Akdeniz'de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol
Protokolün;
Kabul Tarihi ve Yeri: 3 Nisan 1982, Cenevre
Yürürlüğe Giriş Tarihi: 23 Mart 1986
Geçerli Dili: Arapça, Fransızca, İngilizce ve İspanyolca
Depositer: İspanya Hükümeti
Türkiye'nin;
İmza Tarihi: -
Onay Şekli: Bakanlar Kurulu Kararı
Bakanlar Kurulu Kararı Tarihi: 7/10/1988
Bakanlar Kurulu Kararı No: 88/13151
Resmi Gazete Tarihi: 23 Ekim 1998
Resmi Gazete No: 19968
Yürürlük Tarihi: 29 Eylül 1986
İhtirazi Kaydı: Akdeniz'de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol"a (bu Protokolün mevcut veya ileride değiştirilebilecek hiçbir hükmü Türkiye'nin yarı kapalı denizlerde varolan hak ve çıkarlarını zedeleyecek ve uluslararası teamüli hukuktan kaynaklanan "Zararsız Geçiş" hakkını kısıtlayacak manada kabul edilemez ve yorumlanamaz ihtirazi kaydıyla.
-----------------------------------------------
Bakanlar Kurulu Kararı:
Karara Sayısı: 88/13151
Türkiye'nin de taraf olduğu 16 Şubat 1976 tarihli Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunmasına Ait Sözleşme uyarınca hazırlanmış bulunan 20 Temmuz 1986 tarihli ekli "Akdeniz'de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol"a (bu Protokolün mevcut veya ileride değiştirilebilecek hiçbir hükmü Türkiye'nin yarı kapalı denizlerde varolan hak ve çıkarlarını zedeleyecek ve uluslararası teamüli hukuktan kaynaklanan "Zararsız Geçiş" hakkını kısıtlayacak manada kabul edilemez ve yorumlanamaz ihtirazi kaydıyla) katılmamızın, 29 Eylül 1986 tarihinden geçerli olmak üzere, onaylanması; Dışişleri Bakanlığı'nın 21/6/1988 tarihli ÇTAD-II-1625-2174 sayılı yazısı üzerine, 31/5/1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre, Bakanlar Kurulu'nca 7/10/1988 tarihinde kararlaştırılmıştır.
-----------------------------------------------
Halihazır Protokol'e taraf olan ülkeler,
16 Şubat 1976 tarihinde Barselona'da kabul edilen Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi'ne taraf ülkeler olarak,
Bölgede artan insan faaliyetlerinden dolayı ortaya çıkan tehlikenin Akdeniz havzasında çevreyi tehdit eder duruma geldiğinin bilincinde olarak,
Akdeniz havzasına ait hidrografik ve ekolojik özellikleri gözönüne alarak,
Akdeniz doğal kaynaklarının ve doğal sitlerinin ve bölgedeki kültürel mirasın, diğer araçların yanısıra deniz alanları ve çevreleri de dahil olmak üzere özel koruma alanları kurulması yolu ile korunmasının ve gerektiğinde iyileştirilmesinin önemini vurgulayarak,
Bu amaca erişmek için sıkı işbirliği kurmayı isteyerek,
Aşağıdaki kararları almışlardır:
Madde 1 - 1. Bu Protokole taraf olan ülkeler (bundan sonra "taraflar" olarak belirtilecektir) Akdeniz bölgesindeki kültürel mirasın ve doğal kaynaklar ile doğal sitlerin korunması amacıyla deniz alanlarında uygun bütün önlemleri alacaklardır.
2. Bu Protokoldeki hiçbir hüküm, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 2750 c (XXV) sayılı kararı ile toplanan Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Konferansı'nca hazırlanan Deniz Hukuku'nun geliştirilmesine ve yasalaştırılmasına ve ayrıca, hiçbir Devletin Deniz Hukuku ile ilgili mevcut ve gelecekteki tezlerine ve yasal görüşlerine ve kıyı ve ülke devleti hükümranlık alanına ve doğasına olumsuz yönde etki edemez.
Madde 2 - Özel koruma alanlarının (bundan sonra "koruma alanları"olarak anılacaktır) belirlenmesi amacıyla, bu Protokolün geçerli olacağı alan Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi'nin (bundan sonra "Sözleşme" olarak anılacaktır) birinci maddesinde tanımlanan Akdeniz alanıdır; şöyle ki, bu protokolun amaçları için sözkonusu alan tarafların karasuları ile sınırlanacak ve esas hat ile kara arasında kalan alanları da kapsayabilecek ve su yolları sözkonusu olduğunda tatlı su sınırına kadar uzanabilecektir. Bu alan taraflardan her birinin belirleyeceği sulak alanları ve kıyısal alanları da kapsayabilir.
Madde 3 - 1. Taraflar kurulması mümkün olduğu ölçüde özel koruma alanları kuracaklar ve bu alanları korumak ve uygun durumlarda en kısa sürede restore etmek için gerekli faaliyetlerde bulunmaya çaba göstereceklerdir.
2. Bu tür alanlar özellikle:
a) - biyolojik ve ekolojik değeri olan sitlerin,
- türlerin genetik çeşitliliğini ve popülasyon seviyelerini, beslenme ve yaşama alanlarını,
- ekolojik proseslerin yanı sıra ekosistemleri temsil eden türlerin ve,
b) bilimsel, estetik, tarihi, arkeolojik, kültürel ve eğitim özellikleri olan sitlerin korunması için kurulacaklardır.
Madde 4 - Bu Protokolun tarafları, ilk toplantılarında gerekirse uzmanlaşmış uluslararası örgütlerle işbirliği içinde uyulacak ortak ilkeleri ve ihtiyaç duyulursa aşağıdaki konulara ilişkin standartları veya ölçüleri oluşturacaklar ve kabul edeceklerdir.
a) koruma alanlarının seçimi;
b) koruma alanlarının kurulması;
c) koruma alanlarının yönetilmesi;
d) koruma alanlarıyla ilgili bilgilerin belirlenmesi.
Madde 5 - Taraflar korunan alanın amaçlarıyla uygun kalmak koşuluyla, Protokolun geçerli olduğu alan içinde faaliyetlerin daha az sınırlandığı bir veya birkaç tampon alan kurarak koruma alanının korunmasını güçlendirebilirler.
Madde 6 - 1. Taraflardan biri diğer bir tarafın egemenlik alanı sınırlarına bitişik bir bölgede koruma alanı kurmak isterse, alınması gereken önlemler üzerinde anlaşmaya varmak amacıyla her iki tarafın yetkili otoriteleri birbirlerine danışmaya gayret gösterecekler ve bu meyanda karşılıklı koruma alanları kurulması olasılığını veya başka uygun önlemlerin alınmasını inceleyeceklerdir.
2. Taraflardan biri, Protokole taraf olmayan diğer bir devletin egemenlik alanı sınırlarına bitişik bir alanda koruma alanı oluşturmak isterse, sınırında koruma alanı oluşturmak istediği devletin yetkili temsilcileriyle yukarıdaki paragrafta belirtildiği biçimde ortak çalışmalar yapmaya gayret gösterecektir.
3. Bitişik koruma alanları iki taraf ülke veya taraf ülke ile protokole taraf olmayan bir devlet arasında kuruluyorsa, yukarıda 1 ve 2. paragraflardaki kapsama uygun karşılıklı görüşmeler ve işbirliğinin araçlarını belirlemek üzere özel anlaşmalar yapılabilir.
4. Bu Protokole taraf olmayan bir devlet taraf olan ülkenin sınırında veya egemenlik alanına bitişik bir alanda koruma alanı oluşturmak isterse, Protokole taraf ülke diğeri ile görüşmelerde bulunmaya ve mümkünse paragraf 3'de öngörülen biçimde bir anlaşma yapmaya gayret gösterecektir.
Madde 7 - Taraflar kurdukları alanlar için öngördükleri amaçları ve her bir koruma alanının özelliklerini gözönüne alarak ve uluslararası hukuk kurallarına uygun olarak tedricen, aşağıdaki maddeleri de içerebilecek gerekli önlemleri alacaklardır:
a) bir planlama ve yönetim sisteminin düzenlenmesi;
b) koruma alanlarını bozacak ve zarar verecek boşaltma veya atık tasfiyesi işlemlerinin yasaklanması;
c) demirlemenin ve durmanın yasaklanması, gemilerin geçişlerinin düzenlenmesi;
d) balıkçılığın ve hayvanların yakalanmasının ve avlanmasının ve bitkilerin hasadının düzenlenmesi;
e) bitkilerin veya hayvanların yok edilmesinin ve egzotik türlerin getirilmesinin yasaklanması;
f) yerli zoolojik ve botanik türlerin getirilmesi de dahil olmak üzere fauna veya florayı bozabilecek veya zarar verecek her türlü eylemin düzenlenmesi;
g) deniz yatağı profilinde bir değişikliğin veya denizyatağında ve altında araştırma ve işletme gerektiren faaliyetlerin düzenlenmesi;
h) herhangi bir deniz koruma alanının kara kısmının toprak altının işletilmesi veya toprak profilinde değişiklik gerektiren faaliyetlerin düzenlenmesi;
i) arkeolojik eser sayılabilen herhangi bir nesnenin yerinin değiştirilmesinin ve arkeolojik faaliyetlerin düzenlenmesi;
j) koruma önlemlerine konu olabilecek aslı koruma alanlarında bulunan arkeolojik eserlerin, bitki ve hayvanların kısmen veya tümü ile ticari amaçla kullanımlarının, ihracatlarının ve ithalatlarının düzenlenmesi;
k) koruma alanlarındaki ekolojik ve biyolojik süreçlerin korunması için diğer önlemler.
Madde 8 - 1. Taraflar koruma alanlarının ve madde 5'de belirtilen alanların kurulmalarını, bu bölgelerin işaretlemelerini ve buralara ilişkin düzenlemeleri gerekli şekilde tanıtacaklardır.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen bilgiler, Sözleşmenin 13. maddesinde tayin edilen ve bu Protokolün uygulanacağı alandaki koruma alanlarının sürekli güncelleştirilen bir kılavuzunu hazırlayan Örgüte (bundan sonra "örgüt" olarak anılacaktır) iletilecektir. Taraflar bu amaç için gerekli tüm bilgileri Örgüte sağlayacaklardır.
Madde 9 - 1. Taraflar koruma önlemlerini yasallaştırırken, yöre halklarının geleneksel faaliyetlerini gözetecektir. Aşağıdakilere benzer istisnalardan mümkün olduğu en geniş ölçüde kaçınılacaktır:
a) gerek mevcut Protokol çerçevesinde korunan ekosistemlerin sürekliliğini, gerekse bu ekosistemlerin sürekliliğine katkıda bulunan biyolojik işlemleri tehlikeye sokmak,
b) korunan ekosistem içindeki bitki ve hayvan topluluklarının veya türleri oluşturan bireylerin veya ekolojik bütünlük oluşturan türlerin veya toplulukların özellikle göçmen türlerin ve nadir, tehlikede olan veya endemik türlerin neslinin tükenmesine veya önemli ölçüde azalmasına sebep olmak.
2. Koruma önlemlerinde istisnalara izin veren veya bunları sıkı bir biçimde uygulamayan taraflar Örgüte bilgi vereceklerdir.
Madde 10 - Taraflar kendi koruma alanları ve bu alanların ekosistemleri ve arkeolojik mirasıyla ilgili bilimsel ve teknik araştırmaları geliştirecek ve destekleyeceklerdir.
Madde 11 - Taraflar doğanın korunması ve arkeoloji açılarından koruma alanlarının ve bu alanlardan elde edilecek bilimsel bilgilerin önemi ve değeri konusunda, mümkün olan en geniş biçimde kamuoyunu bilgilendirmek için çaba göstereceklerdir. Bu tür bilgiler çevre ve tarih konuları ile ilgili eğitim programlarında uygun biçimde yer alacaktır. Taraflar kendi kamuoylarının ve kendi doğa koruma örgütlerinin, ilgili alanların korunması için önlemlere katılmalarını teşvik etmeye gayret göstereceklerdir.
Madde 12 - Taraflar mümkün olduğu ölçüde mevcut koruma alanları ağını, özellikle UNESCO'nun Biyosfer Rezervleri Ağı’nı gözönüne alarak, Akdeniz bölgesinde bir koruma alanları ağı oluşturmak amacıyla koruma alanlarının kurulması, planlanması, yönetilmesi ve korunmasını koordine etmek üzere bir işbirliği programı yapacaklardır. Koruma alanlarının özellikleri, karşılaşılan sorunlar ve kazanılan deneyim ile ilgili düzenli bilgi alışverişi yapılacaktır.
Madde 13 - Taraflar 14. maddede belirtilen işlemlere uygun olarak halihazırdaki veya planlanan araştırmalar ve sonuçları ile ilgili bilimsel ve teknik bilgilerin alışverişini sağlayacaklardır. Taraflar mümkün olan en geniş biçimde araştırmalarında kullanılacak bilimsel yöntemlerin ortak bir şekilde tanımlanmasına ve standartlaştırılmasına çaba göstereceklerdir.
Madde 14 - 1. 12 ve 13. maddelerde belirtilen işbirliği prensiplerinin uygulanması için taraflar Örgüte aşağıdaki konularda bilgi ileteceklerdir:
a) Akdeniz çevresinin biyolojik gelişiminin ölçülerek izlenmesi için karşılaştırılabilir bilgiler;
b) Özellikle aşağıdaki konuları içeren; bilimse, idari ve hukuki nitelikli raporlar, yayınlar ve bilgiler:
- Taraflarca koruma alanlarının korunması için alınan önlemler hakkında bilgiler,
- koruma alanlarında yeralan türler hakkında bilgiler,
- koruma alanlarına yönelik, özellikle tarafların kontrolü dışındaki kirlenme kaynaklarından doğan tehditlere ilişkin bilgiler.
2. Taraflar koruma alanları için sorumlu kişiler tayin edeceklerdir. Bu kişiler en az iki yılda bir, tarafları ilgilendiren ortak konularda ve özellikle bilimsel, idari ve hukuki konularda önerilerde bulunmak ve toplanan verilerin işlenmesi ve standartlaştırılması konularını görüşmek için toplanacaklardır.
Madde 15 - 1. Taraflar bu Protokolun yürürlüğe girmesinden itibaren doğrudan veya uzman uluslararası veya bölgesel örgütlerle veya ikili olarak; koruma alanlarının seçimi, kurulması ve yönetimi konularında karşılıklı yardım ve bu konularda talepte bulunan gelişmekte olan ülkelere yardım programlarının formülasyonu ve uygulanması amacıyla işbirliği yapacaklardır.
2. Yukarıdaki paragrafta ele alınan teknik yardım, özellikle bilimsel ve teknik personelin eğitiminin ve bilimsel araştırmanın yanısıra ilgili taraflarca kararlaştırılacak elverişli koşullarda gerekli teçhizatın alınması, kullanılması ve üretilmesini de kapsar.
Madde 16 - Bir koruma alanının sınırlarında veya yasal statüsünde değişiklik yapılması veya böyle bir alanın kısmen veya tamamen sınıflamadan çıkarılması, ancak bu alanın kuruluşunda izlenen usul ile gerçekleştirilebilir.
Madde 17 - 1. Bu Protokole taraf olan ülkelerin olağan toplantıları Sözleşmenin 14. maddesine uygun olarak, Sözleşmeye taraf ülkelerin olağan toplantıları ile aynı zamanda gerçekleştirilecektir. Taraflar Sözleşmenin 14. maddesine uygun olmak koşulu ile olağanüstü toplantılar yapabilirler.
2. Bu Protokole taraf ülkelerin toplantılarının işlevi özellikle:
a) Bu Protokolün uygulanmasının denetimi;
b) Sözleşmenin 16. maddesine uygun olarak, özellikle Protokolün geçerli olduğu alanda, alınan tedbirlerin etkililiğinin gözden geçirilmesi ve aynı şekilde, konabilecek eklerde yer alacak başka tedbirlere ihtiyaç olup olmadığının incelenmesi ya da gerekirse sözkonusu alanın değiştirilmesi;
c) Protokolun herhangi bir ekinin gereken hallerde değiştirilmesi, gözden geçirilmesi ve kabul edilmesi;
d) 12. maddede belirtilen koruma alanları sisteminin kurulması ve geliştirilmesinin izlenmesi ve taraflar arası işbirliğinin arttırılması ve sözkonusu sistemin kuruluşunu ve geliştirilmesini kolaylaştırıcı yönlendirici kuralların benimsenmesi;
e) 14. Maddenin 2. paragrafında belirtildiği gibi, koruma alanlarından sorumlu kişilerin toplantılarında ortaya konulan önerilerin değerlendirilmesi;
f) Taraflarca Sözleşmenin 20. maddesine göre Örgüte iletilecek raporların ve taraflarca Örgüt veya tarafların toplantılarına sunulan diğer tüm bilgilerin değerlendirilmesi.
Madde 18 - 1. Sözleşmenin protokollere ilişkin hükümleri bu Protokole de uygulanacaktır.
2. Sözleşmenin 18. madde 2. paragrafında yer alan işleyiş kuralları ve mali hükümler, bu Protokolun tarafları başka türlü bir karar almadıkları sürece bu Protokol için de uygulanacaktır.
3. Bu Protokol, Cenevre'de 3-4 Nisan 1982 ve Madrid'de 5 Nisan 1982 ile 2 Nisan 1983 tarihleri arasında Sözleşmeye taraf olan her ülkenin ve 2-3 Nisan 1982 tarihlerinde Cenevre'de toplanan Akdeniz'de Özel Koruma Alanlarına ilişkin Protokol için Yüksek Düzeyli Yetkililer Konferansına çağrılan her Devletin imzasına açık olacaktır. Protokol aynı zamanda 5 Nisan 1982 ile 2 Nisan 1983 tarihleri arasında, üyelerinden en az birinin Akdeniz'e kıyıdar olduğu ve Protokolun kapsadığı konularda ehliyetli herhangi bir bölgesel ekonomik grubun da imzasına açıktır.
4. Bu Protokol ratifikasyon, kabul ve onaya tabidir. Ratifikasyon, kabul ve onay belgeleri depoziter işlevini yüklenecek olan İspanya Hükümeti’nce emanete alınacaktır.
5. 3 Nisan 1983'den itibaren bu Protokol, Sözleşmeye taraf ülkelerin veya paragraf 3'de sözü edilen herhangi bir devlet veya grubun katılım yoluyla taraf olmasına açıktır.
6. (*)
Aşağıda imzaları bulunanlar, Hükümetlerinin tam yetkili temsilcileri olarak bu Protokolu imzalamışlardır.
Bu Protokol üç Nisan bindokuzyüzseksenikide Cenevre'de her dört dilde de aynı geçerlilikte olmak üzere, Arapça, Fransızca, İngilizce ve İspanyolca olarak yapılmıştır.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
NOT : (*) Protoklün RG'de yayınlanan İngilizce metninde mevcut olup Tükçe metinde yer almayan bu alt maddenin Türkçe tercümesi şöyledir: "Bu Protokol, en az altı Protokol ratifikasyon, kabul veya onay veyahut giriş belgesinin depositere tevdi edilmesini izleyen 30 uncu günde yürülüğe girecektir." (Corpus)