergi ve diğer yükümlülüklerden yapılan ödemeler bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

VII- 369- ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER HESABI

Madde 166- Özel bölümlerinde tanımlananlar dışında kalan yükümlülükler bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Ödenecek diğer yükümlülükler bu hesabı alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Diğer yükümlülüklerden yapılan ödemeler bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

ALTINCI BÖLÜM

37- BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI İŞLEMLERİ

Madde 167- Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarının ne olacağı kesin olarak bilinemeyen veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman tahakkuk edeceği bilinemeyen borçlar veya giderler için ayrılan karşılıklar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

370- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI
371- DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI (-)
372- KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HESABI
373- MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI HESABI
379- DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI HESABI

II- 370- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI

Madde 168- Dönem karı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler, fonlar ve benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Dönem karı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları bu hesaba alacak, 691- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Kurumlar vergisi beyan döneminde, ayrılan dönem karı ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları bu hesaba borç, 371- Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabının borcunda yazılı tutar aynı hesaba, bu iki hesabın karşılaştırılması sonucu ödenmesi gereken vergi ve fon tutarları da 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 371- DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI (-)

Madde 169- Mevzuat gereğince peşin ödenen kurumlar vergisi ile diğer yükümlülükler bu hesapta izlenir.

A- Borç

Yılı içinde peşin ödenen vergi ve fon tutarları bu hesaba borç, 193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Kurumlar vergisi beyan döneminde, peşin ödenen vergi ve fon payı tutarları bu hesaba alacak, 370- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IV- 372- KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HESABI

Madde 170- Belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve bir yıl içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları karşılıkları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Ayrılan karşılık tutarları bu hesaba alacak, ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

B- Borç

Ödenen tazminatlar bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

V- 373- MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI HESABI

Madde 171- Aylık maliyetlerin belirlenmesinde, gelecek aylarda kesin tahakkuku yapılacak giderlerden aylık maliyetlere pay verilmesinde, tamir-bakım, ikramiyeler ve benzeri giderlere ilişkin tahmini gider karşılıkları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Aylık maliyetlere yüklenen tahmini gider karşılıkları bu hesaba alacak, ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

B- Borç

Bu hesaba alacak yazılan gider karşılıklarının kesin tutarları belli olduğunda ayrılan karşılık tutarı bu hesaba, yapılan giderlere ilişkin olarak ödenen katma değer vergisi 191-İndirilecek KDV Hesabına borç, yapılan ödemeler ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

VI- 379- DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI HESABI

Madde 172- Bu grubun yukarıda belirtilen hesapları içinde yer almayan borç ve gider karşılıkları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Diğer borç ve gider karşılık tutarları bu hesaba alacak, ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir.

B- Borç

Ödenen diğer borç ve gider karşılık tutarları bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

YEDİNCİ BÖLÜM

38- GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI İŞLEMLERİ

Madde 173- İçinde bulunulan ayda ortaya çıkan ancak gelecek dönemlere ait gelirler ile faaliyet dönemine ait olup ödemesi gelecek aylarda yapılacak giderler bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

380- GELECEK AYLARA AİT GELİRLER HESABI
381- GİDER TAHAKKUKLARI HESABI

II- 380- GELECEK AYLARA AİT GELİRLER HESABI

Madde 174- Gelecek aylara ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait olan kısımları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Tahsil edilen gelirlerden gelecek aylara ait olanlar bu hesaba, gelir yazılması gereken tutarlar ilgili gelir hesabına, hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, bunların toplamı da tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Bir yıldan daha uzun dönemlerle ilgili olarak tahsil edilen gelirlerden vadesi bir yılın altına düşenler bu hesaba alacak, 480- Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Peşin tahsil edilen gelirler ait oldukları ayda bu hesaba borç, ilgili gelir hesabına alacak kaydedilir.

2- Peşin tahsil edilen gelirlerden yapılan iadeler bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 381- GİDER TAHAKKUKLARI HESABI

Madde 175- Gelecek aylarda ödemesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkukları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Gerçekleşmiş olmasına rağmen henüz işletmeden istenebilir duruma gelmeyen giderler bu hesaba alacak, ilgili gider veya zarar hesaplarına borç kaydedilir.

B- Borç

Tahakkuk eden giderlere ilişkin yapılan ödemeler bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

SEKİZİNCİ BÖLÜM

39- DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR İŞLEMLERİ
VE HESAP KAYITLARI

I- DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR İŞLEMLERİ

Madde 176- Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

391- HESAPLANAN KDV HESABI
393- MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
397- SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HESABI
399- DİĞER ÇEŞİTLİ YABANCI KAYNAKLAR HESABI

II- 391- HESAPLANAN KDV HESABI

Madde 177- Teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden hesaplanan katma değer vergisi ile işlemi gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin katma değer vergisi bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Teslim edilen mal veya ifa edilen hizmet bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi bu hesaba, mal ve hizmet bedeli 60-Brüt Satışlar grubunun ilgili hesabına alacak, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Üretilerek işletmenin kullanımına tahsis edilen maddi duran varlıkların rayiç değerleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisi bu hesaba, rayiç değerleri ile 600- Yurtiçi Satışlar Hesabına alacak, ilgili duran varlık hesabına borç kaydedilmekle birlikte; aynı zamanda maliyet değerleri ile 152- Mamuller Hesabına alacak, 620- Satılan Mamuller Maliyeti Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Ay sonlarında bu hesabın alacak kalanı, indirilecek katma değer vergisi ve devreden katma değer vergisi hesaplarının borç kalanları ile karşılaştırılarak;

a) Hesaplanan katma değer vergisi kalan verdiğinde aradaki fark bu hesaba borç, 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak,

b) İndirilecek katma değer vergisi ve devreden katma değer vergisi hesapları kalan verdiğinde bu hesapların kalanların toplamı 190- Devreden KDV Hesabına borç, ilgili hesaplara alacak,

kaydedilir.

2- Satılan mallardan iade edilenlere ilişkin hesaplanan katma değer vergisi bu hesaba, iade edilen mal satış bedeli ile 610- Satıştan İadeler Hesabına borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Sürekli envanter yöntemini uygulayan işletmelerce aynı zamanda iade edilen mallar, maliyet değerleri ile 62- Satışların Maliyeti Hesap grubunun ilgili hesabına alacak, ilgili stok hesabına borç kaydedilir.

III- 393- MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI

Madde 178- Merkezin şubelerle, şubelerin merkezle veya kendi aralarındaki borç ve alacak ilişkileri borçlu ve alacaklı olarak çalışan bu hesapta izlenir.

Merkezden sermayeye eklenmek üzere gönderilen değerler 500- Sermaye Hesabında, yardım olarak gönderilen değerler de 602- Diğer Gelirler Hesabında izlenir.

A- Borç

Merkezden şubelere, şubelerden merkeze veya bir şubeden başka bir şubeye herhangi bir değer gönderildiğinde, bu değerler gönderen saymanlıkça bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Merkezden veya şubelerden herhangi bir değer alındığında bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç veya alacak kalanı merkezde hesap dönemi sonunda diğer şubelerin cari hesabıyla karşılaştırılarak kapatılır.

IV- 397- SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HESABI

Madde 179- Sayımlar sonunda tespit edilen kasa, stok, menkul kıymet ve maddi duran varlıklar fazlalarıyla üniteler arası yollamada ortaya çıkan fazlalar, nedenleri tespit edilinceye kadar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Kasa sayımında ortaya çıkan fazlalıklar bu hesaba alacak, 100- Kasa Hesabına borç kaydedilir.

2- Stokların sayımında ortaya çıkan fazlalıklar bu hesaba alacak, ilgili stok hesabına borç kaydedilir.

3- Maddi duran varlıkların ve menkul kıymetlerin sayımında ortaya çıkan fazlalıklar rayiç değerleriyle bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

1- Kasa sayımı sonucunda ortaya çıkan fazlalıklardan hak sahipleri tespit edilenlere yapılan ödemeler bu hesaba borç, ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Sayım fazlalarından gelir yazılması gereken tutarlar bu hesaba borç, duruma göre 671- Önceki Dönem Gelir ve Karları Hesabı veya 679- Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

V- 399- DİĞER ÇEŞİTLİ YABANCI KAYNAKLAR HESABI

Madde 180- Bu hesap grubu içinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli yabancı kaynaklar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Diğer çeşitli yabancı kaynaklar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Elden çıkarılan diğer çeşitli yabancı kaynaklar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemini devreder.

KISIM VIII

IV- UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

BİRİNCİ BÖLÜM

42- TİCARİ BORÇLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- TİCARİ BORÇLAR İŞLEMLERİ

Madde 181- İşletmelerin ticari ilişkileri nedeniyle ortaya çıkan bir yıldan uzun vadeli borçları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

420- SATICILAR HESABI
426- ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI
429- DİĞER TİCARİ BORÇLAR HESABI

II- 420- SATICILAR HESABI

Madde 182- İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan bir yıldan uzun vadeli ticari borçları bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 320- Satıcılar Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen satıcılara olan borçlar bu hesaba borç, 320- Satıcılar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 426- ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI

Madde 183- Üçüncü kişilerin belli bir işi yapmalarını, aldıkları bir değeri geri vermelerini sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek bir alacağın karşılığı olarak alınan depozito ve teminatlar bu hesapta izlenir.

Bu hesaba sadece nakit olarak alınan depozito ve teminatlar kaydedilir.

Bu hesabın işleyişi 326- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen depozito ve teminatlar bu hesaba borç, 326- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

IV- 429- DİĞER TİCARİ BORÇLAR HESABI

Madde 184- Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiçbirinin kapsamına alınamayan bir yıldan uzun vadeli borçlar bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 329- Diğer Ticari Borçlar Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen diğer ticari borçlar bu hesaba borç, 329- Diğer Ticari Borçlar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

İKİNCİ BÖLÜM

43- DİĞER BORÇLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- DİĞER BORÇLAR İŞLEMLERİ

Madde 185- Herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş bir yıldan uzun vadeli borçlar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

436- DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI
438- KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR HESABI

II- 436- DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI

Madde 186- Ticari olmayıp yukarıdaki hesaplardan hiçbirinin kapsamına alınamayan, öğrenci hakkı, kira borçları, faiz borçları gibi bir yıldan uzun vadeli çeşitli borçlar bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 336- Diğer Çeşitli Borçlar Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen diğer çeşitli borçlar bu hesaba borç, 336- Diğer Çeşitli Borçlar hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 438- KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR HESABI

Madde 187- Kamuya olan vergi ve benzeri borçlardan vadesinde ödenmeyip ertelenmiş veya takside bağlanmış olup bir yıldan daha uzun sürede ödenecek olan kısmı bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 368- Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabında olduğu gibidir.

Vadeleri bir yılın altına düşen kamuya olan ertelenmiş veya taksitlendirilmiş borçlar bu hesaba borç, 368- Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

44- ALINAN AVANSLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- ALINAN AVANSLAR İŞLEMLERİ

Madde 188- Gerek satış sözleşmeleri dolayısıyla gerekse diğer nedenlerle işletme tarafından üçüncü kişilerden alınan ve vadeleri bir yılı aşan avanslar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

440- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI
449- ALINAN DİĞER AVANSLAR HESABI

II- 440- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI

Madde 189- İşletmenin satış amacıyla gelecekte yapacağı mal ve hizmet teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği ve vadeleri bir yılı aşan avans tutarları bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 340- Alınan Sipariş Avansları Hesabında olduğu gibidir.

Vadeleri bir yılın altına düşen avans tutarları bu hesaba borç, 340- Alınan Sipariş Avansları Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 449- ALINAN DİĞER AVANSLAR HESABI

Madde 190- Özel bölümünde tanımlanan avanslar dışında işletmenin aldığı her türlü bir yıldan uzun vadeli avanslar bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 349- Alınan Diğer Avanslar Hesabında olduğu gibidir.

Vadeleri bir yılın altına düşen avans tutarları bu hesaba borç, 349- Alınan Diğer Avanslar Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

47- BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI İŞLEMLERİ
VE HESAP KAYITLARI

I- BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI İŞLEMLERİ

Madde 191- Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak, tutarının ne olacağı kesin olarak bilinemeyen veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman tahakkuk edeceği bilinmeyen uzun vadeli borçlar veya giderler için ayrılan karşılıkları bu grup hesaplarda izlenir.

II-472- KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HESABI

Madde 192- Belirlenecek esaslar dahilinde ayrılan bir yıldan uzun vadeli kıdem tazminatı karşılıkları bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 372- Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabında olduğu gibidir.

Vadeleri bir yılın altına düşen kıdem tazminatı karşılıkları bu hesaba borç, 372- Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

BEŞİNCİ BÖLÜM

48- GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI
İŞLEMLERİ

Madde 193- İçinde bulunulan ayda ortaya çıkan ancak gelecek yıllara ait gelirler ile faaliyet dönemine ait olup ödemesi gelecek yıllarda yapılacak giderler bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

480- GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HESABI
481- GİDER TAHAKKUKLARI HESABI

II- 480- GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HESABI

Madde 194- Peşin tahsil edilen ve cari dönem içinde ilgili gelir hesaplarına kaydedilmemesi gereken gelecek yıllara ait gelirler bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 380- Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabında olduğu gibidir.

Vadeleri bir yılın altına düşen gelirler bu hesaba borç, 380- Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 481- GİDER TAHAKKUKLARI HESABI

Madde 195- Gelecek yıllarda ödemesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkukları bu hesapta izlenir.

Bu hesabın işleyişi 381- Gider Tahakkukları Hesabında olduğu gibidir.

Vadesi bir yılın altına düşen gider tahakkukları bu hesaba borç, 381- Gider Tahakkukları Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

KISIM IX

V- ÖZKAYNAKLAR

5- ÖZKAYNAKLAR İŞLEMLERİ

Madde 196- Özkaynaklar bilanço tarihinde işletmeye tahsis edilen ve ödenmiş bulunan sermaye ile sermaye yedekleri, geçmiş yıllar karları, geçmiş yıllar zararları ve dönem net kar veya zararını kapsar. Özkaynaklar aşağıdaki hesap gruplarından oluşur.

50- ÖDENMİŞ SERMAYE
52- SERMAYE YEDEKLERİ
54- KAR YEDEKLERİ
57- GEÇMİŞ YILLAR KARLARI
58- GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-)
59- DÖNEM NET KARI (ZARARI)

BİRİNCİ BÖLÜM

50- ÖDENMİŞ SERMAYE İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- ÖDENMİŞ SERMAYE İŞLEMLERİ

Madde 197- Döner sermayeli işletmelerin sermayelerini oluşturan bütçelerine konulan ödenekler, faaliyetleri sonucu elde edilip sermayelerine eklenen karlar, bağlı oldukları idarelerce verilen mallar ve yapılan bağış ve yardımlar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

500- SERMAYE HESABI
501- ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI (-)

II- 500- SERMAYE HESABI

Madde 198- İşletmeye tahsis edilen sermaye tutarları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Taahhüt edilen veya artırılan sermaye tutarları bu hesaba alacak, bunlardan yerine getirilen kısım ilgili aktif hesaplara, yerine getirilmeyen kısım ise 501- Ödenmemiş Sermaye Hesabına borç kaydedilir.

2- Sermayeye ilave edilen geçmiş yıl karları bu hesaba alacak, 570- Geçmiş Yıllar Karları Hesabına borç kaydedilir.

3- Sermayeye eklenen maddi duran varlıklar yeniden değerleme artışları bu hesaba alacak, 522- M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Tahsis edilen sermayeden yapılan indirimler bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 501- ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI (-)

Madde 199- İşletmeye tahsis edilen sermayenin ödenmemiş kısmı bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Tahsis edilen sermayenin ödenmemiş kısmı bu hesaba, ödenen kısmı ödemenin şekline göre ilgili aktif hesaplara borç, 500- Sermaye Hesabına alacak kaydedilir.

2- Artırılan sermaye tutarı bu hesaba borç, 500- Sermaye Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Yerine getirilen sermaye taahhütleri tutarı bu hesaba alacak, taahhüdün yerine getirilme şekline göre ilgili aktif hesaplara borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

İKİNCİ BÖLÜM

52- SERMAYE YEDEKLERİ İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- SERMAYE YEDEKLERİ İŞLEMLERİ

Madde 200- Yeniden değerleme değer artışları gibi sermaye hareketleri dolayısıyla ortaya çıkan ve işletmede bırakılan tutarlar bu grup hesaplarda izlenir.

II- 522- M.D.V. YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI HESABI

Madde 201- İşletmenin aktifinde kayıtlı maddi duran varlık kalemlerinin yeniden değerlemesinden oluşan değer artışları bu hesapta izlenir.

Bu hesapta biriken değer artışları Bakanlıktan izin alınmadan kullanılamaz.

A- Alacak

Maddi duran varlıkların yeniden değerlemesi sonucu oluşan değer artışları bu hesaba alacak, ilgili maddi duran varlık hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Sermayeye eklenen veya başka bir amaçla kullanılan maddi duran varlık değer artışları bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

54- KAR YEDEKLERİ İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- KAR YEDEKLERİ İŞLEMLERİ

Madde 202- Kanun ya da çeşitli nedenlerle alınan kararlar uyarınca ayrılan fonlar bu grup hesaplarda izlenir.

II- 549- ÖZEL FONLAR HESABI

Madde 203- İşletmede bırakılması ve tasarrufu zorunlu yasal fonlar ile diğer amaçlar için ayrılan fonlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Ayrılan fon tutarları bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Fonlardan yapılan kullanımlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

57- GEÇMİŞ YILLAR KARLARI İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- GEÇMİŞ YILLAR KARLARI İŞLEMLERİ

Madde 204- Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan karlar bu grup hesaplarda izlenir.

II- 570- GEÇMİŞ YILLAR KARLARI HESABI

Madde 205- Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan karlar ilgili hesaplara aktarılıncaya kadar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Önceki faaliyet dönemi bilançosunda dönem net karı hesabının alacağında yer alan tutar hesap döneminin başında bu hesaba alacak, 590- Dönem Net Karı Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Sermayeye eklenen, Hazineye yatırılan veya başka bir amaçla kullanılan geçmiş yıllar karları bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

BEŞİNCİ BÖLÜM

58- GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI İŞLEMLERİ

Madde 206- Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan zararlar bu grup hesaplarda izlenir.

II- 580- GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI HESABI (-)

Madde 207- Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararları bu hesapta izlenir.

A- Borç

Önceki faaliyet dönemi bilançosunda dönem net zararı hesabının borcunda yer alan tutar hesap döneminin başında bu hesaba borç, 591- Dönem Net Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

İzleyen hesap dönemlerinde net kardan mahsup edilen geçmiş yıllar zararları bu hesaba alacak, 570- Geçmiş Yıllar Karları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

ALTINCI BÖLÜM

59- DÖNEM NET KARI (ZARARI) İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- DÖNEM NET KARI (ZARARI) İŞLEMLERİ

Madde 208- İşletmenin nihai faaliyet sonucu bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

590- DÖNEM NET KARI HESABI
591- DÖNEM NET ZARARI HESABI (-)

II- 590- DÖNEM NET KARI HESABI

Madde 209- İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin vergi sonrası net kar tutarı bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Dönem net karı veya zararı hesabının alacak kalanı hesap dönemi sonunda bu hesaba alacak, 692- Dönem Net Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem net karından geçmiş yıllar karları hesabına aktarılan tutarlar bu hesaba borç, 570- Geçmiş Yıllar Karları Hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesabın alacak kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

III- 591- DÖNEM NET ZARARI HESABI (-)

Madde 210- İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin net zarar tutarı bu hesapta izlenir.

A- Borç

Dönem net karı veya zararı hesabının borç kalanı hesap dönemi sonunda bu hesaba borç, 692- Dönem Net Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem net zararından geçmiş yıllar zararları hesabına aktarılan tutarlar bu hesaba alacak, 580- Geçmiş Yıllar Zararları Hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın borç kalanı ertesi hesap dönemine devreder.

KISIM X

VI- GELİR TABLOSU HESAPLARI

6- GELİR TABLOSU HESAPLARI İŞLEMLERİ

Madde 211- Bu ana hesap grubu; işletmenin esas faaliyetleri ile ilgili olarak sağlanan hasılat ile işletmenin esas faaliyetleri dışında kalan tüm gelir ve giderlerinin tasnifli bir şekilde izlenmesini ve dönemin kesin sonuçlarının belirlenmesini sağlayan hesapları kapsar. Gelir tablosu hesapları aşağıdaki hesap gruplarından oluşur.

60- BRÜT SATIŞLAR
61- SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)
62- SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
63- FAALİYET GİDERLERİ (-)
64- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR
65- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)
67- OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR
68- OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)
69- DÖNEM NET KARI (ZARARI)

BİRİNCİ BÖLÜM

60- BRÜT SATIŞLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- BRÜT SATIŞLAR İŞLEMLERİ

Madde 212- İşletmenin esas faaliyetleri çerçevesinde satılan mal ya da hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen değerler toplamı ile satılan mal ve hizmetlerle ilgili sübvansiyonlar, satış tarihindeki vade farkları ve ihracatla ilgili dönem içinde ortaya çıkan kur farkları bu grup hesaplarda izlenir. (Brüt satışlara katma değer vergisi dahil edilmez). Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

600- YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI
601- YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI
602- DİĞER GELİRLER HESABI

II- 600- YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI

Madde 213- Yurt içindeki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen değerler bu hesapta izlenir.

Üniversitelere bağlı döner sermayeli işletmelerce öğretim üyelerinin katkılarıyla elde edilen gelirler; katkılı gelir (kendi içinde mesai içi ve mesai dışı olarak), diğer gelirler ise katkısız gelir olarak bölümlere ayrılmak suretiyle izlenir.

A- Alacak

Satışı yapılan mal ve hizmetler veya tahakkuk eden ana faaliyet konusu gelirler bu hesaba, bu tutarlar üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilmekle birlikte; satışı yapılan kıymetler maliyet değerleri ile “15- Stoklar” grubunun ilgili hesabına alacak, “62- Satışların Maliyeti ” grubunun ilgili hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690-Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

III- 601- YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI

Madde 214- Yurtdışına satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da alınacak olan değerler bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Yurtdışına yapılan mal ve hizmet satışı tutarları bu hesaba alacak, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

IV- 602- DİĞER GELİRLER HESABI

Madde 215- İşletmenin korunması, faaliyet hasılatındaki düşüklüğü veya faaliyet zararını gidermek için sermaye katkısı niteliğinde olmayan mali yardımlar (sübvansiyonlar), satış tarihindeki vade farkları, bağlı olunan idareden yardım niteliğinde gönderilen değerler , şartlı bağış ve yardımlar ve benzeri diğer gelirler bu hesapta izlenir.

Hazineye yatırılan genel bütçeye aktarılacak tutarların hesaplanmasında bağlı olunan idareden gönderilen değerler ile şartlı bağış ve yardımlar dikkate alınmaz.

A- Alacak

1- Mal ve hizmet ihracı nedeniyle ortaya çıkan kur farkı gelirleri bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Kredili satışlarda faturada satış fiyatı içinde gösterilmeyen vade farkları bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

3- Satıcı firmalar tarafından hesaplanarak dekont edilen ve faturada gösterilmeyen alış ıskonto ve primleri bu hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

4- Bağlı olunan idarelerce yardım niteliğinde gönderilen değerler ile şartlı bağış ve yardımlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

İKİNCİ BÖLÜM

61- SATIŞ İNDİRİMLERİ İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- SATIŞ İNDİRİMLERİ İŞLEMLERİ

Madde 216- Net satış hasılatına ulaşabilmek için brüt satışlardan indirilmesi gereken değerler bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

610- SATIŞTAN İADELER HESABI (-)
611- SATIŞ ISKONTOLARI HESABI (-)
612- DİĞER İNDİRİMLER HESABI (-)

II- 610- SATIŞTAN İADELER HESABI (-)

Madde 217- Satılan mallardan iade edilenlerin fatura tutarları bu hesapta izlenir.

A- Borç

Satılan mallardan yapılan iadeler satış bedeli üzerinden bu hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına borç, geri alınan malların bedeli ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilmekle birlikte; geri alınan mallar, maliyet değerleri ile ilgili stok hesabına borç, 62- Satışların Maliyeti hesap grubundaki ilgili hesaba alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

III- 611- SATIŞ ISKONTOLARI HESABI (-)

Madde 218- Satışla ilgili faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan her türlü ıskontolar bu hesapta izlenir

A- Borç

Satışlarla ilgili olarak sonradan yapılan ıskontolar bu hesaba, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek KDV Hesabına borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

IV- 612- DİĞER İNDİRİMLER HESABI (-)

Madde 219- İşletme tarafından, alıcı hesabına malın sevki sırasında ödenen giderleri ifade eden ve satılan mallara ait olan sevk giderleri, satılan malların hatalı ve noksan olması ya da taşıma sırasında hasara uğramış olması nedeniyle yapılması zorunlu indirimler ile satış vergileri (KDV hariç), fonlar ve benzerleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

Satılan mal ya da hizmet bedellerinden yapılan diğer indirimler bu hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

62- SATIŞLARIN MALİYETİ İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- SATIŞLARIN MALİYETİ İŞLEMLERİ

Madde 220- İşletmenin dönem içindeki stok hareketleri ile satılan mamul, yarı mamul, ilk madde ve malzeme ile ticari mal gibi maddelerin ve satılan hizmetlerin maliyetleri bu grup hesaplarda izlenir.

Başka bir deyişle dönem içinde alıcılara satılan ya da devredilen mal ve hizmetlerin üretimi (imalatı) ya da satın alınması için yapılan tüm giderler bu grup hesaplarda gösterilir. İşletmeler benimsedikleri yönteme göre, ya her satış işleminden sonra ya da ay sonu envanter çalışmaları sonucuna göre bu hesapları çalıştırırlar. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

620- SATILAN MAMULLER MALİYETİ HESABI (-)
621- SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HESABI (-)
622- SATILAN HİZMET MALİYETİ HESABI (-)
623- DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ HESABI (-)

II- 620- SATILAN MAMULLER MALİYETİ HESABI (-)

Madde 221- İşletmenin dönem içindeki stok hareketleri ile yurtiçi ve yurtdışındaki alıcılara sattığı mamullerin maliyetleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Sürekli envanter yöntemini uygulayan işletmelerce satılan mamuller bir taraftan maliyet değerleri ile bu hesaba borç, 152- Mamuller Hesabına alacak; diğer taraftan yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, mamul satış bedeli 60-Brüt Satışlar hesap grubundaki ilgili hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilir.

2- Aralıklı envanter yöntemini uygulayan işletmelerce yapılan envanter sonucunda bulunan satılan mamullerin maliyeti bu hesaba borç, 152- Mamuller Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan mamullerden yapılan iadeler maliyet değeriyle bu hesaba alacak, 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

2- Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

III- 621- SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HESABI (-)

Madde 222- İşletmenin dönem içindeki stok hareketleri ile yurtiçi veya yurtdışındaki alıcılara sattığı ticari malların maliyetleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Sürekli envanter yöntemini uygulayan işletmelerce satılan ticari mallar bir taraftan maliyet değerleri ile bu hesaba borç, 153- Ticari Mallar Hesabına alacak; diğer taraftan yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, ticari mal satış bedeli “60- Brüt Satışlar” grubundaki ilgili hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilir.

2- Aralıklı envanter yöntemini uygulayan işletmelerce yapılan envanter sonucunda bulunan satılan ticari malların maliyeti bu hesaba borç, 153- Ticari Mallar Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Satılan ticari mallardan yapılan iadeler maliyet değeriyle bu hesaba alacak, 153- Ticari Mallar Hesabına borç kaydedilir.

2- Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

IV- 622- SATILAN HİZMET MALİYETİ HESABI (-)

Madde 223- Üretilen hizmetlerle ilgili olarak yapılan giderler bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Üretilen hizmetlerle ilgili olarak yapılan giderler maliyet çıkarma dönemlerinde bu hesaba borç, 741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- 170-178 hesap aralığında projeler bazında oluşturulan “yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri”, işin geçici kabulü yapıldığında bu hesaba borç, 170-178 hesap aralığında projeler bazında açılan ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

V- 623- DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ HESABI (-)

Madde 224- İşletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili diğer satış gelirlerinin elde edilmesi için yapılan giderler bu hesapta izlenir.

A- Borç

Yapılan diğer satışlar bir taraftan maliyet değerleri ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak; diğer taraftan yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, diğer satışların bedeli 60- Brüt Satışlar grubundaki ilgili hesaba, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

63- FAALİYET GİDERLERİ İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- FAALİYET GİDERLERİ İŞLEMLERİ

Madde 225- İşletmenin esas faaliyeti ile ilgili bulunan ve üretim maliyetlerine yüklenmeyen giderler bu grup hesaplarda izlenir. “7- Maliyet Hesapları” grubunda izlenen esas faaliyet dönem giderleri, ilgili yansıtma hesaplarının alacağı ile dönem sonlarında bu gruptaki hesaplara aktarılır. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

630- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI (-)
631- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI (-)
632- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI (-)

II- 630- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI (-)

Madde 226- Üretim maliyetinin düşürülmesi, satışların artırılması ve yeni üretim biçimi ve teknolojilerinin işletmede uygulanması amacıyla yapılan araştırma ve geliştirme giderleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

750- Araştırma ve geliştirme giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

III- 631- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI (-)

Madde 227- Mal ve hizmetlerin pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi, resim ve harçlar, amortismanlar ve tükenme payları ile ilgili giderler bu hesapta izlenir.

A- Borç

760- Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 761- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

IV- 632- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI (-)

Madde 228- İşletmenin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle ya da satılan mal maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi, resim ve harçlar ve amortisman giderleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

770- Genel yönetim giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690-Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

BEŞİNCİ BÖLÜM

64- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR
İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR İŞLEMLERİ

Madde 229- İşletmenin esas faaliyetleri dışında faiz, lehte kur farkları, kira, menkul kıymet satış karı gibi diğer faaliyetlerden elde edilen olağan gelir ve karlar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

642- FAİZ GELİRLERİ HESABI
644- KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HESABI
645- MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HESABI
646- KAMBİYO KARLARI HESABI
647- REESKONT FAİZ GELİRLERİ HESABI
649- DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI

II- 642- FAİZ GELİRLERİ HESABI

Madde 230- Banka ve benzeri kuruluşlardan alınan faiz gelirleri bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Bankada bulunan mevduata dönem sonunda tahakkuk ettirilen faizlerin brüt tutarı bu hesaba alacak, faiz geliri üzerinden yapılan vergi ve fon payı kesintileri 193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabına, kalan tutar da 102- Bankalar Hesabına borç kaydedilir.

2- Menkul kıymetlerin tahakkuk eden faiz gelirleri bu hesaba alacak, faiz geliri üzerinden yapılan vergi ve fon payı kesintileri 193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabına, kalan tutar da ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

III- 644- KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HESABI

Madde 231- Aktifle ilgili olarak ayrılan karşılıklardan iptal edilen tutarlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Ayrılan karşılıklardan iptal edilenler bu hesaba alacak, ilgili karşılık hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

IV- 645- MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HESABI

Madde 232- Menkul kıymetlerin satışından doğan karlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Satılan menkul kıymetlerin satış değeri ile kayıtlı değeri arasındaki olumlu fark bu hesaba, kayıtlı değeri ile ilgili menkul kıymet hesabına alacak, satış tutarı tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

V- 646- KAMBİYO KARLARI HESABI

Madde 233- Kambiyo karları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Envanter dönemlerinde yabancı paraların değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba alacak, 100- Kasa Hesabına borç kaydedilir.

2- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden alınan çeklerin değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba alacak, 101- Alınan Çekler Hesabına borç kaydedilir.

3- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden bir alacağın değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba alacak, 120- Alıcılar Hesabına borç kaydedilir.

4- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden düzenlenen senetlerin değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba alacak, 121- Alacak Senetleri Hesabına borç kaydedilir.
5- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi olarak verilen depozito ve teminatların değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba alacak, 126- Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabına borç kaydedilir.

6- Envanter dönemlerinde satıcılara yabancı para birimi üzerinden olan borçların değerlemesi sonucunda oluşan değer azalışları bu hesaba alacak, 320- Satıcılar Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

VI- 647- REESKONT FAİZ GELİRLERİ HESABI

Madde 234- Reeskont faiz gelirleri bu hesapta izlenir.

A- Alacak

Önceki dönemde ayrılan alacak senetleri reeskont tutarı bu hesaba alacak, 122- Alacak Senetleri Reeskontu Hesabına borç yazılır.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

VII- 649- DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI

Madde 235- Yukarıdaki hesaplar kapsamına girmeyen diğer olağan faaliyetlerden sağlanan gelir ve karlar ile alacaklara yürütülen faizler ve vade farkları bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Tahsil edilebilme niteliğini kaybetmiş işletme alacakları bir taraftan bu hesaba alacak, sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç; diğer taraftan ilgili alacaklar hesabına alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

2- Sayım sonucunda ortaya çıkan noksanlıklardan nedeni tespit edilemeyen tutarlar bir taraftan rayiç değerleri ile bu hesaba alacak, sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç; diğer taraftan kayıtlı değerleri ile 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

3- İşletme lehine doğan alacaklara yürütülen faizler ile vade farkları bu hesaba alacak, ilgili alacak hesabına borç kaydedilir.

4- Karşılık ayrılmamış şüpheli alacaklardan tahsil edilebilme niteliğini kaybetmiş olanlar bir taraftan bu hesaba alacak, sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç; diğer taraftan ilgili şüpheli alacaklar hesabına alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

5- Karşılık ayrılmış şüpheli alacaklardan tahsil edilebilme niteliğini kaybetmiş olanlar bir taraftan bu hesaba alacak, sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç; diğer taraftan ilgili şüpheli alacaklar hesabına alacak, şüpheli alacaklar karşılığı hesabına borç kaydedilir.

6- İşletmenin, taahhüdünü yerine getirmemesi nedeniyle geri alma imkanı sona eren depozito ve teminatlar bir taraftan bu hesaba alacak, sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç; diğer taraftan 126- Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabına alacak, 659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

7- Personelin maaş ve ücretlerinden fazla veya yersiz kesilmek suretiyle sosyal güvenlik kurumlarına gönderilen tutarlardan işletme hissesini oluşturan miktar bu hesaba, personele ödenmesi gereken tutar 335- Personele Borçlar Hesabına fazla kesintiden dolayı noksan hesaplanan gelir vergisi tutarı 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak, tamamı 136- Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

ALTINCI BÖLÜM

65- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR
İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR İŞLEMLERİ

Madde 236- İşletmenin esas faaliyetleri dışında kalan olağan faaliyetleriyle ilgili gider ve zararlar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

654- KARŞILIK GİDERLERİ HESABI (-)
655- MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HESABI (-)
656- KAMBİYO ZARARLARI HESABI (-)
657- REESKONT FAİZ GİDERLERİ HESABI (-)
659- DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HESABI (-)

II- 654- KARŞILIK GİDERLERİ HESABI (-)

Madde 237- Aktifle ilgili olarak ayrılan karşılık giderleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

Ayrılan karşılık tutarları bu hesaba borç, ilgili karşılık hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

III- 655- MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HESABI (-)

Madde 238- Menkul kıymet satışından doğan zararlar bu hesapta izlenir.

A- Borç

Satılan menkul kıymetlerin satış değeri ile kayıtlı değeri arasındaki olumsuz fark bu hesaba, satış tutarı tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, kayıtlı değeri ile ilgili menkul kıymet hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

IV- 656- KAMBİYO ZARARLARI HESABI (-)

Madde 239- Kambiyo zararları bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Envanter dönemlerinde yapancı paraların değerlemesi sonucunda ortaya çıkan değer azalışları bu hesaba borç, 100- Kasa Hesabına alacak kaydedilir.

2- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden alınan çeklerin değerlemesi sonucunda oluşan değer azalışları bu hesaba borç, 101- Alınan Çekler Hesabına alacak kaydedilir.

3- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden bir alacağın değerlemesi sonucunda oluşan değer azalışları bu hesaba borç, 120- Alıcılar Hesabına alacak kaydedilir.

4- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi üzerinden düzenlenen senetlerin değerlemesi sonucunda oluşan değer azalışları bu hesaba borç, 121- Alacak Senetleri Hesabına alacak kaydedilir.

5- Envanter dönemlerinde yabancı para birimi olarak verilen depozito ve teminatların değerlemesi sonucunda oluşan değer azalışları bu hesaba borç, 126- Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabına alacak kaydedilir.

6- Envanter dönemlerinde satıcılara yabancı para birimi üzerinden olan borçların değerlemesi sonucunda oluşan değer artışları bu hesaba borç, 320- Satıcılar Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak , 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

V- 657- REESKONT FAİZ GİDERLERİ HESABI (-)

Madde 240- Reeskont faiz giderleri bu hesapta izlenir.

A- Borç

Senetli alacakların reeskont işleminden hesaplanan faiz giderleri bu hesaba borç, 122- Alacak Senetleri Reeskontu Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

VI- 659- DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HESABI (-)

Madde 241- Yukarıdaki hesaplar kapsamına girmeyen diğer olağan faaliyetlerle ilgili gider ve zararlar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Tahsil edilebilme niteliğini kaybetmiş işletme alacakları bir taraftan bu hesaba borç, ilgili alacaklar hesabına alacak; diğer taraftan sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

2- İşletmenin taahhüdünü yerine getirmemesi nedeniyle geri alma imkanı sona eren depozito ve teminatlar bir taraftan bu hesaba borç, 126- Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabına alacak; diğer taraftan sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Karşılık ayrılmamış şüpheli alacaklardan tahsil edilebilme niteliğini kaybetmiş olanlar bir taraftan bu hesaba borç, ilgili şüpheli alacaklar hesabına alacak; diğer taraftan sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

4- Sayım sonucunda ortaya çıkan noksanlıklardan nedeni tespit edilemeyen tutarlar bir taraftan kayıtlı değerleri ile bu hesaba borç, 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına alacak; diğer taraftan rayiç değerleri ile sorumluları adına 135- Personelden Alacaklar Hesabına borç, 649- Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

YEDİNCİ BÖLÜM

67- OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR İŞLEMLERİ

Madde 242- İşletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle arızi nitelik taşıyan duran varlık satışlarından elde edilen karlar ile olağandışı olay ve gelişmeler nedeniyle ortaya çıkan gelir ve karlar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

671- ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI HESABI
679- DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR HESABI

II- 671- ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI HESABI

Madde 243- Cari dönemden önceki dönemlere ait olan ve bu dönemlerin mali tablolarına hata ya da başka nedenlerle yansıtılmayan tutarlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Önceki döneme ait gelirler bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri yapan işletmelerde kesin kabul sırasında ortaya çıkan gelirlerden önceki döneme ait olanlar bu hesaba alacak, vergi ve fon kesintileri 193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabına, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

III- 679- DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR HESABI

Madde 244- Yukarıdaki hesap kalemleri dışında kalan ve arızi nitelik taşıyan duran varlık satışlarından doğan karlar gibi gelir ve karlar bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Maddi duran varlıkların satışından doğan gelir ve karlar bu hesaba, kayıtlı değeri ile ilgili maddi duran varlık hesabına, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıkların satışından doğan gelir ve karlar bu hesaba, kayıtlı değerleri ile 294- Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabına, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak, birikmiş amortismanları 299- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

B- Borç

Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

SEKİZİNCİ BÖLÜM

68- OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR İŞLEMLERİ
VE HESAP KAYITLARI

I- OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR İŞLEMLERİ

Madde 245- İşletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle sık sık ve düzenli olarak ortaya çıkması beklenmeyen işlem ve olaylardan kaynaklanan gider ve zararlar bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

680- ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI (-)
681- ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI HESABI (-)
689- DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HESABI (-)

II- 680- ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI (-)

Madde 246- Üretimle ilgili giderlerden çalışılmayan döneme ve çalışmayan kısımlara ait giderler bu hesapta izlenir.

A- Borç

Üretimle ilgili çalışılmayan dönem ve çalışmayan kısımlara ait giderler bu hesaba borç, ilgili yansıtma hesaplarına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönen Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

III- 681- ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI HESABI (-)

Madde 247- Cari dönemden önceki dönemlere ait olan ve bu dönemlerin mali tablolarına hata ya da başka nedenlerle yansıtılamayan veya sonradan ortaya çıkan gider ve zararlar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Önceki döneme ait gider ve zararlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri yapan işletmelerde kesin kabul sırasında ortaya çıkan giderlerden önceki döneme ait olanlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

IV- 689- DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HESABI (-)

Madde 248- Yukarıda tanımlanan hesaplar kapsamı dışında kalan diğer olağandışı gider ve zararlar bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Maddi duran varlıkların satışından doğan gider ve zararlar bu hesaba, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, kayıtlı değerleri ile ilgili maddi duran varlık hesabına, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi ise 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilir.

2- Kullanılamayacak hale gelmesi nedeniyle kayıtlardan düşülmesi gereken maddi duran varlıkların amorti edilmeyen kısmı bu hesaba, birikmiş amortismanları 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına borç, kayıtlı değerleri ile ilgili maddi duran varlık hesaplarına alacak kaydedilir.

3- Kısmen veya tamamen değerlerini yitiren varlıklardan doğan gider ve zararlar bu hesaba borç, kayıtlı oldukları varlık hesabına alacak kaydedilir.

4- Elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıkların satışından doğan gider ve zararlar bu hesaba, birikmiş amortismanları 299- Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yapılan tahsilat tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç, kayıtlı değerleri ile 294- Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabına, bu değer üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391- Hesaplanan KDV Hesabına alacak kaydedilir.

5- Peşin ödenen vergiler ve fonlardan indirim ve geri alma imkanı ortadan kalkanlar bu hesaba borç, 193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

DOKUZUNCU BÖLÜM

69- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- DÖNEM NET KARI (ZARARI) İŞLEMLERİ

Madde 249- İşletmelerin faaliyet sonucunun belirlenebilmesi için gelir tablosu hesapları grubunda yer alan hesapların dönem sonunda kapatılma işlemleri bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI
691- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI (-)
692- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI HESABI

II- 690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI

Madde 250- Dönem sonlarında, sonuç hesaplarında yer alan gelir ve gider hesapları bu hesaba aktarılır. Gelir hesapları bu hesabın alacağına, gider hesapları borcuna kaydedilir. Hesabın kalanı vergiden önceki dönem karı veya zararını gösterir.

A- Alacak

1- “60- Brüt Satışlar”, “64- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar” ve “67- Olağandışı Gelir ve Karlar” gruplarında yer alan hesapların alacak kalanları bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2- Hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 692- Dönem Net Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

- Borç

1- “61- Satış İndirimleri”, “62- Satışların Maliyeti”, “63- Faaliyet Giderleri”, “65- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” ve “68- Olağandışı Gider ve Zararlar” gruplarında yer alan hesapların borç kalanları bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Dönem karı üzerinden ayrılan vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları bu hesaba borç, 691- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabına alacak kaydedilir.

3- Dönem karı üzerinden hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları ayrıldıktan sonra kalan tutar bu hesaba borç, 692- Dönem Net Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

III-691- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK
KARŞILIKLARI HESABI (-)

Madde 251- Dönem karı üzerinden ilgili mevzuat hükümlerine göre hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları bu hesapta izlenir.

A- Borç

Dönem karı üzerinden hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülükler bu hesaba borç, 370- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Dönem karı üzerinden ayrılan vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

IV- 692- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI HESABI

Madde 252- İşletmenin vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları ayrıldıktan sonra kalan dönem net karı veya zararı bu hesapta izlenir.

A- Alacak

1- Dönem karı üzerinden hesaplanan vergi ve yasal yükümlülük karşılıkları ayrıldıktan sonra kalan dönem net karı bu hesaba alacak, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç kaydedilir.

2- Dönem sonlarında hesabın borç kalanı bu hesaba alacak, 591- Dönem Net Zararı Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Dönem karı veya zararı hesabının borç kalanı bu hesaba borç, 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

2- Dönem sonlarında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 590- Dönem Net Karı Hesabına alacak kaydedilir.

KISIM XI

VII- MALİYET HESAPLARI

BİRİNCİ BÖLÜM

7- MALİYET İŞLEMLERİ

I- MALİYET HESAPLARI İŞLEMLERİ

Madde 253- Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır.

Maliyet hesaplarının tutulmasında fiili maliyet yöntemi esastır. Ancak fiili maliyet yönteminin uygulanmasının olanaksız olduğu hallerde önceden saptanmış maliyet yöntemi (standart maliyet) uygulanabilir.

II- ÜRETİME İLK MADDE VE MALZEME VERİLMESİ

Madde 254- Üretime verilen ilk madde ve malzemeler ambar stok çıkış fişi ile ambardan çıkarılır. Bunun için üretim yerince ihtiyaç konusu ilk madde ve malzemeleri gösteren bir ihtiyaç pusulası (Örnek:19) düzenlenir. İhtiyaç pusulası, ambar memurluğuna verildiğinde istenilen madde ve malzemeler ambar stok çıkış fişi ile ilgili üretim yeri yetkilisine teslim edilir ve imzalatılır. Ambar stok çıkış fişi ile ihtiyaç pusulasının birer örneği de saymanlığa teslim edilerek muhasebe kayıtlarının yapılması sağlanır.

III- MAMULLERIN AMBARA ALINMASI

Madde 255- Üretim yerinde mamul hale getirilerek ambara teslim edilen varlıklar, maliyet pusulasına (Örnek:20) dayanılarak düzenlenecek ayniyat alındısı ile ambara alınır. Maliyet pusulası ve ayniyat alındısının birer örneği muhasebe kayıtlarının yapılabilmesi için saymanlığa verilir. Butün mamuller önce ambara alınır, üretim yerinden hiçbir suretle satış yapılmaz.

Toprak, deniz ve hayvan ürünleri, maliyet bedelleri üzerinden ambara alınır. Satış sırasında da ilgili yerlerden rayicin tespit edilmesi gerekir. Maliyetin altında satış yapılması gerektiğinde, yönetim kurulunca gerekçeli olarak karar alınması veya bağlı olunan idareden alınan talimatlara uygunşekilde hareket edilmesi gerekir.

IV- MAMUL MALİYETİ

Madde 256- Üretim yerlerinde imal edilen her çeşit ürünün maliyeti, maliyet pusulasına göre tespit edilir. Bir mamulun maliyeti;

1- Direkt ilk madde ve malzeme giderleri,
2- Direkt işçilik giderleri
3- Endirekt genel üretim giderleri,

olmak üzere üç unsurdan oluşur.

V- SİPARİŞ ALINMASI

Madde 257- Sipariş alındığında, düzenlenecek sipariş pusulası (Örnek:21) başlangıçta hiçbir işleme tabi tutulmaksızın üretim yerine verilir. Üretim yeri sipariş konusu olan işin bitiminde bu pusulayı maliyet pusulası ile birlikte ambara verir. Siparişlere ait maliyetler sipariş pusulasına paralel olarak düzenlenir. Özel sipariş dışı hazıra yapılacak işler için mamulün cinsine göre ayrı ayrı maliyet pusulası düzenlenir.

Sipariş için tespit edilecek fiyat, üretim yeri yetkilisinden yazılı olarak alınacak maliyetlere dayanılarak yapılır. Sipariş için üretim yerine verilecek ilk madde ve malzemeler, ilgili üretim yeri yetkililerince hesap edilecek miktar üzerinden ve siparişe yetecek kadar verilir.

Hazıra imal edilecek ürünler için üretim yerine toptan ilk madde ve malzeme verilebilir.

VI- İHTİYAÇ PUSULASI ( Örnek:19 )

Madde 258- Üretim yeri, üretimde kullanacağı ilk madde ve malzemeleri ihtiyaç pusulası ile ambardan talep eder. Biri dipkoçan olmak üzere üç nüsha olarak düzenlenen ihtiyaç pusulasının aslı ve ikinci nüshası ambar memurluğuna verilir. Ambar memurluğunca ihtiyaç pusulası üzerinde gerekli işlemler yapılıp eksiksiz doldurulduktan sonra aslı ambar stok çıkış fişi ile birlikte saymanlığa teslim edilir; ikinci nüsha ambar memurluğunda saklanır; üçüncü nüsha ise üretim yerinde muhafaza edilir.

VII- MALİYET PUSULASI ( Örnek:20 )

Madde 259- Üretim yerinde mamul hale getirilen varlıklar için maliyet pusulası düzenlenir. Mamulün bünyesine giren ve mamul maliyeti olarak kabul edilen giderler maliyet pusulasında toplanır. Üç nüsha olarak düzenlenen maliyet pusulasının dipkoçan olan üçüncü nüshası üretim yerinde muhafaza edilir. Aslı ve ikinci nüshası mamulle birlikte ambar memurluğuna teslim edilir. Ambar memurluğunca maliyet pusulasının üzerinde gerekli işlemler yapıldıktan sonra aslı, muhasebe kayıtlarının yapılabilmesi için ayniyat alındısı ile birlikte saymanlığa teslim edilir; ikinci nüshası da ambar memurluğunda saklanır.

VIII- SİPARİŞ PUSULASI ( Örnek:21 )

Madde 260- İşletmeye sipariş verildiğinde verilen siparişin cinsi, adedi, ölçüsü, nitelikleri ve teslim şartlarını gösteren sipariş pusulası düzenlenir. Sipariş pusulası, üretim yeri yetkilisine verilerek alınan siparişin maliyeti çıkartılır. Biri dipkoçan olmak üzere üç nüsha olarak düzenlenen sipariş pusulasının aslı müşteriye; ikinci nüshası sipariş edilen mamuller ambara teslim edilirken maliyet pusulası ile birlikte ambar memurluğuna verilir. Ambar memurluğu da, bu nüshayı maliyet pusulası ve ayniyat alındısı ile birlikte belgelere eklenmek üzere saymanlığa teslim eder. Üçüncü nüshası da üretim yerinde muhafaza edilir.

IX- MALİYET HESAPLARI

Madde 261- Döner sermayeli işletmelerde giderler yapıldıkları anda ilgili defter-i kebir hesaplarına “fonksiyon esasına” göre kaydedilirken, söz konusu giderler aynı zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit esasına hem de ilgili gider yerlerine göre izlenir. Bu kayıt yönteminde; giderler eş zamanlı olarak aynı anda hem fonksiyonlarına hem çeşitlerine hem de ilgili gider yerlerine göre izleneceğinden, muhasebe kayıtlarında üretim ve hizmet maliyetleri belli bir düzen içinde oluşturulur.

Maliyet hesapları aşağıdaki grup hesaplardan oluşur.

71- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ
72- DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ
73- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
74- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
75- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
76- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
77- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

X- GİDER ÇEŞİTLERİ

Madde 262- Gider çeşitleri hesapları, mal ve hizmet üretiminde katlanılması gereken maliyetlerin bünyesindeki harcama çeşitlerini ifade eder.

Gider çeşitleri hesaplarının kodlanmasında aşağıda belirtilen sınıflama esas alınır.

A- Gider hesapları grupları:

0- İlk madde ve malzeme
1- İşçi ücret ve giderleri
2- Memur ücret ve giderleri
3- Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler
4- Çeşitli giderler
5- Vergi, resim ve harçlar
6- Amortismanlar ve tükenme payları

0- İlk Madde ve Malzeme Giderleri
Mal ve hizmetlerin üretilmesini ve işletme faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla tüketilen her türlü direkt ilk madde ve malzeme, endirekt malzeme ve üretimle ilgili dışarıya yaptırılan işleri kapsar.

1- İşçi Ücret ve Giderleri
İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim ve hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan işçiler için tahakkuk ettirilen (esas işçilik, fazla çalışma, prim, ikramiye, yıllık izin ücretleri, sosyal sigorta işveren primi, hafta tatili ve genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve işçilere ait diğer giderler gibi.) her türlü giderleri kapsar.

2- Memur Ücret ve Giderleri
İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim ve hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan aylıklı yönetici, memur, büro personeli ve benzeri için tahakkuk ettirilen her türlü giderleri kapsar.

3- Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim, pazarlama ve diğer hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (elektrik, su, gaz, bakım ve onarım, haberleşme, nakliye ile diğer fayda ve hizmetler) için yapılan giderleri kapsar.

4- Çeşitli Giderler
Yukarda belirtilen giderler dışında, işletme faaliyetlerini sürdürmek için yapılması gerekli olan giderleri kapsar. Kira giderleri, yolluk giderleri, dava, icra ve noter giderleri gibi çeşitli giderler bu grupta yer alır.

5- Vergi, Resim ve Harçlar
Mevzuat gereğince tahakkuk ettirilen gider niteliğindeki vergi, resim ve harçlar ile genel bütçeye aktarılacak tutarlar, sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu payı, merkez hissesi, kar payı gibi hazine veya ilgili idareye ödenecek giderleri kapsar.

6- Amortismanlar ve Tükenme Payları
Maddi duran varlıklar için ayrılan amortisman giderleri ile tükenme paylarını kapsar.

B- Gider Çeşitleri Hesaplarının İşleyişi:
Giderler tahakkuk ettikçe ilgili fonksiyonel gider hesaplarına kaydedilirken, aynı anda yardımcı defterlerdeki söz konusu çeşit hesaplarına da kaydedilir. Gider çeşitlerinin izlendiği yardımcı defter kayıtlarının gider yerlerini de gösterecek biçimde tutulması esastır.

XI- GİDER YERLERİ

Madde 263- Gider yeri, üretim ve hizmetlerin yapıldığı ve maliyetlerin oluştuğu örgütün bir birimini ifade eder. Örgüt, giderlerin planlanması, kontrol edilmesi ve bu giderlerin dengeli bir biçimde toplanıp dağıtılmasını sağlar.

Gider yerlerinin saptanmasında genellikle kuruluşların organizasyon şeması esas alınır.

Gider yerleri aşağıdaki gibi bölümlenir;

1- Esas üretim gider yerleri
2- Yardımcı üretim gider yerleri
3- Yardımcı hizmet gider yerleri
4- Yatırım gider yerleri
5- Üretim yerleri yönetimi gider yerleri
6- Araştırma ve geliştirme gider yerleri
7- Pazarlama, satış ve dağıtım gider yerleri
8- Genel yönetim gider yerleri

Gider yerlerinin bölümlenmesinde yukarıda belirtilen gider yerleri gruplaması esas olmakla beraber, kuruluşların işletme faaliyet alanı ile faaliyetin teknolojik akımına uygun olarak açılacak gider yerleri, bu verilen ana grup başlıkları altında yer alabilir.

İKİNCİ BÖLÜM

71- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ İŞLEMLERİ
VE HESAP KAYITLARI

I- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ İŞLEMLERİ

Madde 264- Üretim işlemi sırasında doğrudan doğruya mamul bünyesine ana madde olarak katılan ve hangi mamulden ne kadar tüketildiği ekonomik bakımdan ayrı olarak izlenebilen ilk madde ve malzeme kullanımları ile yansıtma ve fark hesapları bu grup hesaplarda izlenir. Endirekt (dolaylı) ilk madde ve malzeme kullanımları genel üretim giderleri içinde izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

710- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HESABI
711- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI
712- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME FİYAT FARKI HESABI
713- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME MİKTAR FARKI HESABI

Bu grupta yer alan 712 ve 713 nolu hesaplar önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı hallerde kullanılır.

II- 710- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HESABI

Madde 265- Esas üretim gider yerleri ile ilgili olan ve üretim işlemi sırasında doğrudan doğruya mamul bünyesine giren ve onun bir unsurunu oluşturan ilk madde ve malzemeler ile üretimin yapılmasında zorunlu bulunan yardımcı maddelerin ambardan çekilip kullanılması ile ilgili fiili tutarlar bu hesapta izlenir.

Üretimde kullanılmayan ve satılan ilk madde ve malzemenin maliyeti bu hesapta izlenmez.

A- Borç

1- Üretim gider yerlerine gönderilen direkt ilk madde ve malzemeler kayıtlı tutarları ile bu hesaba borç, 150- İlk Madde ve Malzeme Hesabına alacak kaydedilir.

2- Üretimle ilgili olarak dışarıya yaptırılan işler maliyet tutarları ile bu hesaba borç, yapılan ödeme ödemenin şekline göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

3- Önceki maliyet dönemi sonunda yarı mamuller üretim hesabına alınan üretim aşamasındaki yarı mamuller yeni maliyet dönemi başında bu hesaba borç, 151-Yarı Mamuller Üretim Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Gider yerlerinde kullanılmak üzere alınan, ancak daha sonra kullanılmayarak ambara geri gönderilen ilk madde ve malzemeler bu hesaba alacak, 150- İlk Madde ve Malzeme Hesabına borç kaydedilir.
2- Direkt ilk madde ve malzeme giderleri yansıtma hesabının alacak kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 711- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

III- 711- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Madde 266- Bu hesap 710- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabında oluşan tutarların, cari dönem içinde üretilen mamul ve yarı mamullerin maliyetlerine aktarılması amacıyla kullanılır.

A- Alacak

1- Fiili maliyet yönteminde, direkt ilk madde ve malzeme giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminde, tahmini direkt ilk madde ve malzeme giderleri maliyet unsuru olarak bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

3- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumsuz farklar bu hesaba alacak; fiyat farkları 712- Direkt İlk Madde ve Malzeme Fiyat Farkı Hesabına, miktar farkları ise 713- Direkt İlk Madde ve Malzeme Miktar Farkı Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumlu farklar bu hesaba borç; fiyat farkları 712- Direkt İlk Madde ve Malzeme Fiyat Farkı Hesabına, miktar farkları ise 713- Direkt İlk Madde ve Malzeme Miktar Farkı Hesabına alacak kaydedilir.

2- Direkt ilk madde ve malzeme giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 710- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

IV- 712- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME FİYAT FARKI HESABI

Madde 267- Önceden saptanmış maliyet yönteminde, direkt ilk madde ve malzeme fiili giderleri ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumlu veya olumsuz fiyat farkları bu hesapta izlenir.

Bu hesap, oluşan olumlu veya olumsuz direkt ilk madde ve malzeme fiyat farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumlu fiyat farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 711- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında ortaya çıkan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz ilk madde ve malzeme fiyat farkları bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumsuz fiyat farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 711- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında ortaya çıkan ve bu hesaba alacak yazılan olumlu ilk madde ve malzeme fiyat farkları bu hesaba borç, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına alacak kaydedilir.

V- 713- DİREKT İLK MADDE VE MALZEME MİKTAR FARKI HESABI

Madde 268- Önceden saptanmış maliyet yönteminde, direkt ilk madde ve malzeme fiili giderleri ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumlu veya olumsuz miktar farkları bu hesapta izlenir.

Bu hesap, oluşan olumlu veya olumsuz miktar farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumlu miktar farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 711- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında ortaya çıkan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz miktar farkları bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumsuz miktar farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 711- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında ortaya çıkan ve bu hesaba alacak yazılan olumlu miktar farkları bu hesaba borç, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına alacak kaydedilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

72- DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ İŞLEMLERİ
VE HESAP KAYITLARI

I- DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ İŞLEMLERİ

Madde 269- Bir mal veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya verilebilen işçilik giderleri ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesapları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

720- DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI
721- DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI
722- DİREKT İŞÇİLİK ÜCRET FARKLARI HESABI
723- DİREKT İŞÇİLİK SÜRE (ZAMAN) FARKLARI HESABI

Bu grupta yer alan 722 ve 723 nolu hesaplar önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı hallerde kullanılır.

II- 720- DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI

Madde 270- Esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, belli bir mamul veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilen işçilik giderleri bu hesapta izlenir.

Bu giderler, hangi mamul veya mamul grubu için harcandığı izlenebilen ve herhangi bir dağıtım anahtarına gerek duymadan, işçi başına düşen çalışma süresi ölçülebilen işçilik giderlerinden oluşur.

Esas üretim gider yerinde çalışan işçilere ait normal ücretler dışında kalan fazla çalışma ücreti, prim, ikramiye, sosyal güvenlik işveren payları ve her türlü yardımlar da direkt işçilik gideri sayılır.

A- Borç

1- Esas üretim gider yerinde çalışan işçilere ait giderler bu hesaba borç, kesintiler ilgili hesaplara, yapılan ödeme 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına alacak kaydedilir.

2- Esas üretim gider yeri ile ilgili olarak dışarıda yaptırılan işler için ödenen ücretler bu hesaba borç, kesintiler ilgili hesaplara, yapılan ödeme 100- Kasa Hesabı veya 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Direkt işçilik giderleri yansıtma hesabının alacak kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

III- 721- DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Madde 271- Bu hesap, 720- Direkt İşçilik Giderleri Hesabında oluşan tutarların, cari dönem içerisinde üretilen mamul ve yarı mamul maliyetlerine aktarılması amacı ile kullanılır.

A- Alacak

1- Fiili maliyet yönteminde, direkt işçilik giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminde tahmini ücret giderleri maliyet unsuru olarak bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

3- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz farklar bu hesaba alacak; ücret farkları 722- Direkt İşçilik Ücret Farkları Hesabına, süre (zaman) farkları ise 723- Direkt İşçilik Süre (Zaman) Farkları Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumlu farklar bu hesaba borç; ücret farkları 722- Direkt İşçilik Ücret Farkları Hesabına, süre (zaman) farkları ise 723- Direkt İşçilik Süre (Zaman) Farkları Hesabına alacak kaydedilir.

2- Direkt işçilik giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 720- Direkt İşçilik Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

IV- 722- DİREKT İŞÇİLİK ÜCRET FARKLARI HESABI

Madde 272- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili direkt işçilik giderleri ile önceden saptanmış ve maliyetlere yüklenmiş direkt işçilik giderleri arasındaki olumlu veya olumsuz ücret farkları bu hesapta izlenir.

Bu hesap oluşan olumlu veya olumsuz direkt işçilik ücret farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu ücret farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında ortaya çıkan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz direkt işçilik ücret farkları bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz ücret farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında ortaya çıkan ve bu hesaba alacak yazılan olumlu ücret farkları bu hesaba borç, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına alacak kaydedilir.

V- 723- DİREKT İŞÇİLİK SÜRE (ZAMAN) FARKLARI HESABI

Madde 273- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu veya olumsuz süre (zaman) farkları bu hesapta izlenir.

Bu hesap oluşan olumlu veya olumsuz süre (zaman) farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu süre (zaman) farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında ortaya çıkan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz süre (zaman) farkları bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz süre (zaman) farkları bu hesaba borç, 721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan ve bu hesaba alacak yazılan olumlu süre (zaman) farkları bu hesaba borç, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına alacak kaydedilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

73- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ İŞLEMLERİ

Madde 274- İşletmenin üretim ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direkt ilk madde ve malzeme ve direkt işçilik dışında kalan giderlerle ilgili gider ve yansıtma hesapları ile fark hesapları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

730- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI
731- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
732- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇE FARKLARI HESABI
733- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ VERİMLİLİK FARKLARI HESABI
734- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ KAPASİTE FARKLARI HESABI

Bu grupta yer alan 732, 733 ve 734 nolu hesaplar önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı hallerde kullanılır.

II- 730- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI

Madde 275- Üretim ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direkt işçilik ve direkt ilk madde ve malzeme dışında kalan giderler bu hesapta izlenir.

Bu giderlerin;
- Üretim ve hizmet maliyeti ile ilgili bir gider niteliği taşıması,
- Çeşit ve değer yönü ile doğrudan doğruya değil ancak dağıtım yoluyla üretim ve hizmet maliyetine yansıtılır nitelikte olması gerekir.

A- Borç

1- Üretim faaliyeti ile ilgili endirekt giderler bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Maliyetlere yansıtılan genel yönetim giderleri bu hesaba borç, 770-Genel Yönetim Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Genel üretim giderleri yansıtma hesabının alacak kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 731-Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

III- 731- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Madde 276- Bu hesap, genel üretim giderleri hesabında oluşan tutarların, hesap dönemi içerisinde üretilen mamul ve yarı mamul maliyetlerine aktarılması amacıyla kullanılır.
A- Alacak

1- Fiili maliyet yönteminde, genel üretim giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 151-Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152-Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminde tahmini genel üretim giderleri, maliyet unsuru olarak bu hesaba alacak, 151-Yarı Mamuller Üretim Hesabı veya 152-Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

3- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz farklar bu hesaba alacak; bütçe farkları 732- Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları Hesabına, verimlilik farkları 733- Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları Hesabına, kapasite farkları ise 734- Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Genel üretim giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 730- Genel Üretim Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu farklar bu hesaba borç; bütçe farkları 732- Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları Hesabına, verimlilik farkları 733- Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları Hesabına, kapasite farkları ise 734- Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları Hesabına alacak kaydedilir.

IV- 732- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇE FARKLARI HESABI

Madde 277- Fiili üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu veya olumsuz bütçe farkları bu hesapta izlenir.

Hesap, oluşan olumlu veya olumsuz bütçe farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu bütçe farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında ortaya çıkan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz bütçe farkları bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz bütçe farkları bu hesaba borç, 731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu bütçe farkları bu hesaba borç, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına alacak kaydedilir.

V- 733- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ VERİMLİLİK FARKLARI HESABI

Madde 278- Fiili üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu veya olumsuz verimlilik farkları bu hesapta izlenir.

Hesap, oluşan olumlu veya olumsuz verimlilik farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu verimlilik farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında ortaya çıkan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz verimlilik farkları bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz verimlilik farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan ve bu hesaba alacak yazılan olumlu verimlilik farkları bu hesaba borç, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına alacak kaydedilir.

VI- 734- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ KAPASİTE FARKLARI HESABI

Madde 279- Fiili üretim giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu veya olumsuz kapasite farkları bu hesapta izlenir.

Hesap, oluşan olumlu veya olumsuz kapasite farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu kapasite farkları bu hesaba alacak, 731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında ortaya çıkan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz kapasite farkları bu hesaba alacak, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz kapasite farkları bu hesaba borç, 731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan ve bu hesaba alacak yazılan olumlu kapasite farkları bu hesaba borç, 151- Yarı Mamuller Üretim Hesabına veya 152- Mamuller Hesabına alacak kaydedilir.

BEŞİNCİ BÖLÜM

74- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ İŞLEMLERİ

Madde 280- Bu grup hizmet işletmeleri ile ilgilidir. Hizmet işletmelerinde 71, 72 ve 73 gruplarda yer alan hesaplar kullanılmaz. Bu hesaplar yerine bu gruptaki hesaplar kullanılır. Hizmet işletmelerinin üretim maliyetleri bu grupta yer alan aşağıdaki hesaplarda izlenir.

740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HESABI
741- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI
742- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HESABI

742 nolu hesap önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda kullanılır.

II- 740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HESABI

Madde 281- Hizmet işletmelerinde üretilen hizmetler için yapılan giderler bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Hizmet üretimi için yapılan giderler bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Maliyetlere yansıtılan genel yönetim giderleri bu hesaba borç, 770- Genel Yönetim Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

Hizmet üretim maliyeti yansıtma hesabının alacak kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

III- 741- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI

Madde 282- Bu hesap, hizmet maliyetini oluşturan giderlerin 622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına, taahhüt işleri yapan işletmelerde ise dönem içinde yapılan inşaat giderlerinin 170-178 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabına aktarılmasında kullanılır.

A- Alacak

1- Fiili maliyet yönteminde, hizmet üretim maliyeti hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, hizmet işletmelerinde 622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına, yıllara yaygın inşaat ve taahhüt işi yapan işletmelerde ise 170-178- hesap aralığında projeler bazında açılan ilgili Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabına borç kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminde, tahmini hizmet üretim giderleri maliyet unsuru olarak bu hesaba alacak, hizmet işletmelerinde 622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına, yıllara yaygın inşaat ve taahhüt işi yapan işletmelerde ise 170-178- hesap aralığında projeler bazında açılan ilgili Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabına borç kaydedilir.

3- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili maliyetler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumsuz hizmet üretim maliyeti farkları bu hesaba alacak, 742- Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1-Hizmet üretim maliyeti hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 740- Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına alacak kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili maliyetler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumlu farklar bu hesaba borç, 742- Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesabına alacak kaydedilir.

IV- 742- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HESABI

Madde 283- Hizmet üretim maliyetlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış hizmet üretim maliyeti arasındaki olumlu veya olumsuz farklar bu hesapta izlenir.

Hesap, oluşan olumlu veya olumsuz hizmet üretim maliyet farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili maliyetler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumlu hizmet üretim maliyeti farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili maliyetler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz hizmet üretim maliyet farkları bu hesaba alacak, hizmet işletmelerinde 622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına, yıllara yaygın inşaat ve taahhüt işi yapan işletmelerde ise 170-178 hesap aralığında projeler bazında açılan ilgili Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili maliyetler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan olumsuz hizmet üretim giderleri, maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda fiili maliyetler ile önceden saptanmış maliyetler arasında oluşan ve bu hesaba alacak yazılan olumlu hizmet üretim giderleri bu hesaba borç, hizmet işletmelerinde 622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına, yıllara yaygın inşaat ve taahhüt işi yapan işletmelerde ise 170-178 hesap aralığında projeler bazında açılan ilgili Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabına alacak kaydedilir.

ALTINCI BÖLÜM

75- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ İŞLEMLERİ

Madde 284- Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesapları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

750- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI
751- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI
752- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER FARKLARI HESABI

Bu grupta yer alan 752 nolu hesap önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda kullanılır.

II- 750- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI

Madde 285- Üretime devam olunan mamullerin maliyetlerini düşürmek, satışlarını artırmak, bulunan yeni üretim çeşitlerinin işletmede kullanılmakta olan yöntem ve işlemlerini geliştirmek ya da yeni yöntem ve işlemler bulmak, üretimde kullanılan teçhizatın yenilerinin ve mevcutlarının geliştirilmesine ilişkin araştırmalar yapmak, satış ve pazarlama faaliyetlerini geliştirmek için yapılan giderler bu hesapta izlenir

A- Borç

Araştırma ve geliştirme giderleri bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Araştırma ve geliştirme giderleri yansıtma hesabının alacak kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

III- 751- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Madde 286- Bu hesap, araştırma ve geliştirme giderlerinin fiili veya standart tutarlarının dönem sonunda sonuç hesaplarına aktarılması amacı ile kullanılır.

A- Alacak

1- Fiili maliyet yönteminde, araştırma ve geliştirme giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminde tahmin edilen araştırma ve geliştirme giderleri maliyet unsuru olarak bu hesaba alacak, 630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

3- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz araştırma ve geliştirme gider farkları bu hesaba alacak, 752- Araştırma ve Geliştirme Gider Farkları Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Araştırma ve geliştirme giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 750- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu gider farkları bu hesaba borç, 752- Araştırma ve Geliştirme Gider Farkları Hesabına alacak kaydedilir.

IV- 752- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER FARKLARI HESABI

Madde 287- Fiili araştırma ve geliştirme giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu veya olumsuz farklar bu hesapta izlenir.

Hesap oluşan olumlu veya olumsuz araştırma ve geliştirme gider farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu araştırma ve geliştirme gider farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz araştırma ve geliştirme gider farkları bu hesaba alacak, 630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz araştırma ve geliştirme gider farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda, fiili giderler ile önceden saptanan giderler arasında oluşan ve bu hesaba alacak yazılan olumlu araştırma ve geliştirme gider farkları bu hesaba borç, 630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

YEDİNCİ BÖLÜM

76- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

I- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ İŞLEMLERİ

Madde 288- İşletmenin pazarlama, satış ve dağıtım giderlerinin izlenmesinde kullanılan gider, yansıtma ve fark hesapları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

760- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI
761- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
762- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ FARK HESABI

Bu grupta yer alan 762 nolu hesap, önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda kullanılır.

II- 760- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI

Madde 289- Üretilen malın stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren alıcılara teslimine kadar geçen sürede; pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan her türlü giderler bu hesapta izlenir.

A- Borç

Pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan giderler bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

B- Alacak

Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri yansıtma hesabının alacak kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak 761- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

III- 761- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Madde 290- Bu hesap, pazarlama, satış ve dağıtım giderlerinin sonuç hesaplarına aktarılması amacıyla kullanılır.

A- Alacak

1- Fiili maliyet yönteminde pazarlama satış ve dağıtım giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 631- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminde, tahmin edilen pazarlama, satış ve dağıtım giderleri maliyet unsuru olarak bu hesaba alacak, 631- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabına borç kaydedilir.
3- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz pazarlama, satış ve dağıtım gider farkları bu hesaba alacak, 762- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Fark Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 760- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu pazarlama, satış ve dağıtım gider farkları bu hesaba borç, 762- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Fark Hesabına alacak kaydedilir.

IV- 762- PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ FARK HESABI

Madde 291- Fiili pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu veya olumsuz gider farkları bu hesapta izlenir.

Hesap, oluşan olumlu veya olumsuz pazarlama, satış ve dağıtım gider farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu pazarlama, satış ve dağıtım gider farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 761- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz pazarlama, satış ve dağıtım gider farkları bu hesaba alacak, 631- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz pazarlama, satış ve dağıtım gider farkları, maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 761- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2-Maliyet dönemi sonunda fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan ve bu hesaba alacak yazılan olumlu pazarlama, satış ve dağıtım gider farkları bu hesaba borç, 631- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

SEKİZİNCİ BÖLÜM

77- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ İŞLEMLERİ, HESAP
VE DEFTER KAYITLARI

I- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ İŞLEMLERİ

Madde 292- İşletmenin yönetim fonksiyonu ile ilgili faaliyetlerinin izlenmesinde kullanılan gider, yansıtma ve fark hesapları bu grup hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

770- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI
771- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
772- GENEL YÖNETİM GİDER FARKLARI HESABI

Bu grupta yer alan 772 nolu hesap, önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda kullanılır.

II- 770- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI

Madde 293- İşletmenin yönetim fonksiyonları, işletme politikasının tayini, organizasyon ve personel, idare hizmetleri, büro hizmetleri gibi üretilen veya satılan malın maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan genel mahiyetteki giderler (katkı payları dahil) bu hesapta izlenir.

A- Borç

1- Yönetim gider yerleri ile ilgili olarak yapılan giderler bu hesaba, ödenen katma değer vergisi 191- İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabına borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2- Yönetim gider yerleri ile ilgili olarak yapılan ücret ödemeleri bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

3- Personele her ne ad altında olursa olsun katkı payı olarak yapılan ödemeler bu hesaba borç, kesintiler ilgili hesaplara, ödenmesi gereken tutar 363- Ödenecek Döner Sermaye Katkı Payları Hesabına alacak kaydedilir.

4- Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu payı, merkez hissesi, idare masraflarına katılma payı ve amortisman payına ilişkin tutarlar bu hesaba borç, 360- Ödenecek Döner Sermaye Yükümlülükleri Hesabına alacak kaydedilir.

B- Alacak

1- Genel yönetim giderleri yansıtma hesabının alacak kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyetlere yansıtılan genel yönetim giderleri bu hesaba alacak, 730- Genel Üretim Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

III- 771- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Madde 294- Bu hesap, dönem içinde genel yönetim giderlerinde hesaplanan fiili tutarların veya önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda önceden saptanmış genel yönetim giderlerinin sonuç hesaplarına aktarılmasında kullanılır.

A- Alacak

1- Fiili maliyet yönteminde, genel yönetim giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 632- Genel Yönetim Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminde, tahmin edilen genel yönetim giderleri maliyet unsuru olarak bu hesaba alacak, 632- Genel Yönetim Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

3- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz genel yönetim gider farkları bu hesaba alacak, 772- Genel Yönetim Gider Farkları Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Genel yönetim giderleri hesabının borç kalanı maliyet dönemi sonunda bu hesaba borç, 770- Genel Yönetim Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

2- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu genel yönetim gider farkları bu hesaba borç, 772- Genel Yönetim Gider Farkları Hesabına alacak kaydedilir.

IV- 772- GENEL YÖNETİM GİDER FARKLARI HESABI

Madde 295- Fiili genel yönetim giderleri ile önceden saptanmış olumlu veya olumsuz genel yönetim gider farkları bu hesapta izlenir.

Hesap, oluşan olumlu veya olumsuz genel yönetim gider farklarına göre çift taraflı olarak çalışabilir.

A- Alacak

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumlu genel yönetim gider farkları maliyet dönemi sonunda bu hesaba alacak, 771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan ve bu hesaba borç yazılan olumsuz genel yönetim gider farkları bu hesaba alacak, 632- Genel Yönetim Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

B- Borç

1- Önceden saptanmış maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan olumsuz genel yönetim gider farkları bu hesaba borç, 771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2- Maliyet dönemi sonunda fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında oluşan ve bu hesaba alacak yazılan olumlu genel yönetim gider farkları bu hesaba borç, 632- Genel Yönetim Giderleri Hesabına alacak kaydedilir.

V- İMALAT DEFTERİ ( Örnek: 22)

Madde 296- Karşılıklı iki sayfadan oluşan ve üretim yerlerine teslim edilen ilk madde ve malzemeler ile üretimi tamamlanan mamullerden ambara teslim edilenlerin kaydedildiği bu defter, her üretim yeri için ayrı ve ilk madde ve malzemenin niteliğine göre de bölümlere ayrılmak suretiyle tutulur.

Defterin “giren” sayfasına, üretim yerine teslim edilen ilk madde ve malzemeler ihtiyaç pusulasına “çıkan” sayfasına ise üretimi tamamlanan mamullerden ambara teslim edilenler maliyet pusulasına dayanılarak sütun başlıklarına göre kaydedilir.

KISIM XII

NAZIM HESAPLAR

I- NAZIM HESAPLAR İŞLEMLERİ

Madde 297- İşletmenin varlık ve kaynaklarını doğrudan doğruya ilgilendirmeyen fakat bilinmesi, izlenmesi ve saklanması gerekli olan bilgiler ve değerler bu grup hesaplarda izlenir.

İşletmeler faaliyet alanlarına göre farklılıklar gösterdiğinden ihtiyaç duyulan konulara ilişkin nazım hesap açabilirler.

İşletmenin izlemek durumunda olduğu bilgi ve değerler, karşılıklı olarak açılan nazım hesaplara borç ve alacak yazılır. Nazım hesaplarda yazılı bilgi ve değerlerin kısmen veya tamamen ortadan kalkması halinde, önceden yapılmış hesap kayıtları ters kayıtla kapatılır.

İşletmelerin ihtiyaçlarına göre nazım hesap açmaları serbest olmakla beraber, bu Yönetmelikte açılan nazım hesaplarla ilgili ortaya çıkan hususlar aşağıdaki nazım hesaplarda izlenir.

90- TEMİNAT ALINAN DEĞERLER
91- TEMİNAT VERİLEN DEĞERLER
92- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER
93- VERGİ DIŞI GELİRLER
94- DEMİRBAŞ GİDERLERİ

II- 90- TEMİNAT ALINAN DEĞERLER İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

Madde 298- Teminat ve depozito olarak geçici, kesin ve avans teminatı karşılığı alınan banka teminat mektupları, hazine bonosu ve devlet tahvili gibi nakit dışındaki değerler bu grupta açılan hesaplarda izlenir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

900- ALINAN TEMİNATLAR HESABI
901- ALINAN TEMİNATLAR ALACAKLI HESABI

III- TEMİNAT ALINAN DEĞERLER İŞLEMLERİ

Madde 299- İşletmelerce geçici, kesin ve avans teminatı karşılığı olarak alınan teminat mektupları, Bakanlıkça (Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü) yapılan düzenlemeler doğrultusunda incelendikten sonra kabul edilir.

Teminat ve depozito olarak alınan menkul kıymet ve banka teminat mektuplarının geri verilmesinde, bunların alınması sırasında verilen menkul kıymetler alındısı geri alınarak saymanlık işlem fişine bağlanır.

Döner sermayeli işletmelerin faaliyet kapsamındaki işleri dolayısıyla aldıkları kesin teminatların iadesinde, Döner Sermayeli Kuruluşlar İhale Yönetmeliğinin 49 uncu maddesi ile Bakanlıkça (Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü) aranan şartların gerçekleşip gerçekleşmediği araştırılır.
IV- TAHVİLLERİN FAİZ KUPONLARI

Madde 300- Teminat ve depozito olarak kabul edilen tahvillerin üzerlerinde bulunması gereken vadesi gelmemiş kuponlarının eksiksiz olması şarttır.

Teminat olarak alınan tahvillerin vadesi gelmiş kuponları teslim eden tarafından istenildiği takdirde, istem hakkındaki dilekçenin altına iade edilen kuponların adet ve tutarı ile geri verildiği yazılarak teslim alana imzalattırılır. Dilekçeler bu amaçla açılacak dosyada saklanır.

V- 900- ALINAN TEMİNATLAR HESABI
901- ALINAN TEMİNATLAR ALACAKLI HESABI

Madde 301- Teminat olarak kabul edilen nakit dışındaki değerler alındığında 900- Alınan Teminatlar Hesabına borç, 901- Alınan Teminatlar Alacaklı Hesabına alacak kaydedilir.

İade edilen veya paraya çevrilen teminatlar hesaplardan ters kayıtla çıkarılar.

VI- 91-TEMİNAT VERİLEN DEĞERLER İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

Madde 302- Teminat olarak verilen nakit dışındaki değerler aşağıdaki hesaplarda izlenir.

910- VERİLEN TEMİNATLAR HESABI
911- VERİLEN TEMİNATLAR ALACAKLI HESABI

Teminat olarak verilen değerler 910- Verilen Teminatlar Hesabına borç, 911- Verilen Teminatlar Alacaklı Hesabına alacak kaydedilir.

Geri alınan teminatlar hesaplardan ters kayıtla çıkarılır.

VII- 92- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER İŞLEMLERİ VE HESAP
KAYITLARI

Madde 303- Kanunen kabul edilmeyen giderler aşağıdaki hesaplarda izlenir.

920- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER HESABI
921- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER ALACAKLI HESABI

Kanunen kabul edilmeyen giderler 920- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Hesabına borç, 921- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Alacaklı Hesabına alacak kaydedilir.

Hesap dönemi sonunda kanunen kabul edilmeyen giderler vergi matrahına dahil edildikten sonra bu hesaplar ters kayıtla kapatılır.

VIII- 93- VERGİ DIŞI GELİRLER İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

Madde 304- İlgili gelir hesabına kaydedilmekle birlikte vergi matrahına dahil edilmeyen gelirler aşağıdaki hesaplarda izlenir.

930- VERGİ DIŞI GELİRLER HESABI
931- VERGİ DIŞI GELİRLER ALACAKLI HESABI

Vergi dışı gelirler 930- Vergi Dışı Gelirler Hesabına borç, 931- Vergi Dışı Gelirler Alacaklı Hesabına alacak kaydedilir.

Hesap dönemi sonunda vergi dışı gelirler, vergi matrahından düşüldükten sonra bu hesaplar ters kayıtla kapatılır.

IX- 94-DEMİRBAŞ GİDERLERİ İŞLEMLERİ VE HESAP KAYITLARI

Madde 305- 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 313 üncü maddesinde belirtilen tutarın altında kalan ve “25- Maddi Duran Varlıklar” grubunda yer alan hesaplara kaydedilmeyen demirbaş giderleri aşağıdaki hesaplarda izlenir.

940- DEMİRBAŞ GİDERLERİ HESABI
941-DEMİRBAŞ GİDERLERİ ALACAKLI HESABI

Yukarıda açıklanan demirbaşlar edinildiğinde 940-Demirbaş Giderleri Hesabına borç, 941- Demirbaş Giderleri Alacaklı Hesabına alacak kaydedilir.

Demirbaşların kayıtlardan düşülmesi durumunda bu hesaplar ters kayıtla kapatılır.

KISIM XIII

AYSONU VE DÖNEM SONU İŞLEMLERİ VE MERKEZE
GÖNDERİLECEK BELGELER

BİRİNCİ BÖLÜM

AYSONU İŞLEMLERİ

I- KATMA DEĞER VERGİSİ İLE İLGİLİ TAHAKKUK İŞLEMLERİ

Madde 306- Ay sonlarında indirilecek katma değer vergisi hesabı ile devreden katma değer vergisi hesabının borç kalanları toplamlarının, hesaplanan katma değer vergisi hesabının alacak kalanı ile karşılaştırılması sonucunda;

a) İndirilecek katma değer vergisi hesabı kalan verirse aradaki fark 190- Devreden KDV Hesabına borç, 191- İndirilecek KDV Hesabına alacak,

b) Hesaplanan katma değer vergisi hesabı kalan verirse aradaki fark 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak, 391- Hesaplanan KDV Hesabına borç,

kaydedilir.

II- ÖDENECEK DÖNER SERMAYE YÜKÜMLÜLÜKLERİ İLE İLGİLİ TAHAKKUK İŞLEMLERİ

Madde 307- Döner sermayeli işletmelerce ay sonlarında, bu Yönetmeliğin 60- Brüt Satışlar, 64- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar ile 67- Olağandışı Gelir ve Karlar gruplarındaki hesapların alacak toplamlarından; 61- Satış İndirimleri grubunda yer alan hesapların borç toplamları çıkarılarak bulunan gayri safi hasılat üzerinden, Bakanlıkça belirlenen oranlarda hesaplanan genel bütçeye aktarılacak tutarlar 770- Genel Yönetim Giderleri Hesabına borç, 362- Ödenecek Döner Sermaye Yükümlülükler Hesabına alacak kaydedilir.

III- ENVANTER İŞLEMLERİ

Madde 308- Döner sermayeli işletmelerce, en geç her ayın sonunda mevcut stokların envanteri yapılır. Stoklarla ilgili envanter sonuçları ilgili stok hesabı ile değerlendirilerek döneme ait stokların maliyeti aşağıdaki maliyet saptama yöntemlerinden biriyle belirlenir. Hangi maliyet saptama yönteminin kullanıldığı bilanço dipnotlarında gösterilir.

1- Birim Maliyet Yöntemi
2- İlk Giren- İlk Çıkar Yöntemi
3- Son Giren- İlk Çıkar Yöntemi
4- Ortalama Maliyet Yöntemi

Yukarıda açıklanan yöntemlerden biriyle hesaplanan stokların maliyeti ilgili satışların maliyeti hesabına borç, ilgili stok hesabına alacak kaydedilir. Hizmet işletmelerinde ise hizmet üretim maliyeti hesabında toplanan giderler, en geç ay sonunda 741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabına alacak, 622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına borç kaydedilir.

IV- AYLIK MİZAN (Örnek:23)

Madde 309- Döner sermayeli işletmelerce defter-i kebir hesaplarından yararlanılarak her ayın sonu itibariyle aylık mizan düzenlenir.

Mizanda;

a) Her hesabın borç ve alacak toplamlarının defter-i kebirdeki borç ve alacak toplamlarına,

b) Borç sütunu toplamı ile alacak sütunu toplamının birbirine,

eşit olması gerekir.

İşletmelerce her ayın sonu itibariyle düzenlenen aylık mizanın birinci nüshası Bakanlığa gönderilir; ikinci nüshası ise saymanlıkta saklanır.

V- AYLIK GAYRİ SAFİ HASILATIN BEYANI VE GENEL BÜTÇEYE AKTARILACAK TUTARLARIN YATIRILMASI

Madde 310- Döner sermayeli işletmelerce bir ay içinde elde edilen gayri safi hasılat, Döner Sermayeli İşletmeler Aylık Gayri Safi Hasılat Bildirimi (Örnek: 24) ile izleyen ayın 20' nci günü mesai saati bitimine kadar faaliyette bulundukları yerlere göre İllerde Defterdarlık Muhasebe Müdürlüğüne, İlçelerde Malmüdürlüğüne bildirilir. Bildirilen aylık gayri safi hasılat üzerinden hesaplanan genel bütçeye aktarılacak tutarlar da aynı süre içinde ilgili saymanlığa yatırılır.

Aylık dönemler içinde hasılat elde edilmemesi halinde de işletmelerce aylık gayri safi hasılat bildirimi düzenlenerek ilgili yerlere verilir.

Yıllık bilanço ve diğer hesapları bağlı bulundukları merkez kuruluşunda birleştirilen döner sermayeli işletmeler de dahil olmak üzere, yukarıda belirtilen bildirim ve ödeme yükümlülüğünü her işletme ayrı ayrı yerine getirir.

VI- YILLIK GAYRİ SAFİ HASILAT VE KAR BİLDİRİMİ

Madde 311- Karlarını Hazineye yatırmakla yükümlü olan işletmelerce (kendi özel kanun ve yönetmeliklerinde özel hüküm bulunanlar hariç), dönem sonu bilançolarına göre tespit edilen karlar, düzenlenen Yıllık Gayri Safi Hasılat ve Kar Bildirimi (Örnek:25) ile hesap döneminin bitiminden itibaren iki ay içinde İlerde Defterdarlık Muhasebe Müdürlüğüne, İlçelerde Mal Müdürlüğüne bildirilir ve aynı süre içinde yatırılır.

Karlarını Hazineye yatırmak zorunda olmayan ancak, genel bütçeye aktarılacak tutarları ödeme yükümlülüğü olan işletmelerce de 25 örnek numaralı Yılık Gayri Safi Hasılat ve Kar Bildirimi düzenlenerek, “karın yatırılmasına ilişkin alındının tarih ve numarası” sütunları boş bırakılmak suretiyle yukarıda belirtilen sürelerde Muhasebe Müdürlüğüne veya Malmüdürlüğüne verilir.

Yıllık bilanço ve diğer hesapları bağlı oldukları merkez müdürlüklerinde birleştirilen döner sermayeli işletmeler, dönem karları ile ilgili her hangi bir bildirim ve ödemede bulunmaz, bu yükümlülük ilgili merkez müdürlüklerince yerine getirilir.

VII- ÖDEME SÜRESİNİN UZATILMASI

Madde 312- Genel Bütçeye aktarılacak tutarları ve yıl sonu karlarını bu Yönetmeliğin 310 ve 311 inci maddelerindeki esaslara göre ödeyemeyecek olan döner sermayeli işletmelerce, gecikme nedenleri açıkça bildirilmek ve bildirilen hususlar belgelendirilmek suretiyle bildirim ve ödeme süresinden önce Bakanlığa müracaat edilir. Ödeme süresini uzatmaya Bakanlık yetkilidir.

VIII- BİLDİRİMDE BULUNMAMA VE SÜRESİNDE ÖDEME YAPMAMANIN SONUÇLARI

Madde 313- Süresinde beyan edilmeyen ve ödenmeyen aylık gayri safi hasılattan genel bütçeye aktarılacak tutarlar ile dönem sonu karları için tahakkuk edecek zamlı tutarlar, döner sermayeli işletmelerin ita amiri ve saymanlarından 6183 sayılı Kanundaki hükümlere göre yarı yarıya tahsil edilir.

Beyan ve ödeme süreleri Bakanlıkça uzatılan genel bütçeye aktarılacak tutarlar ve yıl sonu karları için zam uygulanmaz.

İKİNCİ BÖLÜM

DÖNEM SONU İŞLEMLERİ VE MERKEZE
GÖNDERİLECEK BELGELER

I- GENEL GEÇİCİ MİZANIN ÇIKARILMASI

Madde 314- Hesap döneminin sonunda envanter kayıtlarından önce genel geçici mizan çıkarılır. Genel geçici mizan 12 aylık bilgileri içerir ve 3’lü kod bazındaki hesaplar düzeyinde çıkarılır.

II- DÖNEM SONU ENVANTER İŞLEMLERİ

Madde 315- Dönem sonu envanter işlemleri, muhasebe dışı ve muhasebe içi envanter işlemleri olmak üzere iki aşamadan oluşur.

A- Muhasebe Dışı Envanter İşlemleri

Muhasebe dışı envanter işlemlerinde mevcutlar, alacaklar ve borçların fiziki sayımına gidilerek muhasebe kayıtlarında yer alan ekonomik değerler ile işletme kaynaklarının gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığı saptanır.

Döner sermayeli işletmelerce muhasebe dışı envanter işlemi olarak aşağıdaki işlemler yapılır.

1- Kasa Sayım Tutanağı (Örnek:5/1): Aralık ayı sonu itibariyle kasa mevcudunu gösteren tutanaktan oluşur.

2- Banka Mevcudu Tespit Tutanağı (Örnek:5/2): Aralık ayı sonu itibariyle banka mevcudunu gösteren tutanak ve banka uygunluk yazısından oluşur.

3- Menkul Kıymetler/Teminat Mektupları Sayım Tutanağı (Örnek:5/3): Aralık ayı sonu itibariyle veznede bulunan menkul kıymet ve teminat mektuplarının mevcudunu gösteren tutanaktan oluşur.

4- Gelirlerin Dökümü (Örnek:5/4): İşletmelerin faaliyet alanlarına giren ve hesap dönemi içindeki satış hasılatını oluşturan 60- Brüt Satışlar, 64- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar,67- Olağandışı Gelir ve Karlar hesap gruplarında yer alan hesaplar ayrıntılı olarak gösterilir.

5- Giderlerin Dökümü (Örnek:5/5): Bu Yönetmeliğin “maliyet hesapları” kısmında yer alan hesap gruplarında belirtilen giderler ile “65- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar ve 68- Olağandışı Gider ve Zararlar” hesap gruplarında yer alan hesapların ayrıntılı dökümü gösterilir. 61- Satış İndirimleri grubu bu dökümde (-) olarak gösterilir.

6- Maddi Duran Varlıklar Sayım Tutanağı ve Amortisman Dökümü (Örnek:5/6): Mevcut maddi duran varlıklar ile yıl içinde alınan veya herhangi bir nedenle kayıtlardan düşülen maddi duran varlıkların mevcudunu gösteren tutanaktan oluşur ve mevcut maddi duran varlıklar için ayrılan amortismanlar ile yıl içinde kayıtlardan düşülen maddi duran varlıkların birikmiş amortismanlarından yapılan indirimlerin ayrıntılı dökümü gösterilir.

7- Borçların Dökümü (Örnek:5/7): İşletmenin borçlu olduğu kişi ve kurumların hesap bazında, isim ve borç tutarlarının ayrıntılı dökümü gösterilir.

8- Alacakların Dökümü (Örnek:5/8): İşletmenin alacaklı olduğu kişi ve kurumların hesap bazında, isim ve alacak tutarlarının ayrıntılı dökümü gösterilir.

9-Ambar Sayım Tutanağı (Örnek:5/9): Aralık ayı sonu itibariyle ambarlarda mevcut madde ve malzemelerin cinsi, adedi, fiyat ve tutarını gösteren tutanaktan oluşur.

10- Atölye Sayım Tutanağı (Örnek:5/10): Aralık ayı sonu itibariyle atölyede mevcut madde ve malzemelerin cinsi, adedi, fiyat ve tutarını gösteren tutanaktan oluşur.

11- Zayiat Dökümü (Örnek:5/11): Maddi duran varlıklar ile ambar konusuna giren madde ve malzemelerde meydana gelen ve kimsenin kusuru olmadığı tespit edilen zayiatı, usulüne göre gerçekleşen fireleri, hayvanların ve eşyaların çeşitli nedenlerle değerlerinde meydana gelen eksilmelerin ayrıntılı dökümü gösterilir.

12- Amortismana Tabi Kıymetlerle İlgili İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabına Ait Döküm (Örnek:5/12): İndirim konusu tutar ile yıllar itibariyle yapılacak indirimlerin ayrıntılı dökümü gösterilir.

13- Ertesi Yıla Devir Veren Diğer Hesapların Dökümü (Örnek:5/13): Ertesi yıla devir veren diğer hesapların ayrıntılı dökümü gösterilir.

B- Muhasebe İçi Envanter İşlemleri

1- Kayıtların Düzeltilmesi: Muhasebe dışı envanter işlemlerinin tamamlanmasından sonra muhasebe kayıtları ile fiili durum arasındaki dengesizlikler gerekli muhasebe kayıtları yapılarak düzeltilir.

2- Duran Varlıkların Yeniden Değerlemesi: Döner sermayeli işletmelerce amortismana tabi duran varlıklar ve bunlar üzerinden ayrılan amortismanlar, her hesap dönemi sonunda (hesap dönemi içinde aktife giren maddi duran varlıklar için aktife girdiği dönem yeniden değerleme yapılmaz) 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yeniden değerlemeye tabi tutulur.

3- Duran Varlıklar İçin Amortisman Ayrılması: İşletmeler tarafından sürekli kullanılmak amacıyla elde edilen duran varlıkların dönemsel olarak maliyetlere yüklenecek kısımları, amortisman yöntemleri yardımı ile envanter işlemleri sırasında saptanır ve ilgili muhasebe kayıtları yapılır.

4- Alacaklar: Döner sermayeli işletmelerin senetli ve senetsiz alacakları ile ilgili olarak normal yollardan tahsili imkansız hale gelenlerden, şüpheli hale gelenler için karşılık ayırma, değersiz hale gelenler için gider yazma işlemleri bu Yönetmeliğin ilgili maddelerinde açıklandığı şekilde yapılır.

5- Peşin Ödenen Giderler ve Peşin Tahsil Edilen Gelirler: Peşin ödenen gider ve gelirler, envanter sırasında incelenerek döneme ilişkin olanları ilgili gider ve gelir hesaplarına; gelecek dönemlere ilişkin olanlar ise ilgili hesaplara kaydedilerek muhasebeleştirilir.

6- Gider ve Gelir Hesaplarının Sonuç Hesaplarına Devri: Döneme ilişkin kar veya zararın saptanabilmesi için sonuç hesaplarında görünmeyen gider ve gelirler ilgili hesaplara kaydedilir.

7- Kurumlar Vergisi Mükellefi Döner Sermayeli İşletmelerin Vergi Karşılığı Ayırması:

1- Kurumlar vergisi mükellefi olan döner sermayeli işletmelerce, dönem karı üzerinden ayrılan karşılık tutarları 691-Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabına borç, 370- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabına alacak kaydedilir.

2- Peşin ödenen vergiler ve fonlar hesabına borç kaydedilen tutarlar 371-Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabına borç, 193- Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabına alacak kaydedilir.

3- Dönem karı veya zararı hesabının alacak kalanı 690- Dönem Karı veya Zararı Hesabına borç, ayrılan karşılık tutarı 691- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabına, bu hesapların karşılaştırılması sonucunda kalan tutar ise 692- Dönem Net Karı veya Zararı Hesabına alacak kaydedilir.

4- Ödenecek vergi ve fonların ilgili hesaplara devrinde ayrılan karşılık tutarları 370- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabına borç, 371- Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabına, bu hesapların karşılaştırılması sonucunda bulunan ödenmesi gereken tutar ise 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak kaydedilir.

III- GENEL KESİN MİZAN (Örnek:26)

Madde 316- Genel geçici mizan düzenlendikten sonra gelir ve gider hesaplarının sonuç hesaplarına aktarılması işlemleri ve envanter kayıtları yapılır. Bu işlemler yapıldıktan sonra defter-i kebir hesap sonuçlarına göre genel kesin mizan düzenlenir.

IV- DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER DÖNEM SONU FAALİYET RAPORU (Örnek: 27)

Madde 317- Döner sermayeli işletmeler dönem sonu faaliyet raporu 5 bölümden oluşur ve aşağıda açıklandığı gibi düzenlenir.

1- Giriş

Bu bölüme faaliyet raporunun dönemi, döner sermayeli işletmenin adı ve bağlı olduğu birim yazılır.

2- Yönetim Dönemi Cetveli

İta amiri, tahakkuk memuru ve saymanların ad ve soyadlarını, sorumlu oldukları yönetim dönemlerini, göreve başlayış ve ayrılış tarihlerini gösterir şekilde düzenlenir.

3-Döner Sermayeli İşletmelerde Meydana Gelen Değişiklikler ve Faaliyet Alanı Hakkında Bilgiler

Döner sermayeli işletmelerin Yönetmeliklerinde dönem içinde meydana gelen değişiklikler ile bu değişikliklerin neler olduğu ve nedenleri, işletme sermayesinde değişiklik olup olmadığı ve faaliyet gösterdiği alan hakkındaki bilgiler bu bölümde açıklanır.

4- Faaliyetler

Döner sermayeli işletmelerin hesap dönemi içinde yaptıkları yatırımlar, mal ve hizmet üretimine ilişkin bilgiler, idari faaliyetler ve karşılaşılan başlıca sorunlar ve bu sorunlar hakkındaki çözüm önerileri bu bölümde belirtilir.

5- Mali Yapıya İlişkin Bilgiler

a) Bilanço (Örnek: 27/1)

Genel kesin mizanda yer alan hesapların borç ve alacak kalanları, dönem sonu bilançosunun kapsamını oluşturur. Genel kesin mizandaki hesapların borç kalanları bilançonun aktif hesaplarını, alacak kalanları da bilançonun pasif hesaplarını verir. Aktifi ve pasifi düzenleyici hesaplar ilgili yerlerde negatif olarak gösterilir.

Bilanço, bir önceki hesap dönemi bilançosundaki bilgileri kapsayacak şekilde düzenlenir.

b) Gelir Tablosu (Örnek: 27/2)

Döner sermayeli işletmelerin satışları, gelirleri, satışların maliyeti, giderleri, kar ve zarar hesapları ve hesap dönemine ait işletme faaliyeti sonuçları sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak bu tabloda gösterilir.

Bütün satışlar, gelir ve karlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilir ve hiçbir satış, gelir ve kar kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosundan çıkarılamaz.

Gelir tablosu bir önceki hesap dönemi bilançosundaki bilgileri de kapsayacak şekilde düzenlenir.

c) Satışların Maliyeti Tablosu (Örnek:27/3)

Satışların maliyeti tablosu, işletmenin dönem içindeki stok hareketleri ile satılan ilk madde ve malzeme, mamul ve ticari mal gibi maddeler ve satılan hizmetlerin maliyetini gösterecek şekilde düzenlenir.

Satışların maliyeti tablosu bir önceki hesap dönemi bilançosundaki bilgileri de kapsayacak şekilde düzenlenir.

d) Sermaye Hareketleri Tablosu (Örnek:27/4)

Hesap dönemi içinde sermayede meydana gelen artış ve azalışları gösterecek şekilde düzenlenir. Sermayeyi artıran işlemler artı, azaltan işlemler ise parantez içinde gösterilerek eksi olarak dikkate alınır.

a) Fon Akım Tablosu (Örnek:27/5)

Hesap dönemi içinde, işletmenin yatırım ve finansman faaliyetlerini ve dönem içindeki finansal durumdaki değişikliklerini kapsayacak şekilde düzenlenir.

Olağan ve olağandışı faaliyetlerden sağlanan kaynaklar, dönen varlıklar tutarındaki azalışlar, kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklardaki artışlar ve sermaye artırımları fon kaynaklarını oluşturur.

Olağan ve olağandışı faaliyetlerle ilgili kullanımlar, ödenen vergi ve benzerleri, dönen varlıkların ve duran varlıkların tutarındaki artışlar, kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklardaki azalışlar ve sermaye azalışları fon kullanımlarını oluşturur.

b) Nakit Akım Tablosu

Hesap dönemi içinde, işletmenin nakit akışına ilişkin verileri kapsayacak şekilde düzenlenir.

Dönem başındaki nakit mevcudu, dönem içindeki nakit girişleri ve dönem içindeki nakit çıkışları ayrıntılı olarak tabloya kaydedilir.

Dönem başı nakit mevcudu ile dönem içindeki nakit girişlerinin toplamından dönem içindeki nakit çıkışları çıkarılarak dönem sonu nakit mevcudu bulunur. İşletmenin dönem içi nakit girişleri ile nakit çıkışları arasındaki fark nakit artış veya azalışını gösterir.

V- HESAPLARIN KAPATILMASI

Madde 318- Dönem sonu faaliyet raporları düzenlendikten sonra o döneme ilişkin muhasebe işlemleri sona erer ve dönem sonu bilançosunda açık kalan hesaplar kapatılır.

Dönem sonlarında, alacak kalanı veren hesaplar aynı hesaplara borç; borç kalanı veren hesaplar da aynı hesaplara alacak kaydedilmek suretiyle hesaplar kapatılır. Bu işlemler yevmiye defteri ile defter-i kebire de kaydedilir.

VI- MERKEZE VE SAYIŞTAY'A GÖNDERİLECEK DEFTER, CETVEL VE BELGELER

Madde 319- Döner sermayeli işletmelerce hesap döneminin bitiminden itibaren 2 ay içinde (Şubat ayı sonuna kadar) bir yıllık faaliyetleri ile ilgili düzenlenen ödeme ve muhasebeleştirme belgeleri ve eki kanıtlayıcı belgeler ile yönetim dönemi cetvellerinin asılları Sayıştay Başkanlığı’na; yönetim dönemi cetvellerinin (yevmiye defteri hariç) onaylı örnekleri ise Bakanlığa ve bağlı oldukları idarelere gönderilir.

Yönetim Dönemi Cetvelleri:

1-Döner Sermayeli İşletmeler Dönem Sonu Faaliyet Raporu (Örnek:27)
a) Bilanço (Örnek:27/1)
b) Gelir Tablosu (Örnek:27/2)
c) Satışların Maliyeti Tablosu (Örnek:27/3)
d) Sermaye Hareketleri Tablosu (Örnek:27/4)
e) Fon Akım Tablosu (Örnek:27/5)
f) Nakit Akım Tablosu (Örnek:27/6)

2- Genel Geçici ve Kesin Mizanlar (Örnek: 26)

3- Envanter ve Bilanço Defterinin (Örnek: 5) Bir Örneği ve Ekli Tutanaklar

4- İşletme Bütçesi

5- Yevmiye Defteri (Örnek:3)

6- Döner Sermayeli İşletmeler Yıllık Gayri Safi Hasılat ve Kar Bildirimi (Örnek:25)

7- Sayıştay İlamları Cetveli (Örnek: 28): Sayıştayca tazmin hükmedilen tutarlara ilişkin ilamın yılı ve numarası, alacağın ilgili olduğu kişi veya kuruluşun adı, soyadı veya unvanı (sorumlular adına ortaklaşa veya zincirleme hüküm verilen hallerde sorumluların ad ve soyadları veya unvanları), alacak miktarı, ilamın kesinleştiği yıl, yapılan tahsilat, silme, düşme veya terkin işlemleri ile kalan alacak miktarı sütun başlıklarına göre bu cetvele kaydedilir. Alacakların izlenmesine ilişkin son durum hakkındaki bilgiler ise cetvelin açıklama sütununda gösterilir.

VII- FAALİYETİ OLMAYAN İŞLETMELERİN YAPACAĞI İŞLEMLER

Madde 320- Hesap dönemi içinde faaliyette bulunmamış olan işletmeler, bilanço ve gerekli cetvel ve belgelerini faaliyette bulundukları yıllarda olduğu gibi düzenlemeye devam ederler.

VIII- FAALİYETE GEÇMEMİŞ İŞLETMELERİN YAPACAĞI İŞLEMLER

Madde 321 - Kendilerine döner sermaye verildiği halde henüz faaliyete geçmemiş olan işletmelerce, tahsis edilen sermayenin bankada bulunduğuna ilişkin alınacak banka uygunluk bildirimi ile bu bildirime dayanılarak hazırlanacak bilanço Bakanlığa gönderilir.

IX- DÖNEM KARININ YATIRILMASI

Madde 322- Sermayeleri Kanun ve yönetmelikte belirlenen limite ulaşan ve mevzuatlarında yıllık karlarının Hazineye veya ilgili katma bütçeye aktarılacağına ilişkin hüküm bulunan işletmelerce, hesap dönemi içerisinde elde edilen karlar ilgili mal sandığına veya katma bütçe saymanlığına yatırılır ve karşılığında alınan vezne alındısının onaylı örneği bilançoya bağlanır.

X- DÖNEM KARININ SERMAYEYE EKLENMESİ

Madde 323 - Kanun ve yönetmeliklerinde karlarının sermayelerine ekleneceği belirtilen işletmeler, bu işlemi karın elde edildiği hesap döneminde değil, ertesi hesap döneminde yaparlar. Dönem karları bilançoda ve gelir tablosunda sermayeye eklenmeden gösterilir.

XI- SERMAYEDE DEĞİŞİKLİK YAPILAMAYACAĞI

Madde 324- Kanun ve yönetmelik hükmü (bağlı olunan idareye yetki verilen durumlarda bağlı olunan idarenin emri) bulunmadıkça sermaye miktarında hiçbir değişiklik yapılamaz. Değişiklik yapıldığı taktirde, bağlı olunan idarenin emrinin örneği belgeler arasına konulur ve değişikliğin hangi nedenle ve hangi mevzuata göre yapıldığı açıklanır.

XII- SOSYAL HİZMETLER VE ÇOCUK ESİRGEME KURUMU PAYININ GÖNDERİLMESİ

Madde 325- 2828 sayılı Kanunun (18/k) maddesi gereğince döner sermayeli işletmelerce her yıl Aralık ayı sonunda tespit edilen brüt hasılat üzerinden (%1) oranında ayrılan tutar, en geç ertesi yılın Ocak ayı sonuna kadar Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunca belirlenen banka hesabına yatırılır.

XIII- MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜ VEYA SAYMANLIKLARINCA YAPILACAK İŞLEMLER

Madde 326- Özel kanunlarda yer alan hükümler gereğince yıllık hesaplarını doğrudan Sayıştay’a değil, tetkik ve birleştirilmek üzere bağlı oldukları idarelerin Döner Sermaye Merkez Saymanlığına veya Müdürlüğüne gönderen işletmeler de, aynı süre ve esaslar içerisinde bu Yönetmeliğin 319 uncu maddesinde belirtilen cetvel ve belgeleri hazırlayarak doğrudan merkeze gönderirler. Merkezce, bilanço ve ekleri hesap döneminin bitiminden itibaren en geç 4 ay içinde Sayıştay Başkanlığına ve Bakanlığa gönderilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BİLGİ VERME, KAYIT VE TESCİL İŞLEMLERİ

I- BİLGİ VERME

Madde 327- Genel bütçeli daireler ile katma bütçeli idarelerce, kendilerine bağlı olarak faaliyete geçen döner sermayeli işletmelerin;

- Ad ve adresleri,
- Faaliyet konuları ve faaliyete geçiş tarihleri,
- Kurulmasına yetki veren Kanun ve yönetmelikleri,
- Tahsis olunan sermaye ile ödenmiş sermayeleri,

faaliyete geçiş tarihinden itibaren bir ay içinde Bakanlığa bildirilir.

II- KAYIT VE TESCİL

Madde 328- Aylık gayri safi hasılatlarından, genel bütçeye aktarılacak tutarları ödemekle yükümlü tutulan döner sermayeli işletmeler, faaliyete başladıkları ilk aya ait gayri safi hasılatın beyan edileceği ve genel bütçeye aktarılacak tutarların ödeneceği ertesi ayın 20’ nci günü mesai saati bitimine kadar bulundukları yerdeki Muhasebe Müdürlüğü veya Malmüdürlüğüne başvurarak kayıtlarını yaptırmak ve özel hesap numarası almak zorundadırlar.

Önceden kayıt ve tescili yapılmış işletmelerin, geçmiş yıllarda almış oldukları özel hesap numaraları aynen muhafaza edilir.

Faaliyetlerine son verilen döner sermayeli işletmeler, bağlı olunan idarelerce, faaliyetin sona erdiği tarihten başlayarak bir ay içinde kayıtlı bulundukları Muhasebe Müdürlüğü veya Malmüdürlüğüne bildirilir.

III- DEFTERDARLIK MUHASEBE MÜDÜRLÜKLERİ VE MALMÜDÜRLÜKLERİNCE YAPILACAK İŞLEMLER

Madde 329- Defterdarlık Muhasebe Müdürlükleri ve Malmüdürlüklerince:

1- Faaliyete yeni geçen döner sermayeli işletmelerden alınan “Döner Sermayeli İşletmeler Kayıt Bildirimi (Örnek:29)" kabul edilerek bu işletmelere özel hesap numarası verilir.

2- Her bir döner sermaye işletmesi için “Döner Sermayeli İşletmeler Hesap Kartı (Örnek:30)" açılır.

3- Aylık gayri safi hasılattan, genel bütçeye aktarılacak tutarları ödemekle yükümlü olan döner sermayeli işletmelerden kaydını yaptırmayanlar araştırılarak, bu işletmeler kayıt konusunda uyarılır. Buna rağmen kaydını yaptırmamış olanlar derhal Bakanlığa bildirilir.

4- Döner sermayeli işletmelerden alınan “Döner Sermayeli İşletmeler Aylık Gayri Safi Hasılat Bildirimi” kabul edilerek incelenir ve doğruluğu tespit edildikten sonra Hazineye yatırılması gereken genel bütçeye aktarılacak tutarlar tahsil edilir.
5- Tahsil edilen genel bütçeye aktarılacak tutarlar ve yıl sonu karları, Bütçe Gelirleri Hesabının “Döner Sermayelerden Gelirler” yardımcı hesabına kaydedilir.

6- Döner sermayeli işletmelerin aylık bildirimlerini süresinde vermeleri sağlanır, bildirimde bulunmayan döner sermayeli işletmeler Bakanlığa bildirilir.

7- Döner sermayeli işletmelerce yönetim dönemi cetvelleri ekinde gönderilecek “Döner Sermayeli İşletmeler Yıllık Gayri Safi Hasılat ve Kar Bildirimi”nin Muhasebe Müdürlüğü veya Malmüdürlüğü kayıtları ile uygunluğu araştırılarak onaylanır.

8- Genel bütçeye aktarılacak tutarlar ve yıl sonu karlarını süresinde ödemeyen döner sermayeli işletmelerin ita amiri ve saymanları hakkında 6183 sayılı Kanundaki hükümlere göre takibat yapılarak konu hakkında Bakanlığa bilgi verilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DÖNER SERMAYE SAYMANLIKLARINDA
TUTULACAK DİĞER DEFTER VE BELGELER

I- KADRO DEFTERİ (Örnek:31 )

Madde 330- Bu deftere, tahsis edilen kadrolar ve bunlardan yapılan tenkisler topluca kaydedilir.

Defter, tahsis edilen memur ve işçi kadroları için iki bölüme ayrılır. Gelen kadrolar önce bu defterde ilgili bölüme, sonra ayrıntılı olarak kadro ve aylık kartına; yapılan tenkisler ise önce kadro ve aylık kartına, sonra da bu deftere kaydedilir.

II- KADRO VE AYLIK KARTI (Örnek:32 )

Madde 331- İşletmede memur ve işçilerin özlük durumları ile kendilerine ödenen aylık ve diğer özlük haklarına ilişkin bilgilerin kaydedildiği bu kartlar, memur ve işçiler için ayrı ayrı tutulur.

Her memur ve işçiye bir kart sıra numarası verilir. Kart sıra numarası aynı zamanda aylık bordrolarda o memur veya işçinin sıra numarasını oluşturur.

Hesap döneminin başında, memur ve işçilerin aylık ve diğer özlük haklarının tahakkuku ve bunlardan yapılacak kesintiler hesaplanarak ilgili sütunlara ayrı ayrı işlenir. Memurun veya işçinin durumunda bir değişiklik olmadığı takdirde bundan sonraki aylarda ilgili ay adı üzeri incelemeyi yapan memurca paraf edilir.

Ayrılan memur ve işçilere ait kadro ve aylık kartları ayrı dosyalarda muhafaza edilir.

III- DAVA DEFTERİ ( Örnek: 33)

Madde 332- Bu defterde, işletmenin başkaları aleyhine ve başkalarının da işletme aleyhine açtığı davalar izlenir.

Defter, işletmenin başkaları aleyhine açtığı davalar ile başkalarının işletme aleyhine açtığı davalar için iki bölüme ayrılır. Her bölümde, açılan davalar ile mahkeme karaları ilgili sütunlara eksiksiz doldurularak izlenir.

IV- ALINDI KAYIT DEFTERİ (Örnek: 34)

Madde 333- Bu deftere; vezne alındısı, mahsup alındısı, menkul kıymetler alındısı, sayman mutemedi alındısı, banka kredi kartı alındısı, teslimat müzekkeresi, gönderme emri, kredi ödeme emri ve banka çekleri gibi belgeler bölümlere ayrılmak suretiyle kaydedilir.

Saymanlığa gelen ve teslim alınan belgeler defterin sol sayfasına, saymanlıkça ilgililerine verilen veya gönderilen belgeler ise sağ sayfasına sütun başlıklarına göre kaydedilir. İlgililere verilen belgelerden çeşitli nedenlerle geri alınalar sağ sayfasındaki ilgili sütunlara kaydedilerek geri alınma sebebi açıklama bölümünde belirtilir.
Belgelerin alınmaları (ilgililerden geri alınanlar dahil) ve verilmeleri sırasında ciltler itibariyle adetleri bir bir sayılarak numaralarının birbirini izleyip izlemediği kontrol edilir. Yaprak sayısında ve numaralarda bir yanlışlık varsa durum bir tutanakla tespit edilerek gönderen yere ve Bakanlığa bildirilir. Kullanıldıktan sonra iade edilen belgelerin dipkoçanları da yeniden sayılar ve doğru olduğu tespit edilerek geri alınır.

Bu defterde kayıtlı belgelerin teslim alınma ve verilme işlemleri, saymanlar veya görevlendirecekleri memurlar tarafından yapılır.

V- ARŞİV DEFTERİ (Örnek: 35)

Madde 334- Bu deftere, eski yıllara ait olup saymanlıkta kullanılmasına gerek kalmayan defter, yazışma dosyaları ile denetime giren yerlerde denetim tarihinden önceye, denetime girmeyen yerlerde ise 5 yıl önceye ait alındı ve çek dipkoçanları ile diğer belgeler kaydedilerek arşive kaldırılır.

Arşiv defteri, yıllar itibariyle kısımlara, kısımlar da kaydedilecek belgelerin çeşitlerine göre bölümlere ayrılır. Arşive kaldırılacak belgeler, her yıl birden başlamak üzere numara verilmek suretiyle ilgili sayfalara sırayla kaydedilir. Bunların defterde alacakları sıra numaraları kaldırılan defter, dosya ve deste halindeki dipkoçanlı basılı kağıtların üzerine de yazılır.

Eski yıllara ait bu defter ve belgeler, arşiv defterindeki sıra numaralarına göre arşivde düzenli bir şekilde yerlerine konulur. Herhangi bir yıla ait bir defter ya da dosyanın çıkarılması gerektiğinde, defterdeki kaydı bulunarak “ açıklama” bölümünde kime ya da nereye verildiği belirtilir. Çıkarılan eski evrak tekrar arşivdeki yerine konulurken defterin “açıklama” bölümündeki not iptal edilir.

Alındı, çek ve teslimat müzekkeresi gibi dipkoçanlı ve sıra numarası taşıyan belgeler arşive kaldırılırken deftere birer birer yazılmaz. Bunlar cins ve cilt numaralarına göre desteler haline getirilerek başlangıç ve bitiş numaraları yazılır.

BEŞİNCİ BÖLÜM

DEVİR İŞLEMLERİ

I- SAYMANLAR ARASINDAKİ DEVİR İŞLEMLERİ

Madde 335- Saymanlar, görevlerinden her ne suretle ayrılırsa ayrılsın yerine asil ya da vekil olarak gelen ya da bırakılan memura yönetim dönemine ait hesaplar ile kendisinden önceki saymandan aldığı hesaplara ait devri, aşağıdaki hükümler doğrultusunda vermek zorundadır.

A- Kesin veya Uzun Süreli Ayrılmalarda Devir İşlemleri ve Devir Cetvelinin Düzenlenmesi

Tayin, emeklilik gibi haller ile geçici görev, aylıksız izin, hastalık izni gibi iki aylık süreyi aşacağı önceden bilinen ayrılmalarda görevinden ayrılan sayman, yerine asil veya vekil olarak gelen saymana devir cetveli (Örnek:36) düzenleyerek ayrıntılı devir vermek zorundadır.

Devir cetvelinin düzenlenmesinden önce asil veya vekil olarak göreve başlayan sayman; para, menkul kıymet, teminat mektubu ve diğer hazır değerleri sayarak teslim alır. Sayımda çıkan miktarlar, bu değerlere ait defterler üzerinde gösterilmekle beraber sayım tutanakları ile de tespit edilir. Defter ve tutanaklar, devir veren ve alan saymanlar tarafından imzalanır. Bundan sonra bir yazı ile o günün sonu itibariyle banka mevcudu sorularak bankadan bildirilen miktarın kayıtlarla uygunluğu sağlanır. Ayrılan, sayman ayrıldığı tarih itibariyle yevmiye ve diğer defter kayıtlarını tamamlatarak her ikisi arasında uygunluk sağlar.

Yukarıda belirtilen işlemler yapılıp kasa ve vezne sayımları sonucu kayıtlara göre noksan veya fazla çıkan tutarlar, ilgili hesaplara kaydedilerek kayıtlar günlük hale getirilir ve bu kayıtlara göre aşağıda açıklandığı şekilde devir cetveli düzenlenir.

Tablo 1: Devrin yapıldığı günün sonu esas alınarak, her hesabın devir tarihine kadar olan borç ve alacak toplamları ile kalanları yazılır. Bu kalanların yevmiye defteri ve defter-i kebir hesaplarının kalanlarına uygun olması gerekir.

Tablo 2: Devrin yapıldığı ay başından devir tarihine kadar olan tahsilat, harcama ve göndermeye ilişkin belgelerden noksan çıkanlar yevmiye tarih ve numarasına göre kaydedilir.

Tablo 3: Avanslar, hesap isimlerine göre kaydedilir.

Tablo 4: Üç numaralı tabloda belirtilen avanslardan süresinde mahsup edilmeyenlerin ayrıntısı sütun başlıklarına göre kaydedilir.

Tablo 5: Alacaklar hesabında kayıtlı alacaklar; bunlardan tahsil, terkin, nakil ve mahsuplar ile henüz tahsil edilmeyen alacak kalanları hesaplar itibariyle gösterilir.

Tablo 6: Beş numaralı tabloda belirtilen alacaklardan zaman aşımına uğramış olanların ayrıntısı sütun başlıklarına göre kaydedilir.

Tablo 7: Saymanlıkta mevcut olan ve alındı kayıt defterinde kayıtlı bulunan alındı ve benzeri belgelerden kullanılmış ve kullanılmamış olanlar sütun başlıklarına göre kaydedilir. Ancak, teftiş gören döner sermayeli işletmelerde son teftiş tarihinden devrin yapıldığı tarihe kadar, teftiş görmeyen yerlerde ise 5 yıl öncesine kadar kullanılmış olan alındı ve benzeri belgelerin dipkoçanları teslim edilir ve alınır.

Tablo 8: Adli ve idari yargı nezdinde açılmış olan ve devam eden dava dosyaları sütun başlıklarına göre kaydedilir.

Tablo 9: Müfettiş, Kontrolör ve Muhasebe Denetmenleri tarafından yapılan teftişler sonucunda düzenlenen ve teftiş raporları dosyasında saklanması gereken rapor ve yazılar ile benzeri yayınlar sütun başlıklarına göre kaydedilir.

Devir cetveli, devir veren ve devir alan saymanlar arasında 6 nüsha olarak düzenlenir. Birer nüshası devir veren ve devir alan saymanlarda kalır, bir nüshası derhal Bakanlığa, bir nüshası da bağlı olunan idareye gönderilir. Bir nüshası o yıla ait Sayıştay'a verilecek yönetim dönemi dosyasına bağlanır, bir nüshası da saymanlıkta saklanır.

B- Geçici Ayrılmalarda Devir İşlemleri

Kesin veya uzun süreli ayrılma sayılmayan ve iki aydan kısa süreli geçici görev ya da hastalık gibi nedenlerle saymanlık görevinden ayrılmalarda ayrıntılı devir yapılmaz ve devir cetveli düzenlenmez. Bu gibi ayrılmalarda, ayrılan saymanların yerine bırakacakları vekil memurlar, vekalet edecekleri süre içindeki işlemlerden sorumlu olacaklarından, kayıtlara göre kasa ve veznede bulunan değerleri sayarak teslim alırlar. Sayım işi, bu değerlere ait defterlerin devir tarihine rastlayan sayfasına tutanak şeklinde yazılarak devir veren ve devir alan saymanlar ile veznedar tarafından imzalanır. Geçici ayrılmalarda yazılacak yazı ayrılan sayman tarafından imzalanır.

Geçici ayrılma, herhangi bir nedenle uzun süreli ayrılmaya dönüştüğü taktirde Defterdarlık tarafından oluşturulacak kurulca devir cetveli düzenlenerek kesin devir yapılır.

II- VEZNEDARLAR VE SAYMAN MUTEMETLERİ ARASINDAKİ DEVİR
İŞLEMLERİ

Madde 336- Veznedarların ayrılmalarında günlük kasa defteri toplamı alınarak veznede bulunması gereken para, eski veznedar tarafından yeni veznedara devredilir ve deftere açıklama yapılarak altı sayman ve veznedarlar tarafından imzalanır. Bu işlem veznede bulunan menkul kıymet ve teminat mektupları gibi değerler için de yapılır.

Ayrılan memurun istemesi halinde kendisine bu devrin onaylı bir örneği verilir.

Sayman mutemedi sıfatıyla görev yapan memurların hesapları sayman tarafından kontrol edilir ve borçtan kurtulmaları yine sayman tarafından hesaplarının onayı ile olur.

KISIM XIV

ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER

I- KAYBEDİLEN ALINDILAR İÇİN VERİLECEK KAYIT ÖRNEKLERİ

Madde 337- Saymanlıklarca her ne sebeple olursa olsun tahsil olunan paralar ile teslim alınan her türlü değerlere karşılık verilmiş olan alındıların, ilgilileri tarafından kaybedildiği bir dilekçe ile bildirildiği takdirde, defterdeki kayıtları karşısına ve dipkoçanın arkasına açıklama yapılmak suretiyle kaybedilen alındının bir örneği dilekçeleri altına veya arkasına yazıldıktan ve onaylandıktan sonra kendilerine verilir. Yatırılan para ve değerlerin geri verilmesi gerektiği takdirde, bu kayıt örneği alındı yerine kabul edilerek gereken işlem yapılır. Kaybedilen alındının tutarı Bakanlıkça tespit edilecek miktarı geçtiği takdirde, kaybedilen alındını hükmü olmadığı ilgilileri tarafından gazete ilanı ile duyurulur ve gazetenin bir nüshası dilekçeye bağlanır. Kaybedilen alındı, banka teminat mektubu için verilmiş ise gazete ilanına gerek yoktur.

II- HAK SAHİPLERİ TARAFINDAN KAYBEDİLEN ÇEKLER

Madde 338- Herhangi bir kimsenin alacağına karşılık verilen çekler, ilgililer tarafından kaybedildiği bir dilekçe ile bildirildiği taktirde, ibrazında ödenmemesi için kaybedilen çekin gün ve sayısı ile tutarı derhal ilgili bankaya bir yazı ile bildirilir ve durum Bakanlığa da yazılarak alınacak cevaba göre işlem yapılır.

III- KAYBEDİLEN VEYA KULLANILAMAYACAK HALE GELEN, KULLANILMAMIŞ ALINDI VE ÇEKLER HAKKINDA YAPILACAK İŞLEMLER

Madde 339- Kullanılmamış her türlü alındı ve çek ciltleri ya da yaprakları kaybedildiği veya kullanılamayacak hale geldiğinde durum bir tutanakla tespit edilir. Konuyla ilgili olarak yapılan inceleme sonucu belirtilerek, söz konusu alındı ve çeklerin numaraları gösterilmek suretiyle Bakanlığa bildirilir ve alınacak cevaba göre işlem yapılır. Ayrıca çeklerin numaraları gösterilmek suretiyle durum saymanlığın hesabının bulunduğu bankaya da bildirilir.

IV- İNCELENMEK ÜZERE MERKEZDEN İSTENİLECEK BELGELER

Madde 340- Belgelerin saymanlıklarca Bakanlığa ve Sayıştay'a gönderilmesinden sonra müfettiş, kontrolör, denetmen, adli ve idari mahkemeler ile soruşturmacılar (muhakkikler) tarafından incelenmeleri gerekli görüldüğü takdirde belgeler; ait oldukları yıl, ay ve yevmiye numaraları ile tutarlarını gösteren bir yazı ile Bakanlıktan istenilir. Bu yazıya, mahkeme karar ve tutanağının bir suretiyle müfettiş, kontrolör ve denetmen dışındaki soruşturmacıların soruşturma onayının bir sureti bağlanır. İnceleme işi tamamlanan belgeler hiçbir suretle alıkonulmayarak aynen Bakanlığa geri gönderilir. Konuyla ilgili olarak düzenlenen rapor veya verilen kararın bir sureti de Bakanlığa gönderilir.

Merkeze gönderilmiş bulunan belgelerin asılları, her ne suretle olursa olsun Sayıştay'dan doğrudan istenilemez.

İdari inceleme nedeniyle ya da muhasebe kayıtlarındaki herhangi bir yanlışlığın düzeltilmesi için bazı bilgilerin alınması veya aranılmasına gerek görüldüğü taktirde, yapılacak incelemenin niteliği yazılacak yazıda ayrıntılı olarak açıklanır ve buna ait belge ve cetvelin hangi yıl ve aya ait olduğu ve yevmiye numarası ile tutarı gösterilmek suretiyle Bakanlıktan istenir. Bu istekler, Bakanlıkça yazı ile cevaplandırılabileceği gibi, yazı ile cevaplandırılması mümkün olmayan hallerde, belgenin bir sureti gönderilmek suretiyle karşılanır.

V- SAYIM KOMİSYONU KURULMASI

Madde 341- İşletmenin envanterle ilgili sayım işlemlerini yapmak stok ve menkul kıymetler gibi varlıklarındaki değer azalışını tespit etmek ve işletmeyle ilgili olarak ortaya çıkan ve komisyon kararı gereken diğer durumlarda; ita amiri veya görevlendireceği birinin başkanlığında, sayman ve seçilecek en az iki üyeden oluşan bir komisyon kurulur. Oluşturulan komisyon üyeleri alınan kararları komisyondaki sıfatlarını belirterek imzalarlar. Karara karşı çekincesi olan üyeler, çekince nedenlerini kararda belirtirler.

İşletmenin olağan faaliyetleri ile ilgili olarak doğan zararlara ve işletme alacaklarından tahsili imkansız hale gelenlere ilişkin olarak personelin kusurunun olup olmadığını tespit edecek komisyonlar da yukarıda belirtilen şekilde kurulur. Bu hallerde bir rapor düzenlenerek Bakanlığa gönderilir ve alınacak cevaba göre işlem yapılır.

VI- TEFTİŞ RAPORLARI DOSYASI

Madde 342- Müfettiş, kontrolör ve denetmenler tarafından yapılan teftiş sonunda düzenlenerek saymanlıklara teslim edilen veya gönderilen rapor ve yazılar ile bunlara verilen cevaplar ve Bakanlıkça yada Defterdarlıklarca yapılacak tebligat aşağıdaki şekilde saklanır.

1- Müfettiş ve kontrolörler tarafından saymanlıklara iki nüsha olarak tebliğ edilen raporların bir nüshası ve bu rapor üzerine ilgili memurlar ile üst memurlar tarafından verilecek cevapların birer nüshası ve Bakanlıktan yapılan tebligat bir araya getirilerek üzerine raporun tarih ve numarası ile sayfa sayısının yazıldığı bir dosya içerisine konulur. Dosyalar, teftiş raporları adıyla açılacak bir klasörde sıralı biçimde saklanır.

2- Defterdarlık denetmenlerince yapılan teftişler sonucunda düzenlenen rapor ve yazılar, ilgili memurlar tarafından verilen cevaplar ile bunlar üzerine defterdarlıktan yapılan tebligat bir araya getirilerek teftiş raporları dosyasında saklanır.

Teftiş raporları, ilgili memurların görevlerinden ayrılmaları halinde yerlerine atanan asil ya da vekil memurlara aynen teslim edilir. Ayrılan memurun bu dosyaları teslim etmesi ve yerine gelen memurun da bunu araması gerekir.

VII- YANLIŞ KAYITLARIN DÜZELTİLMESİ

Madde 343- Yevmiye defteri maddelerinde yapılan yanlışlar ancak muhasebe işlemleriyle düzeltilebilir. Diğer defter ve kayıtlara rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde, yanlış rakam ve yazının üzeri okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına yada ilgili bulunduğu hesaba doğrusu yazılmak suretiyle düzeltilir.

Defterlere geçirilen kayıtlar kazınmak, çizilmek veya silinmek suretiyle okunamaz hale getirilemez

VIII- BAŞKA DEFTER VE BELGE DÜZENLENMESİ VE KULLANILMASI

Madde 344- İşletmeler örgüt yapılarına, faaliyet alanlarına ve diğer nedenlerden doğacak ihtiyaçlarına göre bu Yönetmelikte belirtilen defter ve belgelerden başka, defter ve belgeler düzenleyip kullanabilirler

IX- DEFTER VE BELGELERİN TEMİNİ

Madde 345- İşletmeler, bu Yönetmelikte belirtilen vezne alındısı, sayman mutemedi alındısı, menkul kıymetler alındısı, mahsup alındısı, teslimat müzekkeresi ve gönderme emrini bedeli karşılığında Defterdarlık Muhasebe Müdürlükleri veya Malmüdürlüklerinden temin ederler. Yönetmelikte belirtilen diğer defter ve belgeler, döner sermayeli işletmelerin kendi olanaklarıyla sağlanır.

X- DEFTER VE BELGELERİN BİLGİSAYARLA DÜZENLENMESİ

Madde 346- Bu Yönetmelikte düzenlenen defter ve belgeler (alındılar hariç), belirtilen bilgileri kapsamak kaydıyla belge şekline ve adedine bağlı kalınmaksızın bilgisayarla da düzenlenebilir. Defterler bilgisayarla düzenlendiğinde, bilgisayar çıkışları önceden onaylanmış formlara alınarak dosya içerisinde muhafaza edilir. Alındıların bilgisayarla düzenlenebilmesi için önceden Bakanlıktan izin alınması gerekir.

XI- YENİ HESAP AÇILMASI

Madde 347- Bu Yönetmelikte yer almayan (1) ve (2) Sıra No'lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerindeki 3'lü kod defteri kebir hesaplarının kullanılması gerektiğinde veya söz konusu tebliğlerde boş bırakılan 3'lü kodlarda yeni hesaplar açılmasına ihtiyaç duyulduğunda, durum gerekçeli bir yazıyla Bakanlığa bildirilir. Yeni hesap kullanılması veya açılması Bakanlığın iznine bağlıdır.

XII- KAYITLARIN BELGEYE DAYANMASI VE İŞLEMLERİN MUHASEBE KAYITLARINDA GÖSTERİLMESİ

Madde 348- Her muhasebe kaydının bir belgeye dayanması ve mali sonuç doğuran bütün işlemlerin muhasebe kayıtlarında gösterilmesi zorunludur.

XIII- KATMA DEĞER VERGİSİ VE KURUMLAR VERGİSİ MÜKELLEFİ OLMAYAN İŞLETMELER

Madde 349- Katma değer vergisi mükellefi olmayan işletmelerce ödenen katma değer vergisi, malın maliyet bedeline dahil edilir. .

Kurumlar vergisi ve katma değer vergisi mükellefi olmayan işletmelerce bu Yönetmelikte düzenlenen anılan vergiler ile ilgili hesaplar kullanılmaz.
XIV- SORUMLULUK

Madde 350- Döner sermayeli işletmenin ita amiri ve saymanı, işletmenin ödeme güçlüğüne düşmemesi için her türlü tedbiri alır.

XV- İŞ PROGRAMI VE BÜTÇE

Madde 351- Döner sermayeli işletmelerce, işletmenin bir hesap dönemi içerisinde yapacağı iş ve faaliyetlerle üretim hedeflerini gösteren bir iş programı düzenlenir.

İş programına uygun olarak işletmenin bir yıl içinde yapacağı harcama ile elde edeceği gelir tahminlerini gösteren bir bütçe hazırlanır. Bütçe, biri harcamaları, diğeri gelirleri gösteren iki cetvelden oluşur.

İşletmelerce gider bütçeleri hazırlanırken maliyet hesaplarındaki 3’lü kod sistemi ve bunların bölümlemeleri esas alınır.

XVI- YETKİ

Madde 352- Bu Yönetmeliğin uygulamasıyla ilgili olarak yeni hesaplar açmaya, ayrıntıları izlemek amacıyla bölümlemeler yaptırmaya, defter, belge ve cetvellerde değişiklik yapmaya, yenilerini ihdas etmeye, kurumlar vergisi mükellefi olmayan işletmelerin amortisman ve yeniden değerleme usul ve esaslarını belirlemeye, temel mali tabloları aylık dönemler itibariyle düzenlettirmeye, ayrıntılı gelir ve giderlerin dökümlerini istemeye, sürelerde değişiklik yapmaya Bakanlık yetkilidir.

SON HÜKÜMLER

Madde 353- Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde Devlet Muhasebesi Yönetmeliğinin konuya ilişkin genel hükümleri kıyasen uygulanır.

Madde 354- Bu Yönetmeliğin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan zorluk ve tereddütler hakkında Bakanlıktan alınacak talimat ve açıklamalara göre işlem yapılır.

KALDIRILAN HESAP YÖNETMELİĞİ

Madde 355- 15.02.1968 gün ve 12827 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Döner Sermaye Muhasebesi Hesap Yönetmeliği” ile bu Yönetmelikte değişiklikler yapılmasına ilişkin yönetmelik hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.

Geçici Madde- Bu Yönetmelik ekindeki defter, cetvel, alındı ve belgelerin basım ve dağıtım işlemleri tamamlanıncaya kadar, aynı amaç için düzenlenmiş mevcut örneklerinin başlıkları düzeltilerek ve gereksiz sütunları boş bırakılarak kullanımına devam edilir.

YÜRÜRLÜK

Madde 356- Sayıştay’ın görüşü alınan bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

YÜRÜTME
Madde 357- Bu Yönetmelik hükümlerini Maliye Bakanı yürütür.